Çı Robinzon Kruzo heyrətinə jimon iyən çəy macəron

Çı tifanqi sədo əməs, çəy otəşi əvində vəhşiyon tarsi iyən çəvon təəccubi vote mumkun ni. Bəvay tarsi joqo bə zəmin doroz bəbin ki, joqo bızın mardəbin. Çı həyvoni eşe iyən çımə bo nez omeyo işorə karde vindeyədə bə curuət oməyn ,bo mardə həyvoni bevardeyo bə ov dəşin. Mı fik nıkardəy çı həyvoni kom vırədə eşeş təəyin karde zındənıbim. Çunki çəy tasə vırə dırıs xun be. De yolə muşkuləti həyvonım pəydo karde de jiyəm dəbase. Çı jiyə tıkım bo vəhşiyono şodoy. Əvonən okırnişone bəbiyeşon bekırniy. Im həyvon, nadırə cinsin, çanə bıvotoş mahbub xol-xolin, qıləy yolə pələnq be. Çı cəmdəki ətrofədə əmandə vəhşiyon de heyrəti əştə dason bə osmoni tərəf ros kardəbin. Əvon, ə həyvonım de çiçi je bəştə ağl dəvızıqıne zındənıbin.

Çımı tifanqi sədoku tarsə ə iqlə həyvon bəkəno beşe, bə bandi tərəf tıləy. Çı jəbə həyvoni qujdi zənciyon harde piyeşon fameyədə, bəsə dəqınim, əy bəvon bıbaxşım çok bəbe. Həyvoni əvon boştəno peqəteyo işorəm karde. Əvon tosə ımi bəsə dəqıne ve rozi bin iyən vaxti qin nıkardeyo bə ko dəqınin. Çəvon çəxuşon nıbe. Əmo tijə təvə iyən de tık tijə çuon çı pələnqi pusışon joqo cald iyən rəy evate ki, əmə de çəxu joqo rə nəzınimon karde. Əvon bəmışon qujd təklif karde. Mı de işorə, əvım bəvon baxşə, əmo çəy pusi piyeyım əvonım de işorə bə sə dəkande. Əvon sof de yolə həvəsi rozi bin, ğəyzi bımi bomonışon çı navkonənisən ve azukəşon varde. Mınən çəvon çiç beşon nızıne-nızıne ğəbulım karde. Peşo ovımən piyəy. Çı ovə ğabonədəm qıləy peqəte səbəjiyem karde. Dımiyən çəmə ovi orəxe iyən bə şinə ovi ehtiyocımon be əvonım bə sə dəğande. Bəvədə əvon ıştə zıvonədə şeyşoni vote iyən çəvon miyono dıqlə jen co be bo oviyo şin. Itkə dəvardənıbe ki, çı qıliyo tumo kardə əbıə qıləy yolə ğabi bə puri şinə ovışon varde sahilədə bə zəminışon noy (jəqo məhlum, əvon ım qıliyə ğabon həşiyədə patdən). Mı Ksuri de ovə qulonım bə kəno bo oviyom vığande. Əyən ğabonış de şinə ovi purış karde vardışe.

De joqoən harde, ov iyən bəmə məhlum hardınə kavunku ehtiyotımon qəte, çı ğonəğəpiyə zənciyonku co bimon; həni i kərən bə kəno benışəy yonzə ruj de navkonəni istikaməti romon karde. Oxo ponzə mil məsafədə çəmə nadə dıyoədə doroz əbıə qıləy nozıkə zəminım vinde. Həvo sokit be, bo vıni rəqardeyo ıştə rom bə ojə dıyo qordıniy. Bəvədə əmə deçəy orəxi dimbədim omeyədə çı sahiliku şəş mil bə diyəro, çı Bəhr-muhiti tərəfo oşkorə çiyə qıləy co zəminım vinde. Im çı dorozə vırə Havzə vıni beş diyəroədə əbıə zəmini bı nomədə qıləy cəzirə beş zınəme. Əmo cəzirə ve diyəro be, çiç bıkəm zındənıbim. Bəçəy tərəf şe curuət kardənıbim. Berdəm çı Ksuri zik-zikım məsəy:

– Cənab, cənab, vokır! Gəmi!

Fəğırə hırdən ım qəmiş mutlək ıştə əkə qəmiyonədə qıləy əməni təəğib kardeyo vığande, qımon kardəbe, bərk tarsedəbe. Əncəx mı çı ərəbonku kom dərəcədə diyərobemon zıneku çəvonku nıtarsə qıləy holədə bem bəyım vote. Tosə çı kəyuto beşe de qəmi vinde bə ico çəy qıləy çı Portoqizi beşən təəyinım karde. «Məqəviji əsirə qəmiy. Bə isə bə Gviney sahil bo zənciyo şedə»,-votıme bə fik şim. Əncəx de dığğəti diyəkardə bəpeştə çəy bə co vırə şeş iyən bəkəno nez şe fikədə nıbeş vindıme. Bəvədə mı cəmi vokıronım okarde bə ojə dıyo tərəf əşıə qəmiyədə əbıə odəmon nəzə bəştə cəlb kardeyo ıştə dasiku oməy dəmandim karde.

Əmo itkə bəpeştə bə sə dəqınim ki, de qıləy yolə suruəti bışəmonən, ojnən çəmə işoron vinde zınə bə qıləy məsafə rəsə nibənemon. Gəmi çəmə toniku dəvardə əmənış vinde zınəni umi kardə vaxtədə əvon əmənışon de durbeni vositə vindəşonebən, Peşo əvon mınışon bə sə dəğande ki, çəmə qəmişon çı Avropa qıləy eşə qəmişon hisob kardə. Bəvon rəseyo ıştə vokıronışon ekırniy; se sahat dənıvardəy əmə bəvon rəsəymon.

Əvon bəmı de portiqizə zıvoni, de Ispaniya zıvoni iyən de fırənqi zıvoni sıxanişon vote. Əmo mı bıçımon hiç qıləy bəsə dənıqınim. Oxoədə i kəs şotlandiyəvıjə matrosi dımış inqilisi zıvonədəş sıxan karde. Bəvədə mı inqilisbem iyən mıni əsir əqətə ərəbonku tılem bəy vote. Çı sıxanon bəpeştə əvon mıni iyən çımı həmroşon de yolə hurməti ğəbul karde çəmə ərzağ iyən boon barkəzışon bə qəmi səy.

Çımı eqıniyə ə beumiyə, çı qonə holiku roxniyə tojədən bə ozodiyyət beşə mıku ofəyə əbıə ə şodkoməfi har kəsi bəne bə sə dəqıne. Mı bə sahat boştə rəxe qoroş ıştə cəmi hesı-nim bə kapitani baxşeyo təklifım karde. Əmo kapitan de alicənabə sifəti mıku hiçi nıseşe, tosə bə Brəzilya rəse çımı şeyon həmə bəmb oqorodoneş vote:

– Brazilya şımə məmləkətiku çanə bıvotoş diyəroy. Əqəm şımə şeyon bısənom bə vəşiyəni bəmardeyon, bəvədə şıməni roxnem çı foydə bədo? Ne, ne sinior mı şıməni tosə Brazilya be pul bardəninim. Əmo şımə şeyon tosə şımə bəştə məhol şıməni jiyovne bəne.

IV fəsil. Robinzon bə Brazilya şedə. Nubəsətin bə dıyo beşedə iyən bə fəlokət eqınedə

Kapitan əncəx de sıxani nıbe, koədən bə qıləy ulviyə dıli molikbe. Əv, çı matrosənədə hiç kəs bəy nıqıne qoroş çəy şeyonış bə səlikə dəkande, qıləyşi çokə siyahi qəte əvonış həmə bə qıləy ço utoğış doy qırdə karde. Tosə bə Brazilya rəse çoknə hesbe jəqoən şeyon siyahiş bəmı doy. Bəçəmə barkəzi məsələ omeyədə, kapitan de məmnuniyyəti bəy mıştəri beşeş izoh karde iyən xahişış karde ki, bə çan həvate piyem bıvotım. Mınənvotıme ki:

– Iştə çəmi rəftoronədə anə aliçənabətiyon nişon doy ki, ısət bə hıre-havate qəpdəşeyədə de hiç çuri az bəştə moli ğeymət nimənə vote. Imi mı bəşmə ehdə şododəm.

Bəvədə əv, bəmı de qıləy nıvıştə iltizomnomə həşto piastr² doe zıneş iyən Brazilyadə qıləy co mıştəri əqəm həniyən ve bıdo əv həmonə mığdori doeş ğeyd kardəbe.

Tosə Brazilya çəmə səfə çanə bıvotoş çok dəvarde. Çı vistı dı ruj səfəkəşəti bəpeştə bə «Muğəddəson» liman dəşimon.

De joqoən bı səftədən çı fəlokəto rəxəymon. Çı qıləy insoni bə qonə koy eqıne çəyku beşe təki çımı qıləyən kom mandəbe. Əvən, çimi bəpeştə ıştə kardə kon təəyin kardəbim.

Çı Porteqizə qəmi kapitani bəmı kardə çoki hiç vaxti çı yodo benibəkardem. Gəmiyə kirəş mıku nısəy iyən çımı şeyonışən təmom-kəmol bəmış oqordıniy. Ilovə bo şiri pusiyo çıl, bo pələnqə pusiyoən vist piastrış doy iyən ıştə cəmi izofə, bo həvateyo dasdoə, çə cumlədə i yeşik çəxır, dı tifanq, çı şəm tumo kardə mumi i hissəşən hıriy. Iqlə sıxan ıştə molon veyə hissə həvatə bəpeştə bə Braziilya sahil beşeyədə çımı cifədə dı sa vist piastrım hesbe.

Tosə bə Brazilya ome çımı dusə kapitani mınış bənəy ıştə bəştə qıləy solimə təmizə dusi kəş barde. Im odəm de lenəşəkə kaşfe məşğul əbıə qıləy fabriki soyb be. Mı çəy kədə lozim əbıə ğədərədə mandim. Bıçimi qoroşən de şəkə isfehsolotiyən oşno bim. Iyo əbıon bə rəy davlətmand iyən çok ziyeşon vindıme. Brazilyadə mande iyən debı koy məşğul bem ğət karde. De dasədəm əbıə puli i ğəfəə vırəm icorə karde, çı Londono vardə puionımən hisob karde omə kaştor iyən ıştə mol-əmloki plani dəmandim duz karde.

Əslış inqilis əbıə, Uelsi familyədə qıləy lizbonıjə porteqizə hamsuəm hesbe. De təxmini əvən çımı holədə be. Çəmə de iyəndı əloğəmon ve çok be. Əməni dı kəsiyən əqordınə pul ve kambe. İminə dı sorımon ve de çətini dəvordbniy. Əmo ıştə kaştoronımon ovərzıniy ğəzənc karde-karde anə davlətımon qırdə karde ki, seminə sori ıştə zəmini i poədəmon taməku kaşte, yolə poəyşən bo omə sori lenəşəkə kaşteyomon oqəte. Brazilyadə de təxmini ço sor jiyəym hostə-hostə ıştə konım bə nav doy; nə inki iqlə çıvrəy zıvonım omute, hətto bə dıyo limani nezi əbıə de San-Salvadori tacironən qıləy yolə dusiyəti əloğəm base.

Dıştə hamsuon de San-Salvadori taciron vindeyədə ve vaxt bə Gvina sahil kardə dı səfəm həxədə, de əyo əbıə zənciyon kardə hosonə hıre-havatiku, mırə, çəxu, ğəyçi, təvə iyən bə joqo şeyon ğızılə xokə, fili astə sem votdəbim.

Əvon bəmı de yolə dığğəti quşışon eğande. Ruji çəmə qıləy çokə ğonəğlığımone hesbe: çımı oşnoə tacironədə çan kəsi çımı toniku oməbin. Mı ojnən bə həmonə movzu dair qıləy şinə sohbətım okarde. Çə ruji maşkinə çəvonədə se kəs maştə rəbədə çımı toniku oməyn, votışone ki: ıştı çəmi sıxanonımon ətrofin fikımon karde de qıləy niyonəkiliyə təklifi ıştı toniku ome ğərorımon doə.

Çəvon votə təklifi bə hiç kəsi nıvote ıştə arədə niyon oqəteyo əvon mıkuşon sıxan səy, lovəşon karde:

– Əmə həmə mılxvomon. Koəkə qəteyo pulımon nıbe qoroş çəmə koon ve bevəc şedən; şımə vıtdon ki, şımə əbıə məmləkətədə ğızılə xokə iyən co ğeymətinə şeyon bə das varde bəbe. Əmə bə Gvina bo ğızıliyo qıləymoni qəmi pidə bıvğandəmon. Şımə əyo şeyo roziyon? Dəvon bə dəqeş kardeyo har çiyon bıpiyo bədomon. Bəşmə zəhməti qoroşən bəşmənən i hissə bəqıne.

Tikror kardəm ki, bəştə fəlokəti ıştən səbəb bem, joqo çidə ki, çımı bəxtədəybən. Tosə vaxti çı hədərə fikon navədə mandem nızınəy, ısətən bı çokə təklifim eetıroz karde nıznəme.

Bəştə duson de məmnuniyyəti bə Gvina şem izhor karde. Əmo çımı şə bəpeştə bə çımı mol-əmloki posibon be iyən əqəm onıqardəym bənəy çımı nişondoəy çımı koon bə ğanun dəğande dəvon şərt karde. Əvon çımı şərtişon ve de yolə həvəsi ğəbulışon karde, de qıləy nıvıştə muğavilənomə ımımon bə qıləy rəsmiyə hol dəğande.

Mınən ıştə mənğul iyən ğeyri-mənğulə mol-əmlokım çımı mardə bəpeştə bə portekizijə kapitani doe rəsmi bıbu ıştə vəsiyyətnomədəm nişondoy.

Gəmi ıştə vaxt ədə de lozim əbıə şeyon təçhiz kardə be; cəmi ım şeyon de çımı dəvon dəbasə muğavilə dimi be. Bı kərədə 1659-ci sori sentyabri iyədə xoş nıbə qıləy sahatədə bə qəmim lınq noy. Im rujən həşt sor çimi bənav ıştə dədə-nənəku bə niyoni çı Huldaniku tılə rujım be. Bə vaxtədə bə çəvon sıxani quş enığandəy bənəy şiton ıştə bəxti bo imtihon kardeyo beşəbim.

Həjdə ruj ro kardə bəpeştə Xətti-istivaku dəvardimon. Bəçəmə muşahidon qorənə 7° 2' çı kobəsoni doroziyə dairədə hiç çəş nıkardə qıləy şiddətinə voy əmənış qəte. Əv həğiğətədən qıləy mehkəmə vobe. Navko çı ğiblə-həşi-pemo qınedəbe, peşo bərəks iyən oxoədə, bə kobəsoni-həşi-pemə tərəfış peqordıniy. Joqo de dəhşəti qınedəbe ki, donzə ruj çəy navədə qəmimon nızınəy idorə karde, bə talei peşt odoə bə rıkinə vo bardə tərəf şeyo məcbur bemon. Bı donzə ruji mıddətədə ha ruj maqi çəş kardəbim. Çəmənədə hiç kəsi bo səlomət mande umiş nıbe.

Vo ıştə inodinə şiddətədə dəvom kardəbe. Əmə çı be umiyəti dılədə bə holədə, çı matrosonədə, qıləy joqoş zikkə jəy:

– Zəmin!

Çı kəyuto beşimon hələ ıştə komvırədə bemon təəyin kardə nıbe ki, be soybə qəmi bə sığ nışte. Tosə qəmi mande ovi bəçəy dılə hıcum karde həmonbe.

Gəmi bə sığ bərk nıştəbe; əy bevarde mumkun nəbiy: bəməno mumkun ıştəni roxne əmandiy. Dıqləmon lotkə hesbe; qıləyşi çı kəmiku ehaştəbəbe. Çı bərkə ləpəku sukanış arşiyəbe. Iştənən vılo bəbe bə dıyo eməbe. Dıminəş səlomət be, əyən bə dıyo eğande ve yolə mışkılə məsələbe. Ğəyzi bimi lanq be mumkun nıbe. Dəğə-bə-dəğə bo dı poə beyoş ehtımol hesbe. Hələ kali kəson çəy petəkə sədoşonən məsəbe.

Çı kapitani koməq əkə bə çı çəxo ehaştə lotkə tərəf tıləy. De qəmi co odəmon koməq əti əy ba ov eğandeyo hozışon karde. Əmə yonzə kəs bimon. Bə lotkə pur bimon bə bəçuş omə təpon orzu tabe bimon. Diyəməkə ki, tufon bə kam be ojənən sahilədə dəhşətinə ləpon hıcum kardəbin, həmən dıyo ojnən divin bedəbe.

Həğiğətədən ve bevəcə bəmə holədə bimon. Lap oşkorə ıştə eşe vindəbimon. Vokırımon nıbe; əqəm bəbiyən hiç foydəş nəbiy. Əmə bə sahili tərəf bənəy bo mardeyo məhkum əbıə odəmon şedəbimon. Çəmə qəmi tosə bə kəno rəse bə həzo poə-poə beş çı ləpon miyonədə vılo beş əmə lap çok zındəbimon. De çı vo səhəte de ləpon zərbə je de avəri okırne dıştə dasi bə maqi tərəf nez bedəbimon.

Çı qəmi bə sığ nıştə vırəku tosə ço mili ğədər diyəro bə bəpeştə çı besoybə sukoni tərəfo çanə bıvotoş qıləy yolə ləpə bə lotkəş hıcum karde. Im, oxonə əkıştə qıləy zərbə be. Ləpə de bərkə zuy çəmə piyoş hıcum karde ki, i dəğədə çəmə qəmi zir-zəbər be. I nəfəsədə çı iyəndıku iyən çı lotkəku co bimon bə ov pevılo bimon. Hiç ğələmi, çımı tasə vaxtədə çımı ruhiku bə əməl omə çə vaxtinə həyəconi təsvir karde nibəne. Çanə bıvotoş çokə sinov əhəbim. Sinov harde çok zındəbim. Lap tasedəbim. Bı holədə ləpə mınış peqəte bə sahili tərəf dəmande barde. Mınış tosə mıəyyənə qıləy sahəş barde, peşoən poəbe, mınış nimə maq kardə holədə huşinə vırəydəş va doy okıriyəy. Mı, anə çı dıyo ovım ebardəbe ki, ıştəni hiss karde zındənıbim.

Çımı ağl bəçımı sə qırdə beyədə çı sahili sof ve nez bem vinde. Mı sof ləpəkuədəbim. Bə səpo pebim. De qıləy yolə suruəti bə kəno tıləym. Im səfnəni ləpə mlni enlqəteyo bə kəno tıleyədə, bəvədə rəxe sof zube bəsə dəqınim. Dıyo, bənəy bə yarə qınyə həyvoni dum eqıne təki bəçımı dum eqıniyəbe. Dəy peçıxeyo həni mıku ğıvvə mandənıbe.

Omə ləpə mınış tosə vist-si fut bə ovış dəğande. Peşoən de bovə nıkardə qıləy suruəti mınış qəte bə kənoş şodoy. Mınən bəyım koməq karde ıştə nəfəsım niyon karde çanə zum hesbe bə sahili tərəf sinovım harde. Berdəm ıştənım çı oviku rosbem vinde; Çı har şeysə navko çanə bıvotoş sıvık beyo çı dason iyən səm çı oviku bə kəno beşe. Tosə dıminə ləpə çımı piyo ome ıştə nəfəsım bə si səy. Ləpon mınışon joqo dəqijovniyəbe, çımı lınqon bə zəmini qlne-qıne ojnən ıştəni çəvonku roxne zındənıbim. Zənn kardəbim ki, ısət bəmardem. Çoknə be ki, qıləy ləpə çımı piyo dəvardeyədə çəy jiyo ve nımandim. Imi bəmış imkon doy ki, ıştə nəfəsi bısənım. Çə ləpə qıləy yolə hissəş bəpeş oqardeyədə, mı vaxtım qin nıkarde bə sahili tərəf sinovım harde itkə dənıvarde ki, ıştə lınqi jiyo zəminım hiss karde. İ dəğə mandim qıləymi nəfəs kəşəy, peşoən dəmandim tıle.

Əmo bı səfən çı dıyo ğəzəbiku nıznəme rəxe; hələ əy dı kərəşən mınış qəte okırnışe, dı kərəşən bə kəno şodoy. Çokbe ki, əvon həmoə huşinə vıron bin.

Oxonə ləpə kam mandəbe ki, çımı koy oroxnı. De qıləy yolə ğıvvəti mınış qəte bə rızjolə tərəfış barde; de qıləy ğıvvəti çımı kəmış, sinəş bə rıjoliş joqo okuəy ki, çımı nəfəs bıriyə be, ıştəku şim. Dırıs bekoməq bim. Dıyo bəmı ğalib oməbe. Mı çəy dasədəbim. Əqəm əv, bəştə noməy bənav nubəsətin mınış qəte zınəbəy, be şək tələf əbim əşim. Çok be ki, vaxtədə bəştə oməbim. Çı ləpə mıni əhotə kardem vinde, mehkəm bə rıjoli anqılon dəçıkəym ıştə nəfəsım niyon karde omə ləpəm çəş karde. Imrə bə hışki nez be. Ləponən ve barz nıbin. Əvon həni be ğıvvə nəvedəbin. Ov sokit beyədə mı çanə zum hese bənav tıləym anə bə sahili nez oməym ki, omə ləpə çımı səyku dəvardem diyənıkarde, həni mınış bə dıyo barde nızınəy. Çan ğədəmi bəpeştə de qıləy yolə şodkomiyəti ıştənım sahilədə vinde. Iştə nəfəsım səy bə rıjol rosbim, çı aləfon piyo doroz bim. Imrə be təhlukə be. Dıyo həni iyo nəzıni ome beşe.

Çımı zınəy çı ğəbo ros əbıə şəxsi həyəconi iyən nəşəəş de sıxani bə sə dəğande ğətiyyən mumkun ni. De yolə ğədəmon çı dıyoku diyəro bedəbim, ıştə dason bə osmoni tərəf doroz kardəbim joqo nıbə koon işoron kardəbim ki, çiç kardem ısət ıştənən zındənim. Cəmi hesiyətım, əqəm təəbir-cayiz bıbu bə çımı rəxe heyrəti ğərğ bəbe. Bəmı joqo omedəbe ki, səlomət əncəx mınim, əmo çımı həmron həmə tasəbin. Mı çəvon hiç qıləymi həni nıvinde. Ləpon bə kəno beğandə se qılə şəpkə, ğəyzi dı toykəşə çəkmə iyən iqlə kalpaği çəvon rizən mandənıbe.

Kom vırədə bem iyən çiç kardəninim?İyo dəmandim ıştə eqıniyə vırə nəve, ımi fik kardeiədə çımı cəmi şodkoməti vılo be. Bəvədə bə sə dəqınim ki, çımı ım nicot xəyrinə nicot niybən. Bo dəqeş kardeyo olət bə i tərəf bımandı, çımı tanədə iqlə toğən mandə nıbe. Bo hardeyoən hiçimi nıbe. Bə con omeyo hiç bo hardemən ov nıbe. Ya çı vəhşiyə həyvonon pənconədə poə-poə be, yaən ğəyzi marde, ço əlocım nıbe. Həməysə bevəc besilohətimbe. Əqəm tifanqım bəbəy qədə kijonədə əzənim xorək hozı əkəym iyən çı ğıvvətinə həyvononku ıştəni muhafizə əkəym. Mıku ğəyzi i ğoti taməku, muştuk iyən qıləy çəxu hiçim mandənıbe. Hesı-nim çımonku iborət be. Iştə joqo telə holon dəmandim fik karde bə qıləy vəziyyət oməym ki, bənəy şiton sahilədə dəmandim zikkə je tıle. Çoknə ki, şəv be çı tarsi dılədə ıştən-bəştənım qıləy joqo sıvolım doy: «ığınono əqəm vəhşiyə həyvonon bıbun, çımı hol çoknə bəbe? Əvonən ki, həmişə bəşəv bəşiko beşedən».

Əqəm qıləymi çorə hesbuən, əvən nezədə əbıə bə kəş-xolinə, sırafə, nərotə don əmandə tıkinə livəynə bə qıləy do sə pebəşem maştə obem çəş kardeye. Əqəm maşki iyo jiye mımkun nıbu de qıləy hosonə maqi ıştəni kışte fiki kardəbim. Bə təşi sutdəbim. Şinə ov pəydo kardeyo tosə nimə kilometro bə dılə şim de qıləy yolə şodkoməti qıləymi qədə huni pəydo karde. Bə si ovım peşoməy. Vəşyəni bəmı koroğ nıdoyeoən bəştə qəvım itkə taməku dəğande. Çı do toniku şim, bəpe peşim. Qıləymi çokə vırə pəydo karde, hıteyədə enıqıneyo, əvım tumom karde. Peşo çımı piyo omə həyvononku ıştəni muhafizə kardeyo qıləymi ğalinə xolım bıriy əvım etırniy ıştə lınqon miyonədəm noy bərk oqınekum qıləy şinə hani mınış barde. Gıləy joqo no rohətə vırədə hıte nızıne fikədəmbin. Əmo tosə sıbh joqo şin hıtim ki, ıştə umrədə tosə bə vaxt, nəən çəy bəpeştə çı hano jəqo səlomət iyən nəşəəyn pebənıbim.

V fəsil. Çı Robinzoni inson nıjiyə cəzirədə çı qəmiyo çiyon bə dast varde iyən kə eje

Çımı dəlarzə vaxtədə həni maştə obəbe. Həvo obəbe, ov hıtə be, dıyoən çı təlotimo qıniyəbe.

Çəmə qəmi vindeyədə ve təəççubım karde. Əy ıştə vırəş dəqeş kardəbe; həniyən bə kəno, çı ləpə qıniyə vaxtədə bə ləpon mınışon şodoə rıjoli nezi oməbe. Bəbe vote şanqo çı ovi barz bə vaxtədə de qıli bə ico əvışən okırniyə iyoş vardə. Əv, çımı şəv dəvordıniyə vırə i mil məsafədə mandeku mı çəvədə ərzak iyən lozim əbıə şeyon bə das vardem ğət karde.

Çı do eşim i kərəmən bə ətrof çəş qordıniy. Sıftə çımı vindəy çəmə lotkə be. Dı mili məsafədə rosə tərəfədə hışkə vırədə mandəbe. Joqo məhlum bedəbe dıyo əvış əyo şodoəbe. De əyo şe məğsədi bə ro dəqınim. Əmo məhlum be ki, əyo bə i sə şe nibəbe. Çı sahiliku tosə nim mili ğədər qıləy nığılə limani roş pebıriyəbe. Mınən bəpeş oqardəym hələlığ bə lotkə şem bə peşonəm oqəte. Çunki navko bə qəmi şe həniyən muhum be.

Çı çoştə bəpeştə ləpon həniyən hıtəbin çı ovi okıriye joqo şiddətin be ki, tosə qəmi əbıə roy çoədə se hissəş de lınqi şim. Həni tosə qəmi çoədə i hissə ro mandəbe. Bı vaxtədə ıştəku ojnən qıləy nığılə xıfəti bə əməl omeş hissım karde. Çunki mıku qıləy joqo fik bə əməl oməbe: əqəm qəmiyədə mandəbəymon, əmə həmə səlomət əmandimon; vo nıştə bəpeştə çok-çoki bə kəno beyəşimon həmən azən joqo, çı dınyoku das siyə bədbəxtə qıləy məxloğ nəbim. Im hissiyoti tojədən çımı çəşonış purə as karde. Əmo çəşə asiku bo dardiyo dəvo nıbeş bəsə dıqınim, bəştə rom dəvom karde. Həvo tov vardə nıbə dərəcədə qambe. Iştənım oçıniy bə ov eşim dəmandim sinov harde.

Sinovım harde bə qəmi rəseyədə ojnən qıləy tojə ənqəli səşdoy: bə qəmi çoknə peşum? Əv, çanə bıvotoş qıləy tənıskə vırədə mandeku çəy kənon çı oviku bəpe bin.

Bıqətiy, bə pe peşeyo hiçi nıbe. Berdəm bə çımı çəşi qıləy jiyə qıni, təəccubım karde, çoknə bəbe ki, ımım iminə kərədə diyəkardeyədə vindəm nıbe. Əv çı qəmi navnə tərəfiku ehaştə bəbe. Bəzjye, bə ovi tərəf ehaştə əbıə tıkışən çı dıyoku itkə bəpe be. De joqo çı kali əziyyəton bəpeştə əvım bə das varde bə pəlvon peşim zınəy. Joqo çidə çı qəmi ovədə əbıə hissəş hıl bəbe; çunki amboədə ov hesbe. Gəmi bə huş, bə lehmə eşekuş i tərəfi piyo mandəbe. Peşnə tərəfış bəpe rosbəbe, çəy tıki tərəfışən kam mandəbe ki, bə ov dəşu. De joqoən peşnə tərəfış həmə çı oviku bə kəno mandəbe iyən əyo noə şeyon tar bənıbin. Bomono çı har şeysə bə nav çı şeyonədə komon xərob be, komonən xərob nıbe zıne mehum be.

Joqo məhlum çəmi ərzaki ehtiyoton hışk mandəbin. Vəşiyəni bəmı əziyyət doe qoroş bə i sə bə şeyon noə vırə şim, ıştə cifonım de soxari pur karde; tojədən dəmandim qəmi nəve. Vaxti qin nıkardeyo harde-harde pıyedəbim. Kəyuton qıləyədə i şişə romım pəydo karde. Çəvədə çok-çokili i-dı ğortım harde, çunki bo navədə əbbə vində konım bə ğıvvəti ehtiyocım hesbe.

Mı, çı har şeysə bə nav bə çımı koy lozim əbıə şeyon bəbiye bevardeyo bəmı lotkə lozimbe fiki kardəbim. Əmo əy bə das varde mumkun nıbe. Mumkun nıbə şey orzu kardeyən be foydəbe. Ehtiyoc insoni bo ixtira iyən kəşf kardeyo məcbur kardə. Mı vaxtım qin nıkarde rə bə ko dəqınim. Gəmiyədə bo ehtiyotiyo doron hesbin. Çımonədə təj (sal) hozıkardem ğət karde. Se-ço qılə çokə taxtonədə iyən şəlmonım co karde bə çəvon i səym jiyə dəbase çı qəmi kəmiku bəjiye, bə ovım ehaşte. Bəçəvon dum ıştənən eşim. Şəlmonon ço qılonən bəştə tərəfım okırniy, ha dıqlə tıkonım bəyəndı dəbase. Çəvon piyoən çəlin-çarpaz dıqlə kutoə taxtəm doroz karde; de joqoən qıləy mehkəmə təj bə əməl oməy. Təj mıni çok oqəte zındəbe. Əncəx bo veyə boyo nərıçiy. Bəvədə ojnən bə qəmi peşim çı qəmi nəccori mişorım pəydo karde, dı ehtiyoti dorım, se poə karde. De çımon koməq əti təjım yol karde. Im ko de yolə zəhməti bə əməl oməy. Əmo bo çımı jimoniyo həmişə lozim əbıə ehtiyoti bə das varde orzu, bəmı zum nıvışkiyə konış doy vinde.

Isət təj lozim əbıə ğədərədə şe əzıniy barde. Isət həni çımı ko, təji bə bo karde çanə ki, dıyo bə cımış eşəni boy bə kəno barde bekardeku iborət be. Mı vaxti qin kardə nıbim. Çı har şeysə bənav qəmiyədə əbıə cəmi taxtonım çı təji piyo vırəbəvırəm karde. Ilovə çəmə matroson se qılə sundoxonən açəronım arışte, çəvon dılədə əbıonım təy karde; əmo çımono iqlədə əbıon bəmı lozim be bə sə dəqınim, cəmi lozim əbıon bə sunduxım qırdə karde çı taxton piyom noy. Bə sunduxom qıləy hardınə şeyon; suxari, bırz, se kukə çı hollandi pəni, penc yolə poə bızə qujd (ımon əsos bo qujdə xorəkibin) iyən çı Avropao çəmə vardə bəylə qəmiyədə əbıə çı kaqon cəvi ziyodə mandəş (bə çı çinə ziyod mande səbəb çəmə çı kaqon ve vaxtiku bıre hardemon be) vırəbəvırəm kardəbe. Cəv, qandım ve bəyəndı qıneku çanə bıvotoş bo çımı koyo mənfəətin be; əmo peşom zınəy ki, çı morəon tərəfo xərob kardəbən. Ğəyzi bımon çan yeşiqi çəxır iyən bəçəmə kapitani oid şəş kəlonlığ çı bırzi ərəğım pəydo karde. Imonım həmə bə sundoxım jəbe boçəyoən çı təji piyom oj noəbe.

Mı ım şeyon qırdə kardeyədəbim ki, dıyo ov dəmande ros be iyən de qıləy yolə rıki sahilədə çımı evatə arxalığ, şəy iyən məşonış bə dıyo barde. De joqo olətonədə əncəx çımı tanədə quəve iyən kutoə jinə şəvlom mandəbe. Im holi bə olətə ehtiyoti qəteyo mınış vadar karde. Gəmiədə har cur olətədə lozim əbıə kədərədə hesbe; hələlik mı i qitım pekəte. Çunki de co şeyon, çə cumlədə bə koəkə aləton həniyən ve həvəsım hesbe. Ve nəvə bəpeştə çı qəmi nəccori yeşiqım pəydo karde. Im bomono joqo qıləy ğeymətinə vindəy be ki, bəçəy qoni de ğızılə xokə dəqeş nəkəym. Bə yeşiqi dılə diyənıkardəy çı təji piyom vırə-bəvırə karde. Çunki çəy dılədə əbıon de təxmini bıbuən zındəbim.

Isət həni de siloh iyən de cəbbəxonə ehtiyot qətəninbim. Kəyutədə co tifanqi qıləymiyən təponçə vinde. Imoni, borutə kisə, qədə seçmə tumon iyən dıqlə pasinə ğılınconımən çı təji piyom noy. Mı vaxtədə çəmə se çəlləq borut bemon məsəmbe. Əmo komvırədə oqəteşon zındənıbim. I kərən de dığğəti nəvəym əvonımən pəydo karde. Çəvonədə qıləy tar bəbe, əmo ə dıqləş lap hışk mandəbe. Əvonımən çı təji piyom noy, həni təj lozim bə ğədərdə pur bəbe. Bəro dəqıne lozim be. Be vokır, be avər, be sukan qıləy joqo təji bə kəno barde ve çətin be. De qıləy qədə vo qıne, təji de çəy şeyon dəqordıneyo hozıbe.

Bə qədə limani diyə karde-karde təjım bə tərəf doy. Əy de miyonə barde ve zuş pidəbe. Oxo bə qıləy qədə korfəz dəşim. Tosə dıyo rosbe təj həni hışkədə be.

Isət bə ətrofi çəş qordınedəbim bo jimoniyo boştəno loyığ iyən şeyon vırə-bəvırə kardeyo qıləy be təhlukəynə vırə vıjniyənin bim. Iştə eqıniyə vırə kom vırə beş zındənıbim. Çımı əbıə ım vırə qitəbu yaən cəzirəbubən? Iyo inson jidəbu yaən jidəni, iyo bə vəhşiyə həyvonon təhlukə dıco bəbembu? Yaən səlomət bəmandembu? Bı çımon həməy dayir hiçi zındənıbim. Nimə mil yaən itkən diyəro qıləy dikə təpəy çidəbe. Bəçəy sə peşem ğət karde. Tifanq, təponçə iyən borutə ğabım peqəte bo nəve şim de qıləy yolə zəhməti bə təpə peşə vaxtədə çımı çı əbıə vırə mahiyyət bomono oşkor be. Imrə qıləy cəzirə be. Ço tərəfış de ovi əhotə be. De təxmini nəv mil roədə həşi-nışti tərəfədə dı-se cəzirə çidəbe. Həni hiç hışkə vırə çidənıbe; har tərəf ov be.

Co kəşfonımən karde. Çımı əbıə cəzirə çı beməyonku yoxsul be. Çı kali əlomətonkuən iyo insoni nıjiye məhlum bedəbe. Bakam vəhşiyə həyvnon hesbun, əncəx hələ çəvonədəmən vindənıbe. Əmo veyə kijəş hesbe. Həmən çımı nızınə cinsonədə bin. Peşo ımoni şiko kardə vaxtədə, çəvon bəçəş çiyeku de hiç curi hardənə kijə beşon təəyin karde zındənıbim. Çı təpəku eşə bəpeştə çı vişə kənoədə əbıə don qıləyədə nıştə qıləy yolə kijəymi jəy. Bəmı joqo oməy ki, çı cəzirə ofəyeku tosə ısət iminə kərəy ki, iyo tifanq ğandə be. Tosə tifanqi ğande çı vişə səpe kijə avi eqətışe. Im kijon dıştə sədon qıləyşoni ğeyri-muntəzəmə konsertışon dəvışkıniy. Har qıləy curi sədo kardəbe. Çı sədon hiç iqlən bə çımı zınə cinsədə əbıə kijon sədo mandənıbe. Bə çımı jə kijə omeyədə çəy bə çəş çiyeku bə bəhi mandəbe. Əncəx nanqronış çəykinisə kuto be. Çəy qujd bu doyeku hardem nızınəy.

Bı səfədə əbıə kəşfiyyatım iktifa karde, çı təji toniku oqardəym dəmandim şeyon bəkəno bekırne. Ruji həmə de bı koy məşğul bim. Əmo şəvi bəke, çoknə dəvordıne zındənıbim. Ojə vırədə hıteku tarsedəbim. Çunki çı vəhşiyə həyvonon hıcum nıkardeku xotocəm nıbim. Bə çəy qoroşən sahilədə bo hıteyo vırəm hozı karde, çimi ço tərəfım de sundoxi iyən de yeşiqonım qəte dıləşən de taxtəm oğande bə qıləy dəxmə holım dəğande. Əmo çımı dasədə əbıə ruzim orəxə bəpeştə çoknə ruzi pəydo bəkardem fikon mıni norohət kardəbin. Çımı ğandə tifanqi sədoku bənəy tarsi tılə ğəyzi dıqlə bə həvuşi oxşəşədə həyvonon, kijon iyo hiç həyvonimi vindənıbe.

Əmo mıni bə fik-xıyol dəəğand dırıs ço şe be. Bəmı lozim əbıə ve şeyonımən çı qəmiyom vardənıbe. Lozim əbıə şe vey. Çımonədə sof lozim əbıon vokır iyən jiyə be.

Bıçimi qoroşən, əqəm ənqəl benışu dıminə kərə bə qəmi şem ğət karde. Mı zındəbim ki, əv, i ləpədə dı poə bəbe ebəşe. Əve ki, cəmi şeyon, tosə oxonə mexə qılə joqo vardem pidəbe; de bı məğsədiyən ıştə co konım bo peşonəm noy.

Çı ğərori bəpeştə əyo de təji, yaən bənəy sıftə kərə sinov harde şe barədə dəmandim fik karde. Sinov harde şem bə ğəror səy; tosə dıyo bə təlotim eşe bə ro dəqınim. Əncəx bı səfədə dəxmədə ıştənım oçıniy. Çımı tanədə əncəx qıləy xanə-xanə jinə şəy iyən de kətonə jinə şəvlo, çımı pobənəsoə lınqədən ğəyzi kam diminə məşon hiçi nıbe.

Bı səfə bə qəmi de jiyə peşim. Qıləymi tojə təj tumo karde, kali qərək əbıə şeyonım çəy piyo qırdə karde. Məsələn, çı qəmi nəccori utoğədə əbıə dı-se kisə yol iyən qədə mex, maha, sıkənə, təvə iyən ve lozim əbıə bənəy lilovə sıği şeyonım həmə çı təji piyom varde.

Ğəyzi çımı aşmardəyon qəmiyədə əbıə oləton har curəyş oməy, çəy bəpeştə ehtiyotinə vokıron, noli, boloşnə iyən torinə oğandımonımən çı yodo benıkarde. Imonım həmə çı təji piyom qırdə karde, de qıləy yolə mıvəffəğiyyəti səğ-səlomət oməym, bə kəno beşim.

Isət nubə bo çodo tumo kardeyo rəsəbə. Çodom, de çı qəmiyo varde vokıron iyən de çı vişəo bıriyə dorozə donım hozı karde. Çı həşiku iyən çı voşiku muhafizə karde lozim bə şeyonım bə çodo varde. Təylə yeşiqon iyən sundoxonım bə çodo ətrofım dəçıniy. De joqoən çodom ğəflətən çı insoni iyən vəhşiyə həyvonon hıcumiku bə qıləy muhafizə kardə holım dəğande. Çunki bə joqo qıləy hıcumı ehtimol hesbe.

Çı çodo bəm dıləş de taxtə pur əbıə de qıləy yolə sundoxi bə kəməki noyım mehkəm karde. Hıtə vırəm duz karde, təponçonım ıştə səy jiyom noy, tifanqonən çı noli toniku noə bəpeştə hıtim. Gəmi bə fəlokət dəşeku joqo iminə kərə be ki, lef-boloşnədə hıtdəbim. Tosə maştə rohət hıtim; çunki dəvardə şəv kam hıtə bim. Ruji həmən çı qəmiyo bə təj, çı təjoən bə çodo ıştə sısi nısəy bom karniyəbe.

Əqəm səhf kardənim ısət bə dasım vardə ğədərədə hiç kəs boştə ehtiyociyo i ambo şeş bəni. Hal ıme ki, bomono ımonən kami kardəbin. Gəmi çanə ıştə navkonəni vırədə bımando, çəy dılədə çımı istifodə karde zınə şeyonədə iqlən bımando, əyən bə das vardəninim. Seminə səfəm həniyən mıvəffəğiyyətin dəvarde. Gəmiyədə əbıə cəmi jiyon iyən co şeyonən həməm varde. Bı səfə, vokıron pinəkardeyo əbıə ehtiyoti qıləy yolə hissəş, qəmiyədə mandə tarə boruti çəlləqımən varde. Oxo, cəmi vokıri kırne hoson nıbeyo, əvım poə-poə karde bə kənom varde. Be bəyən bəmı bitovə vokır lozim nıbe. Çəy bomono ğeymətin beş əncəx poə-poə bə bəpeştəbe.

Isət həni çı i kəsi zu rəsə şeyonım həmə kırniyəbe. Əmandəyon, əncəx zu nıvışkiyə şeyon bin. Boçəvon vardeyoən i kərən bə qəmi şe fikədəbim. Sıftə çı jiyonkum dəvışkıniy. Əvonım ıştə zu rəsə holədəm bıriy. De joqoən poə-poə se jiyəm varde. Ğəyzi bımon çı qəmiyo oçıniyə osınonımən varde. Çəyən bəpeştə, doronım həmə bıriy qıləymi yolə təj tumo karde. Har çi qonə şeyon hesbin həməm bəy jəy dəmandim bə kəno barde.

Əmo bı səfədə tale dəqeş be, təj anəş bo hesbe iyən qon be ki, əy idorə kardeyo çanə bıvotoş zuş pidəbe. Bə liman dəşə bəpeştə, bə sahil, bə co şeyon əbıə vırə nezi oməym, berdəm təj peqardəy, dımı bə ico şeyonən bə dıyo eməyn. Im hodisə de təxmini bə kəno nez əbıə qıləy vırədə beku bəmı hiçi nıbe. Çı şeyon yolə hissə poymol be. Çımon miyonədə ve həyfım omə iyən bə çımı kon həniyən ve koməq əbıə osınon bin. Rose bə vaxtədə dıyo bəyəndı qıniyə vaxtədə kali çiyon iyən osınə poonım bevarde, əmo ım bomono ve çətin dəvarde boho təmom be.

Bo har osınə poəyo bə ov səməxortə harde mıni oğandəbe.

Bə qəmi şem çan rujonış dəvom harde iyən har səfədəş qıləymi tojə ehtiyot varde. Cəzirədə əbıə donzə ruji ərzədə yonzə kərə bə qəmi şəbim. Ha kərədəşən, kırneş de insoni dason mumkun əbıə şeyonım bə sahil bekardəbe. Çı həvo sokitəti ojnəşən dəvom kardəbəy, qəmi həmə poə-poə bə kəno bekardeyo əmin bim. Əmo donzəminci səfədə hozıəti bardeyədə çı vo rosbem hiss karde. Çı ovi okıriyem çəş nıkardəy bə qəmi şim. İminə kərədə bə kəyuti joqo de dığğəti nəvəbim ki, həni əyo i kərən şe pəydo karde zənn kardənıbim. Əmo bı kərədə nəveyədə bə çımı çəşi qıləy dı çəşə şkaf qıni. Çı çəşon qıləyədə se qılə astə, qıləy yolə ğəyçi, tosə da qılə çənqəl-çəxum pəydo karde. Bə iqlə çəşədəşən tosə da funt sterlinqi ğədər niməy çı Avropa, niməyən çı Brəzilya ğızılə nığəynə pul hesbe. Imoni vindeyədə lıvutə sırəymi karde: «lozim nıbə xırtı-xəşəl! – votıme, ısət tı bəçımı çiçi lozimiş? Həni bə tı diyəkarde tıni çı vıro ros karde tı nişəqıniyə, həmə çı ğızıli kuəsə qıləy qədə çəxu həniəyn çoke. Tıni bo noeyo vırəm ni; ıştə vırədə bımand, bə dıyo bın bınışt; tıni bo xılos kardeyo loyığ niş».

Əmo ləzəy bə fik şə bəpeşte pulonım bə i poə sipiyəm pepışte bəştə çifım dəğande.

Dıyo tosə maştə bə qur-qur be. Maştə çı çodoku bəbiy beşeyədə diyəm karde çı qəmiku hiç əsər-əloməti mandənıbe.

Isət çımı cəmi fik sahilədə ehtımol kardə əbıə vəhşiyonku, əqəm cəzirədə vəhşiyə həyvon hesbubən çəvonku ıştəni muhafizə kardebe. Ve vaxton, boştəno de kə eje fikon məşğul bim. Ğəyə okande əy duz karde, yaən qıləy mehkəmə çodo ejənımbu? Oxoədə bə joqo fik oməym ki, ha: dıqlən tumo karde lozime.