Żywila

Poraj, nic nie mieszkając⁴⁵, nieprzyjacioły wojski swymi obsaczył⁴⁶, sam do miasta z radosną nowiną bieżał. Odprawowano w mieście wesele wielkie. Koriat naprzeciw Poraja z niemałym pocztem wyjechał, cześć mu wszelaką wyrządzając i obrońcą swoim zowąc, więc i do zamku społem⁴⁷ na ucztę z sobą zaprosił, a gdy się sami jedni znaleźli, Poraj jako stał, upadł do nóg książęcia, szerokimi słowy wierność a stateczność swoją wywodząc: „Atoć książę i panie mój, poraziłem⁴⁸ nieprzyjacioły twoje porażką znaczną, i dadzą li⁴⁹ Bogowie do małego szczętu wygubić ich, w tym zasię⁵⁰ to za nagrodę sowitą mieć chcę, abyś córki twej jedynej nie tracił, a mnie ją z łaski swej w małżeństwo oddał; za którą łaskę twoją, krwią i majętnością, ile ze mnie jest, odsługować nie chybię”. Książe wmiast⁵¹ dobroci niechęć pokazował, i takimi słowy rzekł: „Poraju, napełniłeś mnie weselem i smętkiem; raduję się słysząc o tak zacnych posługach twoich, a zasię przecz⁵² wymagasz, co jest nad moc moją? Owe święte a wielkie przodki nasze, książęta litewskie, wiesz jako córek swoich poddanym za mąż nie dawali, a źle z tym jest, kto krwie swej niedbały, na lekkość ją puszcza; więc i z tym, kto się powodzeniem w pychę wbija a zbytnie wyżej, niż nań przystało, sięga. Lepak⁵³ i to imo się puszczając⁵⁴, córka moja wyrodna domu książęcego godność iście splamiła… Wierzyć nie chcę, abyś jej do takowej sromoty⁵⁵ przywódcą⁵⁶ był. Wżdy⁵⁷ skąd by się tak nagła ku tej wszetecznicy miłość twoja wzięła? Nie rozumiem. Zaś i z tych gołych podejrzeń oczyścić się musisz; na ten czas obaczę, co z tym mam czynić.

Po rozhoworze⁵⁸ takowym rozeszli się obadwa na pozór łaskawie, obadwa gniewy wewnątrz złamali i pokryli. Poraj niewdzięcznością pańską do żywego poruszony, a prawie gromem rażony, przeczuł, iż zło nad nim wisi, zemstę przeto głęboko w sercu zasadzoną warzył. Książe też rozumiał o Poraju, iż krom⁵⁹ wątpliwości, przez ów z księżniczką nierząd i przez rycerskie szczęście, stolicę pana swego chce posiąść. Dlatego przemyślał, jakoby mu żywot wzięty być mógł, teraz uczynić tego nie śmiejąc, snać⁶⁰ by się rozruch nie stał pomiędzy ludem, który Poraja po mieście obrońcą wykrzykiwał; zaczem ku wytłuczeniu do reszty nieprzyjaciół prawica Poraja jeszcze potrzebną była.

Działo się to w noc przed świątkami Peruna; nazajutrz miała być tracona księżniczka Żywila.

Iwan tymczasem porażony i ściśniony srodze, wyglądał rychło mu czas ostateczny zabłyśnie i wszelkiej nadziei próżen⁶¹ biedził się, nie wiedząc, jaką lepszą radę wziąść przed się. Gdy i oto drabanci⁶² obozowi wbieżeli mówiąc, iż mąż niejaki, w czarnej zbroi, do obozu jechał, a słuchania⁶³ książęcego prosi. Kazano go wpuścić. Szedł więc i rzekł: „Kniaziu Iwanie, Poraj jestem, którym ludzie twe dwakroć pobił i ciebie obsaczonego zewsząd trzymam, a otoć przychodzę oddać w ręce twe miasto z księżęciem jego, i ze wszystkimi dostatki⁶⁴ i wojskiem jego. Masz mnie jedno przysiąc przysięgę wielką, iż ludzi mieczem i ogniem psować nie będziesz, a iż księżniczka pewna, w mieście więziona, żoną mi dana być musi ze wszelakim bezpieczeństwem”.