Па той бок

Гэта ўсё, што мне ўдалося ўзгадаць у тую ноч… Рыта. Дзіця. Я доўга яшчэ не мог заснуць, думаў пра гэта. Успаміны блыталіся ў галаве, праганялі сон. Да таго часу, пакуль я канчаткова не стаміўся ад гэтага і змог заснуць.

Пад раніцу я хутка прачнуўся ад гучнага выбуху і адразу ж ускочыў з ложка. Са столі пасыпаўся дробны пясок. Я хутка накінуў форму, нават не адчуўшы, як тканіна, на якой я ляжаў, зачапілася за вопратку і хвастом павісла на спіне. Узяўшы вінтоўку, я кінуўся да дзвярэй, дзе нерухома стаяў робат. Ён павольна вадзіў вачыма.

– Эй, прачніся!! – крыкнуў я. – Адчыняй гэтыя чортавы дзверы!

У той момант мне падалося, што дзверы зачынены з вонкавага боку. Я не меў рацыю і Ф-11 хутка справіўся з дзвярыма. Ён адчыніў яе, а за ёй не аказалася старога. На тым месцы, дзе мы яго пасадзілі, не было ні вяроўкі, ні якіх-небудзь іншых слядоў.

Я яшчэ хутчэй накіраваўся па лесвіцы ўверх, каб хутчэй выбрацца з маяка. Ціхі цокат робата ішоў за мной. Я выбег на паверхню. Насупраць мяне была чыстая, прыгожая пустыня. Затым я павярнуўся, зняў з сябе ўвязаную тонкую тканіну, адчапіў яе ад формы і трымаў яе ў руцэ, не кідаючы на пясок. Я вырашыў праверыць, што ж там, на іншым баку маяка. Там была выяўленая невялікая варонка ад выбуху, у радыусе якой былі раскіданыя дробныя і буйныя кавалкі невядомага нам чалавека. Гэта быў дакладна не стары. Адарваная галава ляжала ля маіх ног. Яе адкінула бліжэй да маяка. Я глядзеў на яго твар. Смуглы, каравокі, з шырокім носам і вуснамі, чарнавалосы малады хлопец быў забіты сёння. А вось астатнія часткі цела былі разарваныя, смажыліся, дыміліся ад снараду. Пах гару і пораху. Пясок быў апырсканы крывёю. Там, крыху далей ад варонкі, ляжала кістка загінулага. На мезенцы ззяла колца, яно адлюстроўвала прамяні сонца прама мне ў вочы. Я адышоў і падняў галаву на гарызонт. Нейкі лятальны аб'ект хаваўся ў дрыготкім гарачым паветры пустыні.

Я расціснуў руку, кінуў зялёную тканіну на пясок і падняў штурмавую вінтоўку, зачыніў левае вока і паглядзеў у прыцэл. Невядомы карабель быў ужо занадта далёка, я бачыў толькі яго агні рухавіка і чорную абалонку корпуса. З незадаволеным выглядам, я апусціў зброю. Робат у гэты час разглядаў раскіданыя кавалкі чалавечага цела.

– Навошта ты гэта робіш? Там нешта ёсць? – спытаў я.

– Нічога. Там нічога няма. – коратка адказаў Ф-11.

Я падышоў бліжэй да варонцы, зазірнуў ва ўнутр. Там, у самым цэнтры, ляжала напалову аголеная нага без скуры. І ў тую ж секунду, ззаду прагучаў хлапок, а затым кавалкі полымя пачалі разрываць і адштурхоўваць сцены маяка з унутранага боку. Моцным выбухам мяне кінула ў варонку, а робата адштурхнула значна далей. Я ляжаў тварам уніз. Розныя кавалкі гарачай цэглы падалі на мяне. Я прыкрываў галаву. Аскепкі, якія траплялі на маю форму, амаль не адчуваліся. Калі ўсё сціхла, я паспрабаваў устаць. Непаваротліва, абапіраючыся рукамі на пясок, я прагнуў спіну, сагнуў ногі ў каленях і павольна ўстаў. Пасля выраўняўся. Маяк быў падобны на вялікае вогнішча, дзе замест дроў, тлела цэгла. Чорны дым прыгожа падымаўся ўверх і таксама прыгожа знікаў у небе.

І што цяпер? Няма ні ежы, ні вады. Няма майго заплечніка. Мае падазрэнні падалі толькі на старога, якога я не выявіў раніцай. Мабыць, яму яксьці атрымалася ажыццявіць свой план. Магчыма, яму спачатку дапамог той мёртвы смуглы чалавек, ён жа і вызваліў яго. Стары паспяшаўся падарваць маяк разам з сабой. На шчасце, я застаўся жывы.

Ф-11 падышоў да мяне, ён выглядаў роўна гэтак жа, як і да выбуху маяка. З выгляду нават не было ні адной драпіны на яго цвёрдай канструкцыі.

Невялікі кавалак зялёнай тканіны лётаў над маёй галавой. Я звярнуў увагу на яго: ён павольна спускаўся на пясок. Я падабраў яго. Упэўнены, ён мне яшчэ спатрэбіцца ў дарозе.

Так пачынаўся чацвёрты дзень маёго новага жыцця. Па словах Ф-11, наперадзе нас чакалі яшчэ тры дні да горада Розжыг.

Мы не спыняліся, не стаялі на месцы, а працягвалі ісці. Ішлі павольна і ціха. Па светла-аранжавым пяску гуляў вецер. Я тканінай прыкрываў рот і нос. Адышоўшы ад руін маяка значна далей, нашу цішыню перапыніў моцны грукат гармат. Некалькі гучных стрэлаў пачуліся дзесьці далёка. Мы спыніліся. З правага боку, удалечыні, з-пад вялікіх выдмаў пачалі падымацца клубні чорна-шэрага дыму. Яны моцна вылучаліся на фоне сіняга неба і белага пяску. Праз некаторы час з дыму выляталі і хаваліся чорныя кропкі. Праз прыцэл я ўбачыў ваенныя караблі, якія кружылі ў тым месцы. Мне было не па сабе. Я не хацеў, каб нас знайшлі і маё цела разарвала, як таго незнаёмца ў маяка.

Яшчэ пару цяжкіх выбухаў разнесліся з таго боку. Мяне ахапіў страх. Пры гэтым я адчуў нейкую вялікую сілу. Я паспешліва кінуўся наперад, падганяў робата. Я бег як мага хутчэй. Цяжка падымаў ногі, азіраўся, ці няма за намі якіх-небудзь караблёў ці яшчэ чаго. Дым усё больш аддаляўся, хаваўся ў пустыні.

Цяпер жа можна было адпачыць, перавесці дух. Я спыніўся, аднак робат не змяншаў хуткасці. Ён працягваць бегчы, як напалоханы дзікі звер. Я спрабаваў дакрычацца да яго, але гэта было бескарысна. Здавалася, што ён усё больш паскарае свой ход, пакідаючы мяне тут паміраць. Я няёмка адчуваў сябе, гледзячы на Ф-11, які ўцякаў. Праз слабасць цела мяне прабірала злосць. Я быў злы не толькі на яго, але і на ўсё, што адбываецца. Хацелася здацца, зваліцца і будзь што будзе.

Аднак, у гэтую хвіліну, я ўспомніў бацькаўскія словы: «страціўшы веру ў сябе, мы губляем не толькі сябе, але і сваіх блізкіх».

Я адчуў і ўспомніў яго строгі голас. Бацька меў рацыю, дзеля сваёй сям'і я павінен змагацца. Што ж, пара ісці аднаму. Я дастаў той самы маленькі кавалачак паперы з картай, стаў рухацца па ёй.

Гарачае сонца мучыла мяне, катавала мае жаданні выпіць вады. Дробныя крупінкі пяску цягнулі мяне ўніз, прасілі спыніцца і зваліцца на іх. Я ішоў дзесьці пару гадзін без прыпынку. Я быў зусім змучаным, цяжка падымаў ногі. Адчуваў, што больш не магу ісці, сілы канчаліся. Я ўпаў каленямі ў сухі гарачы пясок. Кінуў рукі следам. Лёг усім целам. Прытомнасць павольна пакідала мяне. У вачах пацямнела і я адключыўся.

Змрок…

– Плёсні на яго вадой. – прагучаў жаночы голас.

– Пачакай, пачакай! Не будзем на гэтага вырадка страчваць ваду. – цвёрды голас загаварыў у маёй галаве.

– Можа ён не з іх, можа на ім проста была чужая форма!? – пяшчотны, прыгожы жаночы голас даносіўся зноў.

– Ды ты паглядзі, ён выліты СКР. – пісклявы і непрыемны голас працягваў шчабятаць, будзіў мяне, вяртаў да пачуццяў. – Чаму мы проста не заб'ем яго? Давайце я гэта зраблю. Ці можа хтосьці яшчэ хоча скончыць гэтую сцэну!? Не? Што? Што ты кажаш? Вы сур'ёзна хочаце яго дапытаць? Ды гэта бескарысна, колькі мы ўжо з вамі гэта пракручвалі! Ды паглядзіце на яго! Зброя, форма – ён сапраўды з СКР. Я не разумею, чаго мы чакаем.

– Глядзіце, ён прыходзіць у сябе! – я зноў чуў жаночы голас.

Скрозь сухія вейкі я бачыў адну чалавечую фігуру. Некалькі разоў паміргаў павекамі, а затым падняў галаву і па шырэй расплюшчыў вочы.

– Ну, прывітанне. – сказаў цвёрдым голасам мужчына. – Не тузайся. Спакойна.

Мае рукі былі паднятыя і звязаныя, ногі таксама звязаныя разам. Я сядзеў на цвёрдай халоднай паверхні, глядзеў па баках. Я не на жарт спалохаўся.

– Дзе я? – мой голас прагучаў жорстка.

– Тут я задаю пытанні. – адказаў мне незнаёмы хрыплы голас.

Перада мною стаялі ўжо дзве чалавечыя цені, яны хаваліся ад святла.

– Гэта горад Розжыг? – працягваў я.

– Так-так-так… Можа і катаваць яго не прыйдзецца. – жартаўліва, з усмешкай сказаў незнаёмы хрыплы голас.

– А я пагаджуся з Сініцыным, трэба яго забіць! – сказаў цвёрды голас. – Ён дакладна з СКР.

– Стойце! – жаночы голас паспяшаўся. – Вы што, не заўважаеце, не бачыце розніцы? Колькіх мы лавілі, катавалі – яны ўсё маўчалі! А гэты кажа, што сам хоча ўсё ведаць. Ён жа гаворыць з намі.

– Ты маеш рацыю, трапіў цікавы палонны, – ціха сказаў хрыплы голас і выйшаў з ценю. – Пагаворым?

Высокі, дужы мужчына, метры два ростам, трымаў у руках нож. Ён не хаваў свой, напалову абпалены, твар. Грозным позіркам глядзеў мне прама ў вочы.

– І так. Будзеш казаць нам праўду – будзеш жыць!.. – пагрозліва сказаў мужчына з нажом, а пасля жартаўліва дадаў. – Ці не!?!

Ён паглядзеў на сваіх сяброў і яшчэ бліжэй падышоў да мяне.

– Калі мне нешта не спадабаецца, у тваіх адказах, я буду павольна адрэзваць па адным пальцу тваёй рукі. Тут дзяўчына табе ўжо не дапаможа. Ну што ж, пачнем.

Я слухаў яго і міжволі разглядаў памяшканне, у якім знаходзіўся. Шэрыя сталёвыя слупы былі паўсюль, да аднаго з іх я быў прывязаны. За імі стаяла цемра, у ёй хаваліся людзі. Таксама, я чуў крокі за спіной. А над галавой вісела вялікая святлодыёдная лямпа.

– Як ты апынуўся ў мёртвай пустыні? Дзе ваш карабель? Якая твая місія? – цікавіўся мужчына са сталёвым поглядам.

Я адразу пачаў казаць яму ўсю праўду, усё тое, што са мной адбывалася з дня, пасля крушэння касмічнага карабля. Мяне ніхто не перабіваў, усе ўважліва слухалі. Складвалася такое ўражанне, нібы яны дзеці, якія слухаюць цікавую гісторыю.

Калі я змоўк, чалавек, з напалову абпаленым тварам, бадзёра загаварыў.

– Робат? Ф-11? Ты сур'ёзна? Яны ж здраднікі! Вы ж іх самі знішчаеце. Робаты-валацугі, якія здзекуюцца над людзьмі. Думаеш, той другі чалавек, які ляцеў з табой сам памёр? Ад удараў, як ты кажаш?! Або ад вялікіх раненняў пасля крушэння? Ці як ты там сказаў? Жукі яго зжэрлі?! Ха-ха!

У гэты момант пару чалавек таксама засмяяліся. Гэта толькі падбадзёрыла мужчыну са шнарамі на твары і ён прадоўжыў.

– О не, на караблях «27 к» выдатная сістэма бяспекі. Ужо павер мне, колькі мы такіх збілі, а экіпаж без драпіны. Я ўпэўнены, гэта робат прыкончыў твайго сябрука, а цябе трохі скалечыў і правёў з табой захапляльны квэст. Каб папесціць сябе.

Я не разумеў. Ён сур'ёзна кажа мне пра Ф-11 або жартаваў так. Але ў любым выпадку, калі ён так кажа пра гэта, значыць ён мне паверыў.

– Нешта я не чую нічога пра карпарацыю СКР?! – прагучаў цвёрды голас з цёмнага кута. – Давай пра яе пагаворым падрабязней.

– І не хлусі, што зусім не памятаеш пра яе! – дадаў чалавек з нажом.

Я спрабаваў растлумачыцца, што памяць да мяне толькі вяртаецца і я зусім не разумею, што ж азначаюць гэтыя тры літары. Вядома ж, усе гэтыя людзі мне не паверылі. Нож мільгануў каля майго твару. Мужчына, які пагражаў адрэзаць мне палец, моцна схапіў маю далонь. Прыціснуў адзін палец да металу і павольным рухам адрэзаў яго. Я закрычаў. Крычаў моцна. Кроў палілася з паказальнага пальца левай рукі. Акрамя болю, у маю галаву прыйшлі новыя ўспаміны.

– Комплекс. – прахрыпеў я. – Я толькі зараз успомніў…

– Што за комплекс? – спытаў цвёрды голас.

– Вялікі падземны комплекс. Я бачыў у ёй такія ж ініцыялы, СКР. Я быў там, толькі не памятаю, чаму. Калі ласка, я толькі цяпер успомніў пра гэта. Вялікі комплекс з паверхамі. Я памятаю ліфт, людзі ў уніформе і якіясьці вялікія касмічныя караблі. Так, сапраўды, касмічныя караблі. Калі ласка! Я не хлушу…

– Дапусцім, ты кажаш праўду. Тады, дзе гэтыя касмічныя караблі? А самае галоўнае, хто ты такі?

– Я не ведаю. – бездапаможна адказаў я.

– Рэж яшчэ адзін! Можа, успомніць яшчэ што.

Як я не супраціўляўся і што не казаў, здаровы мужчына адрэзаў мне яшчэ адзін палец. Было вельмі балюча. Я адчуваў, як цёплая кроў бегла па ўсёй маёй руцэ, спускалася па целе. Новых успамінаў больш не было, я не ведаў, што ж рабіць далей, што казаць ім. І я паспрабаваў пераканаць гэтых людзей, што больш нічога пра карпарацыю не ведаю. Мяне ўдарылі па твары. Акурат па той зажыўшай ране на шчацэ, і яна зноў стала сыходзіць крывёй, чырвоныя кроплі сцякалі ўніз. Мае вочы хварэлі. Галава быццам сціскалася. Боль ўсё больш ціснуў на скроні.

– Што ты там казаў пра горад Розжыг? – спытала дзяўчына ў мяне.

– Я павінен туды патрапіць. Мне трэба ў горад. – згублена адказаў я, апусціўшы свой погляд уніз на свежыя кроплі крыві.

– Вось гэта ўжо больш падобна на СКР. Навошта і для чаго табе туды трэба? – пацікавіўся нехта з людзей.

– Я ж казаў, што пасля падзення ў мяне толькі гэтае месца паказвала… Я ляцеў да яго. – адказаў я. – Усе бартавыя кампутары былі разбітыя. І робат ведаў, дзе горад, вёў мяне да яго…

Я ўжо быў у тым стане, калі мне было ўжо ўсё роўна, павераць мне ці не. Я змірыўся з тым, што б я не казаў, у выніку гэтыя забойцы ўсё роўна перарэжуць мне горла. Ці ж праткнуць маё сэрца.

– Чортаў Ф-11, хітрыя машыны. – сказаў мужчына з нажом. – Прыгожа ўсё зрабіў.

З ценю выйшаў яшчэ адзін чалавек, той хто аддаваў загады, той самы чалавек з цвёрдым тонам у голасе. Чарнаскуры мужчына, гадоў сарака, з сівымі валасамі і невялікай чорнай барадой. Ён быў у цёмна-зялёнай куртцы і цёмных нагавіцах. Я глядзеў на яго ўціхамірлівымі ад болю вачыма.

– Хачу цябе знерваваць, але гэта не горад Розжыг. І далёка не горад. – вымавіў ён.

– Тады дзе я?

Ён не адказаў мне, толькі адвярнуўся ад мяне да сваіх людзей.

– Добра, адвяжыце яго. Надзеньце на яго што-небудзь простае і спыніце гэтую чортаву кроў. Дайце вады. І замкніце яго ў мёртвым кубе. Ён нам яшчэ спатрэбіцца, – сказаў іх галоўны і знік у цемры.

Мне на галаву накінулі чорны мяшок, перавялі ў іншае памяшканне. Прывялі мяне ў шырокі цёплы пакой, дзе атачылі зусім іншыя людзі. Дзяўчаты розных узростаў, прыняліся за працу. Хтосьці лячыў мае раны, а хтосьці шыў вопратку і заносіў ваду. Каля сцен былі салдаты, пільна сачылі за ўсім. Цяпер, я быў апрануты ў тыя ж тканіны, што і яны, але мае мелі больш светлыя тоны. А іх цёмна-зялёнае адзенне, мела больш значныя малюнкі, як адметныя знакі. Усе гэтыя людзі, якія аказвалі мне дапамогу, глядзелі на мяне як на ворага, але груба са мной не абыходзіліся. Яны цвёрда верылі, што я з СКР. Пару чалавек асабіста суправаджалі мяне. Два буйныя мужчыны сядзелі за маёй спіной, трымалі зброю ў руках. А калі я кінуў погляд на іх, салдаты незадаволена зморшчылі свае твары. Нібы хацелі ад мяне пазбавіцца. Як толькі мяне прывялі ў нармальны выгляд, апранулі і апрацавалі раны, мне далі крыху вады. Я вельмі хутка схапіў чорную пасудзіну з рук дзяўчыны і імгненна, вялікімі глыткамі, выпіў халодную чыстую ваду. Тут жа, мне на галаву накінулі цёмны мяшок, груба ўзялі пад руку тыя два салдаты і кудысьці павялі. Я слепа ішоў, услухоўваўся ў розныя гукі: бурчанне вады і трэск агню, смех дзяцей і кашаль старых. Паўсюль шапталіся. І вось, мяне спынілі. З мяне знялі чорны мяшок і змясцілі ў вялікі, празрысты і чысты, трохі драпаны куб. За яго сценкамі была цемра, а белае святло, толькі гарэла нада мной. На адной з сцен знаходзілася пяць круглых адтулін. І праз пару хвілін знаходжання ў ім, святло нада мною стала цьмянець, амаль згасла. Блякла асвятляла маю адзіноту. У гэтым кубе я правёў гадзіны дзве, можа больш, мяне ніхто не наведваў. Я зачаравана глядзеў уніз. Усё часцей, у думках уяўляў сабе жонку Рыту, нашага дзіцяці. Вельмі хацелася прыціснуцца да іх. Я злаваўся, то сумаваў, мне не ўдавалася высветліць, дзе ж яны. Можа яны ў горадзе Розжыг? Вельмі хацелася ведаць. Мая душа бедавала, балела мацней, чым усе раны на маім целе.

Бляклае святло па-ранейшаму свяціла нада мной і наводзіла на дрэнныя думкі. Ад працяглай адзіноты і доўгага голаду, у мяне яшчэ мацней разбалелася галава. Я не разумеў, які зараз дзень, пятае ці шостае чэрвеня. Здавалася, што гадзіны ляцяць адзін за адным, як секунды. Усё гэта зводзіла мяне з розуму. Цяпер балела далонь, балеў жывот, балела ўсё цела.

Уключылася яркае святло. Я прыжмурыўся, спрабуючы разгледзець, хто ж да мяне набліжаецца. Светлавалосая дзяўчынка падыходзіла бліжэй, падышла да адтулін у сценцы. Яна ўдарыла пару разоў у куб, я павольна, згорбіўшыся, падышоў да яе. Дзіця нешта трымала перад сабой. Затым, яна прасунула маленькія сушаныя кавалачкі ў куб.

– Ежа. – сказала дзяўчынка.

– Дзякуй… – ціхім хрыпам адказаў я.

Я хутка паклаў ежу ў рот. На смак і пах, гэта было падобна на смажаную рыбу. Я быў вельмі галодны і хутка з'ядаў, разрэзаў зубамі гэтыя невялікія кавалкі. Некалькі секунд, я еў, атрымліваў асалоду ад доўгачаканай ежы.

Пражаваўшы ўсё, я паглядзеў у карыя вочы дзіцяці.

– Калі мяне вызваляць? – адразу пачаў я.

– Мне нельга з табой размаўляць. – сціпла адказала дзяўчынка і апусціла вочы.

– Што са мной будзе далей? Мяне адпусцяць?

– Цссс… – сказала яна.

Дзіця падало апошні кавалачак ежы і стала сыходзіць. Дзяўчынка павольна, нетаропка крочыла ад мяне. Паварочвалася і ўсміхалася. Я ўсміхаўся ёй у адказ і працягваў жаваць. Калі яна знікла з выгляду, яркае святло зноў патухла.

З гэтага моманту я яшчэ шмат часу праводзіў адзін. Разважаў над тым, што будзе са мной далей. А пасля ежы, вельмі хацелася піць і я марыў пра ваду.

Праз некаторы час, зноў загарэлася святло. На гэты раз, два салдаты моўчкі падышлі да кубу, адкрылі яго і выцягнулі мяне з яго. Звязалі рукі, накінулі чорны мяшок на галаву. Павялі. Я чуў не выразныя адгалоскі размоў. Чым больш я ішоў, чым больш іх станавілася. Калі ж спынілі мяне, усе змоўклі.

– Развяжыце яго рукі. Адкрыйце твар. – сказаў галоўны чалавек салдатам. – Пазнаеш гэта?

Вакол мяне было вельмі шмат розных людзей. Мае вочы хварэлі. Я быў падобны на злоўленага звера, якога трымалі ў клетцы, а затым вывелі на паказ.

Мужчына, што быў насупраць мяне, падняў рамку на ўзровень майго твару. Загарэўся лазерны дысплей, на якім была намаляваная фатаграфія. Было відаць, што здымак зроблены пару тыдняў таму, пра гэта сведчыла дата. На фатаграфіі быў намаляваны я з нейкай невялікай групай людзей. Мы ўсе былі ў спецыяльнай вопратцы для працы ў касмічных комплексах СКР. Я быў у цэнтры. А ўнізе красаваўся надпіс: «Героі выратуюць нашу будучыню!».

– Я бачу сябе. Але я не памятаю гэтага і не ведаю ўсіх гэтых людзей! – мой голас гучаў вельмі ціха.

– Я табе зараз прачытаю, гэта дапаможа табе ўспомніць. «Група найвялікшых навукоўцаў, інжынераў і вынаходнікаў, на чале Арцёма Краўчанкі, дэманструе каласальныя поспехі ў стварэнні новых касмічных караблёў, якія, як кажа сам Арцём, хутка і бяспечна дапамогуць нам пакінуць Зямлю. Вернуць нас у свет спакою, да стабільнага жыцця, якое чакае нас на новай планеце Зямля «С» і бла-бла-бла… А вось яшчэ: «галоўны інжынер-вынаходнік, сын кіраўніка карпарацыі Пятра Краўчанкі, Арцём Краўчанка, цяпер дэманструе перавагу новага карабля, які ўжо пачаў каланізацыю нашай новай планеты. У хуткім часе ўсе людзі пакінуць паміраючую планету. Арцём Краўчанка кажа, што першыя палёты карабля – гэта толькі пачатак. Ніхто не будзе забыты і пакінуты. Ён запэўнівае, што мы забудзем пра пакуты нашых сем'яў і пабудуем дзіўны свет на Новай Зямлі…» Вось што мы адшукалі! Значыць, гэта ўсё ты, вялікі геній, які ратуе свет. Ведаеш, мне ўсё роўна што будзе з гэтымі караблямі. Самае страшнае, на мой погляд, гэта кінутыя людзі. Так, табе ўдалося перавезці людзей на новую планету. Але, як бачыш, не ўсіх! А як жа твая гаворка, твая праграма? Хлусня?! Як жа мы, як жа такія людзі, якія жывуць у страху памерці ад голаду? Нас вельмі шмат… Нас кінулі паміраць, выжываць на гэтай, зношанай вайной і абыякавасцю, планеце! А што ты ведаеш пра калоніі, вырадак?

Ён яшчэ шмат казаў, спрабуючы аслабіць ува мне веру ў сябе. Ад нясцерпнай крыўды, свет у вачах маіх пачаў цьмянець, у вушах звінела, услед панесліся новыя ўспаміны. Аб тым, як мяне падманулі ў СКР, кінулі мяне ў камеру пад ахову. Усё з-за таго, што я даведаўся праўду і загаварыў пра яе на ўсіх пляцоўках. Карпарацыя разглядала толькі адзін варыянт: на новую планету патрапіць пэўная колькасць людзей, толькі эліта і іх прыслуга, рабочыя і ахова. Большая палова чалавецтва будзе пакінута на роднай планеце Зямля. СКР здраджваў простых людзей, здраджваў свае і мае абяцанні. Я працягваў шукаць інфармацыю пра людзей, на якіх СКР не разлічваў. Хацеў даведацца, дзе яны і што з імі. Каб выправіць усе памылкі. Тады я хацеў падняць няўяўны шум, бо маёй галоўнай мэтай стаяла выратаванне ўсіх. Але не паспеў, мяне падставілі і выраклі, як галоўнага злыдня. Мае абяцанні абярнуліся здрадай. Мяне здрадзіў бацька! Мяне доўга трымалі ў камеры. Я чакаў немінучай смерці. Пакутліва балюча было ўсведамляць, што я, будучы сынам кіраўніка карпарацыі, уяўляў для іх галоўную пагрозу. Я мог хутка спыніць пералёты або каласальна паўплываць на тое, што было задумана мною першапачаткова. Але на мае заклікі вызваліць мяне ніхто не рэагаваў. Большасць маіх калегаў ведалі тое, што і я, але бяздзейнічалі, бо баяліся наступстваў.

Усё скончылася тым, што мяне выцягнулі з камеры мае сябры. Скралі карабель і паспрабавалі схавацца ад пераследу СКР. Яны рызыкнулі дзеля мяне, паставіўшы на кон сваё жыццё. Адным з іх быў Максім. Я ўспомніў яго, гэта ён тады знаходзіўся за штурвалам, ляцеў са мной на караблі. Затым нас падбілі, і ён рабіў усё магчымае, каб наш карабель заставаўся зніклым для СКР. У момант, калі мы паваліліся, я быў у поўнай прытомнасці. Але потым адчуў моцны ўдар па галаве. Мабыць, у гэты момант на борце быў Ф-11, ён напаў на нас.

Гэтыя ўспаміны ўрыўкамі ўсплылі ў памяці і прымусілі мяне зноў перажыць усе тыя эмоцыі.

– Ты мяне чуеш? – голас вярнуў мяне да рэальнасці.

Я чуў яго пытанне, але яно мне здавалася чымсьці далёкім і неіснуючым. Нібы звярталіся не да мяне. Ён злёгку ўдарыў мяне па шчацэ, каб прывесці мяне ў пачуцці.

– Я ўсё выпраўлю! Я тут, каб усё выправіць! – вымаўленыя мною словы гучалі ўжо больш упэўнена.

Я пачаў дадаваць факты і довады. Людзі ўважліва мяне слухалі, я быў упэўнены ў тым, што яны мне вераць. Пазней, яны адышлі ад мяне і правялі сход, на якім абмяркоўвалі, што ж рабіць са мной. У выніку, я застаўся жыць з імі, да мяне сталі ставіцца лепш, але падазрэнні не знікалі. Хоць мне нялёгка было прывыкнуць да новага, але ўсё ж мне было прыемна, што цяпер я вольны.

Цяпер я праводзіў шмат гадзін у паўсырым падземным лабірынце. Наверх мне пакуль не дазвалялі выбірацца. Я чуў, што там, наверсе, невялікі зялёны гарадок. Я ўяўляў яго, калі сумаваў па цёпламу сонцу, ветру і па зялёнай прыродзе. А мяне атачалі толькі шэра-карычневыя сцены, распісаныя рознакаляровай фарбай. І што ж мяне чакае наперадзе, я не мог прадбачыць.

Людзі тут жывуць згуртавана, яны вельмі працавітыя. Большасць ходзяць з хмурным, панурым тварам і вельмі шмат лаюцца, мне часта было няёмка іх слухаць. Таксама, я сустракаў людзей, якія размаўлялі на іншых мовах. І, нягледзячы на неспрыяльныя ўмовы жыцця, тут яшчэ знаходзіліся вясёлыя і добрыя людзі. Былі і інтэлігенты. З многімі я гутарыў, спрабаваў уцерціся ў давер, даведацца нешта новае і, тым самым, прыглядаўся да іх. Спачуваў ім у іх бедах, дапамагаў у працы. Ад іх я, нарэшце, даведаўся, што азначае абрэвіятура «СКР» – Саюз Касмічных Распрацоўнікаў. Карпарацыя СКР аб'яднала ў сабе ўсе кампаніі свету, звязаныя з засваеннем і вывучэннем касмічнай прасторы. Таксама, карпарацыя з'яўляецца адзінай, хто стварае штучны інтэлект. Іх галоўнай перавагай стала праграма пра выратаванне ўсяго чалавецтва.

Мяне размясцілі ў агульным жылым боксе. Маёй суседкай стала сямідзесяцідвухгадовая бабуля Вера. Рэдка хто дажываў да такога ўзросту, тым больш у такіх умовах. Увесь яе твар быў у маршчынах, сівых валасоў на галаве амаль не засталося. Адчувала яна сябе добра і вельмі любіла дзяліцца сваімі гісторыямі. Мы часта з ёй размаўлялі. Бабулька была разумная і справядлівая. Яна калісьці працавала памочнікам вучонага ў СКР. А пасля з'ехала ў іншы горад з-за кахання. Бабуля Вера расказвала аб сабе, аб іншых людзях, аб тым, як мяняўся свет. Ёй было прыемна з кімсьці пагаварыць, з кімсьці новым, падобным на мяне. З ёй я пераставаў адчуваць сябе чужым. Дзяліўся сваімі думкамі, мог гаварыць аб усім.

Таксама, пажылая жанчына распавяла мне аб шматлікіх ахвярах. Пра тых, хто спрабаваў супрацьстаяць СКР, каб выратаваць усіх да аднаго і паляцець у новы дзіўны свет. Гінулі цэлымі сем'ямі за свабоду. Выміралі і знікалі цэлыя гарады з-за змены клімату. І я, мала-памалу, разам з ёй пачаў успамінаць аб усім, што было схавана ад мяне заслонай бяспамяцтва. Я не мог ведаць пэўна, ці ўсё ўспомніў пра той ці іншы выпадак. Але цяпер я ведаў, як падносіў гэтую інфармацыю са свайго боку СКР. Усё здавалася куды лепш, чым распавядала бабуля Вера. Але цяпер, пражыўшы некалькі дзён далей ад карпарацыі, я сам адчуў на сабе нялёгкае жыццё гэтых людзей і цалкам мог узважыць усю інфармацыю ў сваёй галаве.

Акрамя таго, з кожным пражытым днём, я пазнаваў усё больш аб гэтым месцы. Таксама, я даведваўся аб шматлікіх калоніях, пра якіх, я ўпершыню чуў. Нават калі я думаў, што памяць цалкам да мяне вярнулася, я не мог нічога аднавіць пра іх, быццам калоній не існавала. Альбо я пра іх зусім не ведаў, альбо нічога не мог успомніць.

Я ведаў адно: калоніі – гэта паселішчы людзей, якія працуюць на СКР, за ежу і жыллё, гэтакія рабы сістэмы. Усе, хто выжыў і збег з лясоў ад мутантаў ці ж пустынных гарадоў, жылі ў калоніях. Гэтыя людзі не могуць перабрацца на новую планету. Хоць ім абяцалі. І тых каланістаў, хто, нібыта паляцеў у новае жыццё, проста забівалі, не давозячы іх да касмічнай базы старту. Я па-новаму глядзеў на свет. Уся гэтая праўда калола мяне. Бо да гэтага я проста заставаўся ў недасведчанасці.

Я працягваў збліжацца з жыхарамі, спрабаваў дапамагчы ім. Учора, напрыклад, я дапамог запусціць прыладу для ачысткі вады. А сёння, пад пільным наглядам людзей са зброяй мы сабралі робата Ф-10, з таго, што было ў мяне пад рукой. Я ўсё зрабіў сумленна. Цяпер жа, робат Ф-10 быў цалкам бяспечны для жыхароў. У яго задачу ўваходзіў толькі перанос грузаў. Ён быў амаль пустышкай.

Нягледзячы на ўсё гэта, праз сем дзён, я пачаў планаваць уцёкі. Я распытваў людзей, з якімі мне ўдавалася пагаварыць, дзе знаходзіцца горад Розжыг, што і дзе тут знаходзіцца. Сабраўшы ўсю даступную мне інфармацыю, самым страшным для мяне аказалася тое, што я ўвесь той час ішоў на поўдзень. З моманту крушэння мне трэба было ісці на паўднёва-захад, у першы ж дзень. Я ўпэўнена маляваў новыя каардынаты, новую карту. Праклінаючы робата Ф-11.

Запамінаў усе дзверы, уваходы і выхады з падземных памяшканняў, каб выбрацца наверх. Таксама запамінаў, дзе знаходзяцца запасы, зброя, дзе менш за ўсё аховы.

А галоўнай маёй матывацыяй была мая сям'я. Таксама, гледзячы на дзяцей, якія граюць, я хацеў даць ім тое, што абяцаў усім людзям – новую планету. Я быў гатовы змяняць іх жыццё.

Не ведаю, чаму, але сёння мяне запрасілі наверх. Быць можа, прыйшоў мой час, і яны вырашылі пазнаёміць мяне ў свае планы. На ліфце я ўздымаўся не адзін. Мяне суправаджаў здаровы мужчына, у два разы больш за мяне. Падняўшыся, я выйшаў за дзверы ліфта на вяршыню бетоннай ацалелай шматпавярхоўкі. Я стаяў тут адзін. Выгляд адсюль быў выдатны: вялікія густыя дрэвы, яркае сонца, удалечыні ляжала пустыня. Я паглядзеў на чыстае неба і адчуў пах свабоды.

Затым да мяне падышоў Міхаэль, галоўны чалавек, кіраўнік паселішча. Ён таксама, як і заўсёды, быў апрануты ў цёмна-зялёныя тоны і трымаў пры сабе толькі нож. Ён устаў злева ад мяне, паглядзеў наперад.

– Я ведаю, што ты задумаў, – сказаў ён, накіроўваючы свой погляд на выдатныя далі.

Я маўчаў і таксама глядзеў на гарызонт.

– У цябе за поясам карта. Ты думаў, мы не сачылі за табой? Кожны твой крок, кожны твой погляд – усё ў нас на ўвазе. Ты думаў, я нічога не даведаюся? – казаў ён спакойным голасам. – Збіраешся, значыць, бегчы. Горад Розжыг, значыць. Па маіх апошніх дадзеных, гэта, верагодна, не горад, а калонія СКР. Так што? Ты хочаш змяніць гэты свет, хочаш знайсці сваю сям'ю?

Міхаэль павярнуў галаву на мяне. Ён чакаў маіх слоў, хоць выдатна ведаў мой адказ.

– Так, – адказаў я.

– Мы хочам таго ж. Змяніць свет, знайсці сваіх блізкіх. Жыць у новым свеце. Але я не магу рызыкаваць сваімі людзьмі. І я гатовы адпусціць цябе.

Я паглядзеў на яго празэрлівы погляд.

– Але, наколькі я разумею, вы чагосьці хочаце наўзамен.

– Не. У адзіночку свет не выратаваць. З табой пойдуць мае сябры. З некаторымі з іх ты ўжо знаёмы з самага першага дня. Яны самі падахвоціліся табе дапамагчы.

– А што ты?

– Я патрэбен тут. Патрэбны гэтым людзям. Я ім абяцаў – што буду клапаціцца пра іх, – сказаў Міхаэль і стаў зноў глядзець удалячынь. – І ты не забывай аб сваім абяцанні ўсяму свету. Выканай яго.

Цяпер жа мяне зноў чакаў доўгі і стомны шлях па нязведаных месцах, у кампаніі новых сяброў.

Я ўпэўнены, што калонія Розжыг дасць мне ўсе адказы.

Я адпраўляюся да яе.

ЧАСТКА ДРУГАЯ

«РАПТОЎНАСЦІ І АДКРЫЦЬЦЯ»

Кажуць, надвор'е тут амаль заўсёды сырое і дажджлівае. Кроплі бруднай вады амаль кожны дзень спускаюцца з цёмных хмар, з-за чаго глеба становіцца вадкай і непраходнай. Бывае так, што ў пэўных месцах б'е град і ламае лес. А пасля ападкаў заўсёды веяла цяплом з боку пустыні, вада хутка сыходзіла пад зямлю. Вялікі, пышны лес заплятаецца над дрыгвамі і хутка разрастаецца, ня пакідаючы амаль месца для травяністых лугоў. Гэты лес акружыў сабой разбураны маленькі горад. Людзі, якія пасяліліся і схаваліся сярод густых тропікаў і абломкаў, апрацоўвалі зямлю. Маленькія агароды небылі прыкметныя для пралятаючага над імі касмічнага карабля. Нярэдка ў гэтых багністых лясах, часцей за ўсё на ўзвышшах, мільгалі садовыя дрэвы. Гэта быў велізарны аазіс сярод пустыні, які з кожным годам станавіўся ўсё менш з-за сонца, да якога набліжалася Зямля.

У гэтым месцы мне было па-ранейшаму цяжка і нязвыкла. Вядома ж, з кожным днём знаходжання ў паўразбураным мястэчку Лен, мой характар мацнеў, сіла духу расла. Я жыў тым, што вельмі сумаваў па свайму дому, па мінуламу добраму жыццю. Я часта ўспамінаў вобраз сваёй жонкі: яе зялёныя вочы, светлыя валасы, маленькі носік, далікатныя вусны. Не забываў я таксама пра сына. Цяпер бы ўсё аддаў, каб іх абняць. Іх вобразы ў памяці натхнялі, накіроўвалі мяне рухацца наперад і не здавацца.

Тут я мог шмат аб чым падумаць і паразважаць. Якім я быў мужам і бацькам?! На мой погляд, зусім нікуды не варты. Я ўсё больш надаваў час сваёй працы, рабіў у нейкіх комплексах, працаваў над новымі праектамі дома. Я ахвяраваў сваім часам і сваёй сям'ёй дзеля ўсяго свету. Мабыць, мая выдатная жонка Рыта разумела мяне, хай і злавалася. І што цяпер? Што цяпер з гэтага ўсяго выйшла? Я тут, яны там, дзесьці ўдалечыні… Яны думаюць, што мяне ўжо няма ў жывых. А я не ведаю, што з імі зараз. Спроба збегчы з касмічнай станцыі і паляцець у Розжыг абярнулася правалам для ўсяго, аб чым я марыў і над чым працаваў. Але ў мяне застаўся адзін адзіны шанец хоць нешта выправіць і я буду рабіць усё магчымае, каб не выпусціць яго.

Увесь мінулы вечар я старанна рыхтаваўся да доўгага шляху. Браў усё неабходнае, укладваў у невялікі белы заплечнік, імкнучыся не нагружаць сябе. У той жа вечар, мне нават вярнулі маю штурмавую вінтоўку і далі пару абоймаў патронаў. Мабыць, будзе нагода пастраляць. Ці гатовы я быў да гэтага? Спярша я думаў, што гатовы. Але затым прадставіў сябе, як я наводжу вінтоўку на чалавека, як рыхтуюся страляць і спускаю курок… Не! Мабыць, я яшчэ да гэтага не гатовы. Я не такі чалавек. Я не вайсковец, не паляўнічы…мне проста падабалася вынаходзіць. Спадзяюся, мне не прыйдзецца ўжываць зброю. Хоць, мой страх бывае мацней голасу розуму. Трэба быць асцярожней на шляху. Я ляжаў на паўцвёрдым ложку і шмат аб чым разважаў. Думаў пра тое, што нас чакае, што я буду рабіць у той ці іншай сітуацыі.