Иж буенда кала эзләрем / Иж – моя колыбель

Данлы Казан

 
Казаныма инде мең яшь тулды, –
Ун гасыр ел гомер арасы.
Картаерга әле иртә аңа,
Яшәрә тик яшьлек каласы.
 
 
Чал каланың изге туфрагына
Кемнәр генә аяк басмаган?!
Бу туфракта күпме даһи затлар
Гүзәл гомерләрен башлаган.
 
 
Калалар күп җирдә, тик шулай да
Мин бернигә сине тиңләмәм.
Чал тарихлы гүзәл кала бит син,
Кем бар җирдә сине белмәгән?!
 
 
Зилзиләле, канлы дәверләргә
Шаһит синең урам ташларың.
Син яшь әле, яшьлек гомереңне
Бүген гүя яши башладың.
 
 
Кунакларың сиңа килгән чакта,
Каршы ала Сәйдәш моңнары.
Урамнарың буйлап күпме йөрдем,
Сагышланган чагым булмады.
 
 
Әле дә, шөкер, тиңсез бу тантана
Туры килде безнең гомергә.
Бу тарихи гүзәл мизгелләрне
Насыйп булган икән күрергә.
 
 
Бәйрәмеңне зурлап каршылыйсың,
И мәһабәт, данлы башкалам.
Күпме әдип синең туфрагыңда
Тәүге иҗат юлын башлаган.
 
 
Ашкынулы гомер агышында
Сизелми дә еллар арасы.
Әле сиңа данлы юлың буйлап
Барасы да һаман барасы.
 

Сабантуйлар килде туган якка

 
Милләтемдә төрле бәйрәмнәр бар,
Иң күркәме – Сабан туйлары.
Халкым күпме газап кичерсә дә,
Күңеленнән аны җуймады.
 
 
Бу – халкымның гүзәл тантанасы,
Бу – халкымның рухи бәйгесе.
Битарафлык йоккан күңелләрне
Бар бит әле бергә бәйлисе.
 
 
Җан җылысы, күңел сафлыгының
Саф алтынга тора бәясе.
Милли хисләр, шөкер, кире кайта,
Тик бар әле канат җәясе.
 
 
И тарихи гүзәл бу мизгелләр,
Имин генә еллар узмаган,
Язлар белән кошлар кайткан кебек,
Үз асылыбыз кайтыр берзаман.
 
 
Тормыш – сәер нәрсә, замананың
Уңай ягы була, киресе.
Без кунакка килдек җиргә ләса,
Безгә тигән кайсы өлеше?
 
 
Әле дә, шөкер, җаннар тутыкмаган,
Тутыгырга сәбәп булса да.
Кунак көтә бүген авылларда
Һәр ихата, һәрбер бусага.
 
 
Талгын кичтә берәү гармун суза,
Җыр-моңнарсыз бәйрәм буламы?!
Калалардан кайткан кунаклардан
Гөрләп тора авыл урамы.
 
 
Мәйданнарда – моңлы, сихри аһәң,
Ишетелә азан тавышы.
Милли кыйблабызга йөзе белән
Ага инде заман агышы.
 
 
Болытларны җилләр куып киткән,
Һәр тарафта алсу төс кенә.
Мәрхәмәтле кояш, таңнан торып,
Нурын сибә мәйдан өстенә.
 
 
Сабантуйлар газиз халкым өчен
Миллилеге белән кыйммәтле.
Мәйданнарда узган бу мизгелләр
Берләштерә кебек милләтне.
 

Кунаклар кайта каладан

 
Кунаклар кайта каладан,
Кайталар атна саен.
Купшыланып, көязләнеп
Кайталар кайткан саен.
 
 
Суык чакта җылы эзләп
Киткәннәр кайта урап.
Һич исәбе юк кунакның,
Өй саен тулы кунак.
 
 
Туган туфрагын сагынып,
Талпынып кайта кеше.
Кояшның тарту көче күк
Авылның тарту көче.
 
 
И гүзәл туган ягымның
Кичләре, иртәләре,
Ягымлы, назлы җилләрнең
Битләрдән иркәләве.
 
 
Һәр тарафта аңкый гүя
Ислемайның ислесе,
Һәр чәчәктә төрле төсләр,
Барча гөлнең үз төсе.
 
 
Уйнап йөри йомшак җилләр,
Һавалар җылы тора.
Уяна дәртле тойгылар,
Кайгылар онытыла.
 
 
Тоя микән бу ләззәтне
Каладан кайткан кунак.
Күңелкәен юатмыймы,
Бары хәл-әхвәл сорап.
 
 
Онытылмыйдыр туган якның
Йолдызлы, айлы киче.
Алдагы көнен уйламый,
Үткәнен уйлый кеше.
 
 
Кунаклар кайта каладан
Җәйләрен дә, кышын да.
Кайтсыннар иде китмәскә,
Калырга дип шушында.
 

Шагыйрьләр килгән авылга

 
Шагыйрьләр килгән авылга,
Авылда бәйрәм киче.
Һәммәсен тарткан мәйданга
Шигырьнең сихри көче.
 
 
Туган җирләр, изге җирләр
Шигырьгә, җырга гашыйк.
Игенче күмә бөртекне,
Җыр белән бергә кушып.
 
 
Шагыйрьләр шигырь укыйлар,
Тулган ай йөзә көлеп,
Бу тылсымнан бөтен авыл
Тирбәлеп тора кебек.
 

Болын юлы

 
Болын юлы борылмалы,
Аңкып тора чәчәк исе.
Чык җемелди таңда, томан
Хушбуй бөркеп киткән төсле.
 
 
Болын юлы бигрәк матур,
Чәчәкләргә күмелгәнгә,
Эш кайнаган юл буйлары
Дәрт арттыра күңелләрдә.
 
 
Болын юлы борылмалы,
Борылып аккан елга кебек.
Һәр түмгәге таныш миңа,
Яшьтән шушы юлда йөреп.
 
 
Болын юлы борылмалы,
Карурманга алып бара.
Яшьлегеңне сагынганда,
Шул юлларны барып кара.
 

«Биеккә, биеккә дәшә…»

 
Биеккә, биеккә дәшә
Канатлы хыялларым.
Мин бу җиргә, ахры, бер дә
Сокланып туялмамын.
 
 
Челтер-челтер чишмә ага
Таш-таулар арасыннан.
Күңелдә сагыш кузгала,
Юксынган бала сыман.
 
 
Мин кичә генә гүя бер
Дөньяны белгән бала.
Нигәдер сизелми үткән
Үрләргә менгән ара.
 
 
Табындым үрмә гөлләргә,
Сокландым гүзәлләргә.
Яшьлегем үтте үрләрдә,
Язмышым – үзәннәрдә.
 

Яңа ел килә

 
Яңа ел килә, Яңа ел,
Төренеп бәсләр белән.
Сизелми дә үтә гомер
Мәшәкать, хәстәр белән.
 
 
Кыш бабай да юлга диеп
Чыккандыр куышыннан.
Күлләр туңды кышның хәтәр
Зәһәрле сулышыннан.
 
 
Яңа ел килә, Яңа ел,
Күңелләр нигә китек?
Каһәрле, шомлы заманда
Кайгыны уртак итик.
 
 
Рәнҗетү, җәберләүләргә
Калмасын иде урын.
Болай да хәтәр юл үтте
Безнең чор, безнең буын.
 
 
Нахакка үртәмик җанны,
Җаннар бит җәрәхәтле.
Шәфкатьлелектә генә бит
Тормышның бәрәкәте.
 
 
Шаулашып, гөрләшеп үтсен
Яңа ел кичәләре.
Рәтләнер дөнья, рәтләнер,
Рухыбыз исән әле.
 

Сугыш кайтавазы

 
Яу кырына киткән егетләрнең
Сыкрап калды нигез-ниргәсе.
Кавышуларны көткән яшь кызларның
Сандыгында калды бирнәсе.
 
 
Аяз көнне гүя күк күкрәде,
Күкне телеп яшен яшьнәде.
Газизләрен көткән аналарның
Күзләреннән акты яшьләре.
 
 
Сөйгәннәрен көткән бик күпләрнең
Язмышларын томан каплады.
Күпләр кайтты сыңар аяк белән,
Ә күпләре кире кайтмады.
 
 
Давыл кубып килгән ул көннәргә
Күпме гомер инде узылган?!
Еллар имин, әнә ал таңнарга
Сабыйларның кулы сузылган.
 

Исте җилләр

 
Үсте гөлләр, исте җилләр,
Туктамый исте генә.
Исте дә барып бәрелде
Тәмәй тау өслегенә.
 
 
Бәрелде дә җиргә төште,
Гөлләрне җилгәрергә.
Тик шулай да нәрсә җитә
Туган як җилләренә?
 
 
Туган яклар аралады
Җилләрдән, давыллардан.
Зыялы бәндәләр чыкты
Без үскән авыллардан.
 
 
Иссен җилләр, тик шулай да
Булмасын исе генә.
Күңелемдә саф җилләрне
Үз итү хисе генә.
 
 
Искән җилләр иссен, әйдә,
Юлларын бүлмә генә.
Талгын җилләр дәва минем
Тынгысыз йөрәгемә.
 

Гадәти серләр генә

 
Машиналар ашыгалар
Гүя куышкан кебек.
Асфальт юллар безгә табан
Үзе шуыша кебек.
 
 
Машиналар туктамыйлар,
Җилдереп оча гына.
Шофёр егет ашкынадыр
Сөйгәне кочагына.
 
 
Мин дә җилдердем яшьлектә,
Үрләдем үрләремне.
Тик онытмыйм сикәлтәле
Юлларда күргәнемне.
 
 
Юлда батып кала идем,
Юлларда куна идем.
Сөйгәнемә очып кына
Кайтырдай була идем.
 
 
Яшь чактагы яшел төсләр
Яшьлек буявы иде.
Юлларда түгел, күкләрдә
Очу хыялы иде.
 
 
Зәңгәр күккә меналмадым,
Җирдән аерылалмадым.
Туган җиремнең кадерен
Яши-яши аңладым.
 
 
Йөрәгемдә серләрем күп,
Гадәти серләр генә.
Инде шөкер имин генә
Гомерләр сөргәнемә.
 

Теләп алган язмыш

 
Аяз төндә йөзгән ялгыз айның
Тәрәзәгә төшә шәүләсе.
Агачлар да никтер шауламыйлар, –
Тынгылыкка чумган һәммәсе.
 
 
Кышкы юллар күренә тасма кебек,
Юлчылар да йөрми юлларда.
Ара-тирә этләр өргән тавыш
Ишетелеп куя урамда.
 
 
Авыл тынган. Тик бер-ике йортта
Ут пыскыган кебек учакта.
Сүлпән генә булып кызыл шәүлә
Күренгәләп китә кайчакта.
 
 
Авыл чите. Ялгыз калган бер йорт,
Тынгысызлык һәрбер төнендә.
Мескен ана, түгеп күз яшьләрен,
Ирен көтә монда бүген дә.
 
 
Кичен ата шактый кызып кайта,
Дусларына кергән, күрәсең.
Дусларгамы, әллә башкагамы,
Аның күңелен кайдан беләсең?
 
 
Ана аны көтә өзгәләнеп
(Балалары әле кечкенә).
Ә ул кайта төйнәп йодрыгын,
Җикеренеп алар өстенә.
 
 
Кимсетелгән тормыш иптәшенең
Күз карашын канлы яшь аша
Айнык килеш күрә иртә белән,
Ә кичендә инде башкача.
 
 
Үткәннәрен сөйләп, кайгы йөзе
Ай нурында күренә нурланып.
Тәрәзәдән кинәт күзен ала,
Ай нурыннан гүя хурланып.
 
 
Зөләйханың йөзе уйчанланды,
Улын төреп алды бишектән.
Олы кызын көйләп йоклатты да
Ашыгып чыгып китте ишектән.
 
 
Кечкенәсен кысып күкрәгенә
Көчсезләнде нечкә беләге.
Нечкә хисләр белән күңелендә
Әрнеп типте аның йөрәге.
 
 
Кимсенүдән йөрәк әрнегәнгә,
Курыкмыйча кышкы салкыннан,
Нарасые белән кара төндә
Эзләп китте аның артыннан.
 
 
Менә килеп җитте шикле йортка,
Тартылмыйча калган пәрдәләр.
Тезелешеп өстәл тирәсендә
Кыймылдыйлар исерек гәүдәләр.
 
 
Хатын-кызлар белән парлашканнар,
Искәндәре утыра арада.
Кайнар яше тамды Зөләйханың
Күкрәгенә кыскан балага.
 
 
Күз нурыдай күргән кечкенәсе
Төшеп китә язды кулыннан.
Нарасые кебек үкси-үкси,
Кире китте килгән юлыннан.
 
 
Бусагадан атлап алга узды,
Ай нурлары өйнең түрендә.
Өметсезлек баскан күзләренә
Ай да моңсу булып күренә.
 
 
Үткәннәре килде күңеленә,
Әрнеп куйды йөрәк ярасы.
Тынычлыкка чумган йорт эчендә
Мәет чыккан кебек ямансу.
 
 
Күз алдыннан чагылып китте аның
Ал чәчәктәй матур чаклары.
Ташкын кебек яшьлек көннәрендә
Алсуланып таңнар атканы.
 
 
Ана җаны тоя күңелендә
Нинди язмыш ишек какканын.
Ата кеше никтер яратмады
Зөләйханың малай тапканын.
 
 
Хак юлыннан язган бу бәдбәхет
Кеше диеп үзен саныймы?
Мендәр каплап томаларга куша
Бишектәге яткан сабыйны.
 
 
Шәфкать нуры булган аналарның
Кыргыйлыкка кулы барамы?
Ничек итеп буып үтерсен ул
Үзе тапкан газиз баланы?
 
 
Араларда инде өмет сүнгән,
Тәүге хисләр сүнеп суынган.
Балаларга ата булган кеше
Өйгә кайтмас булды соңыннан.
 
 
Көн артыннан көннәр агыла,
Үз ишеңә ишләр табыла.
Бер сөйрәлчек азгын хатын белән
Китеп барган үзбәк ягына.
 
 
Күпме еллар үтте, күз яшьләре кипте,
Ап-ак карлар яуды ишелеп.
Ата кеше шактый читтә йөреп
Кайтып какты болар ишеген.
 
 
Кышкы салкын иде, җилле иде,
Шауладылар агач башлары.
Өйалдында күпме таптанса да,
Аңа беркем ишек ачмады.
 
 
Соңгы гомерен ничек уздыргандыр,
Бу турыда беркем белмәде.
Малаена ядкяр булып килде
Киеп йөргән керле күлмәге.
 

Гөлдем тавы

 
Карлар эри, ташу басар,
Гөлдем тавы алалана.
Сизелми дә ага гомер
Бу тынгысыз заманада.
 
 
Гөлдем тавы күпне күргән,
Гөлдем ягы – изге урын.
Яшь наратлар тып-тын калып
Тыңлый кебек гасыр җырын.
 
 
Заманында бу якларга
Ябырылган дошман явы.
Дәверләрнең язмышына
Шаһит булган Гөлдем тавы.
 
 
Килер көннәр – кара пәрдә,
Тынамы соң заман шавы?
Манараны кискәндә дә
Сыкрагандыр Гөлдем тавы.
 
 
Гөлдем ягы яшел үзән,
Гасыр эзе үрләрендә.
Буыннарның фаҗигасе
Якташларның йөрәгендә.
 

«Төннәрендә уянам…»

 
Төннәрендә уянам,
Көннәр буе уйланам.
Бик тиз генә китмәм әле
Ошбу якты дөньядан.
 
 
Аласым юк инде югын,
Тик бераз бирәсем бар.
Бурычлардан азат булган
Көннәрне күрәсем бар.
 
 
Яланнарга барасым бар,
Печәннәр чабасым бар.
Гамәлдә сарыф кылырлык
Саулыкның чамасы бар.
 
 
Хислеләргә шигъри җептән
Келәмнәр тукыйсы бар.
Басмада нәшер ителгән
Юлларны укыйсы бар.
 
 
Кимсетелгән инсаннарны
Назлап иркәлисе бар.
Мәкерле, залим затларның
Юлын киртәлисе бар.
 
 
Ерак бабамнар таптаган
Юлларны үтәсе бар.
Тарих серләрен саклаган
Йомгакны сүтәсе бар.
 
 
Чәчкәннәрне урасы бар,
Әвеннәр корасы бар.
Булганына шөкер кылып,
Шатланып торасы бар.
 
 
Төшләргә кереп йөдәтә
Яшьлекнең яшел мәле.
Башкарасы эшләрем күп,
Димәк, мин яшим әле!
 

Туфан дуска

 
Син милләтнең иҗат дәрьясында
Туфан суы булып калыктың.
Телен җуйган маңкорт арасында
Бер терәге булдың халыкның.
 
 
Остазым да булдың кирәк чакта,
Күп вакытта булдың киңәшчем.
Күңелеңдәге рухи байлыгыңны
Һәркемгә дә тигез өләштең.
 
 
Замандаш та, якын дус та идең,
Йолдыз булдың милләт күгендә.
Миңа булган изге хисләреңне
Әле дә саклыйм күңел түрендә.
 
 
Мөнбәрләргә мендең, киңәш бирдең,
Ялгышлардан сабак алырга.
Болгавырлы шушы заманада
Кешелекле булып калырга.
 
 
Безгәме соң сиңа тиңләшергә?
Син бит безнең алтын багана.
Милләтенең синдәй улы булган
Милләт кенә бөек санала.
 

Хатирәләр

 
Бик еракта калган хатирәләр
Әле дә искә төшә.
Күңел моңсулана, үткәннәргә
Һаман күчә-күчә.
 
 
Бүгенгенең үткән көнгә кадәр
Ерак аралары.
Яшь гомерен сагынып яшидер ул
Адәм балалары.
 
 
Күңелемне һаман сихерли күк
Тәүге гармун моңы.
Бик озын да, бик кыска да кебек,
И син гомер юлы.
 
 
Тойгыларны чикләп булмыйдыр ул,
Һаман кабатлана.
Сизелмәде гомер, бу тормышны
Шашып яратканга.
 
 
Тормыш баскычлары биек икән,
Биек, катлы-катлы.
Хатирәләр һаман кабатлана
Никтер бер-бер артлы.
 
 
Балачакның бармы соң әле ул
Сагынып сөйләрлеге.
Хатирәләр булып истә калган
Яшьлек юләрлеге.
 

Изге бурыч

 
Шагыйрегез булып калыйм,
Тик шагыйрь булып кына.
Кошлар булып сайрар идем
Талларга кунып кына.
 
 
Илһамланып яшим әле
Сезнең арада гына.
Шигырьләрем дәва булсын
Йөрәк яраларына.
 
 
Рухи дәва бүләк итү
Минем изге бурычым.
Өметләрне акламасам,
Шагыйрьлегем корысын.
 

Хәлләремне сорамагыз

 
Хәлләремне сорамагыз,
Барыбер бит алдалыйм.
Әллә әйбәт, әллә начар,
Үз-үземне аңламыйм.
 
 
Төннәр буе җырлар язам,
Әллә нинди бәндә мин.
Аңламассыз бу мизгелдә,
Сез аңламас хәлдә мин.
 
 
Әле җанда сүтелмәгән
Билгесезлек йомгагы,
Йөрәгемне авырттыра
Татлы газап тулгагы.
 
 
Хәлләремне сорамагыз,
Минем хәлләр караңгы.
Менә тибәр, менә тибәр
Серле шигъри яралгы.
 

Киңәш

 
Шагыйрь булам дигән теләк
Теләк кенә.
Бу тылсымны тоя фәкать
Йөрәк кенә.
Теләк кенә җитми аңа,
Сәләт кирәк.
Бу икәүне кавыштырган
Сәгать кирәк.
Сәләт бит ул шагыйрь белән
Бергә туа.
Гомер буе аның белән
Бергә була.
Шагыйрь халкы яза шигырен
Төнлә белән.
Чын шигырьләр туа йөрәк
Түрләреннән.
Шигырь туа төн ешлыгы,
Таң алдыннан.
Йөрәкләрдә бөреләнгән
Яралгыдан.
Сандугач та басып сайрый
Талларына,
Илһамланып җәйнең алсу
Таңнарында.
Барча кошның үз авазы
Тумышыннан –
Шуңа күрә сандугачның
Моңы шуннан.
Янмаса йөрәгем шигырь
Утында,
И каләмем, бу гамәлгә
Тотынма!
 

Этләр холкы

 
Авыл йоклый, баганада – утлар,
Караңгылык ындыр артында.
Ара-тирә этләр өргән тавыш
Ишетелеп куя якында.
 
 
Караңгы һәм нурсыз авылларның
Борынгысы булган, үткәне.
Һәр заманда шушы авылларны
Саклаганнар авыл этләре.
 
 
Авыл халкы өйдә эт асрамый,
Авыл эте бәйдә – урамда.
Һаулап өрә алар урамнарда,
Ят бәндәләр пәйда булганда.
 
 
Авыл агайлары эт асраган,
Эт ияртеп йөргән сунарга.
Ул заманда урман ешлыгының
Саф һавасы булган суларга.
 
 
Урманнар юк хәзер, заман йотты,
Калды аның фәкать тышлыгы.
Урманчылар аны сатып эчте,
Таладылар, каһәр төшкере.
 
 
Явыз этләр калаларда яши,
Каладагы купшы өйләрдә.
Хуҗа белән бер табактан ашый,
Ятып йоклый хәтфә келәмдә.
 
 
Ул өйләрне берүк әйләнеп уз,
Керә күрмә, эшең төшмәсә.
Күңелеңдә бетмәс җөе калыр,
Өйдә яткан этләр тешләсә.
 
 
Намус белән яшәп ятам кебек,
Шигырь язып гомер үткәрәм.
Этләрдән дә яман этлекләрне
Тоеп яшим инде күптәннән.
 
 
Берәр көчек капкастыннан чыгып
Өреп калса үтеп киткәндә,
Нишлисең бит, этләр холкы шундый,
Үпкәләмик әле этләргә.