Çempion kimi düşün

Nə qədər çox oxuyursansa, biliklərinin kifayət qədər olmadığını o qədər yaxşı başa düşürsən

Bugünkü günü anlamaq istəyirsənsə dünənki gündən başla

Perl Bak

Yadımdadır, dostlarımdan biri tarixi öyrənirdi. O, İkinci Dünya müharibəsinin hadisələrini öyrənməyə çoxlu vaxt sərf etdi. Bu məsələdə onun artıq böyük mütəxəssisə çevrildiyi haqqında qeydimə dostum belə cavab verdi: «Mən ancaq onu başa düşdüm ki, çox şeyi bilmirəm. İkinci Dünya müharibəsinin mənasını anlamaq üçün Birinci Dünya müharibəsinin hadisələrinə qayıtmaq lazımdır. Ona görə də indi Birinci Dünya müharibəsini öyrənirəm və əminəm ki, onun səbəblərini anlamaq üçün daha dərinə getmək lazım olacaq. Beləliklə də sonsuzluğa qədər». Mənim dostum əsl alim çıxdı və etiraf etdi ki, tarixi öyrənmək onu təvazökar etdi, nə qədər çalışsa da heç vaxt hər şeyi bilməyəcəyini anlamağı öyrətdi.

Mən onun nə qədər çox şeyi bilmədiyini anladığı, hər yeni məlumatın onu başqa məlumatları axtarmağa vadar etdiyi haqqında sözlərini həmişəlik yadımda saxladım. O, çox hörmətli bir tarixçi oldu, lakin əmin edirəm ki, özünün çoxsaylı mükafatlarının üstündə yatmır. Alim əməyinin ona öyrətdiyi səbir, onu cavan qalmağa və ətrafdakıların nəzərində nə qədər zəkalı görünsə də, yeni biliklərə can atmağa vadar edir. O, əbədi tələbənin əla nümunəsidir: hər gün onun yeni bir şey öyrənmək üçün daha bir imkanı yaranır.

Bəzən uğuru o qədər çox istəyirik ki, əsas şeyi yaddan çıxarırıq. Uğurun əsası təkcə maddi deyil, həm də mənəvi dəyərlər olmalıdır. Biz öz ölkəmizin və digər ölkələrin tarixi və mədəniyyətini bilməliyik, heç bir halda «mədəniyyət vakuumunda» yaşamaq olmaz. Kimsə deyib ki, tarixi bilməmək ağacın yarpağı olub ağacın bir hissəsi olduğunu başa düşməmək kimidir. Maraqlı müqayisədir, təəssüf ki, çox adamlara aiddir. Biz öz təhsilimiz üçün şəxsi məsuliyyət daşıyırıq və bu müddəa təkcə tələbələrə aid deyil.

Siz bu məsələdə mənim çox qəti olduğumu hesab edirsiniz? Tamamilə haqlısınız. Mən avamlığın yalnız xasiyyətin bir cəhəti sayılmasında heç bir məna görmürəm. Hər günü belə bir sualla başlamaq lazımdır: bu gün yeni nə öyrənmək olar? Bu sizi yeni informasiyaya və özünüzün intellektual kapitalınızı formalaşdırmağa sövq edir. Bu gün informasiya hamı üçün əlçatandırsa, həyatınızı biliyin olmaması və ya çatışmaması ilə məhdudlaşdırmağın nə mənası var?

Tarixi öyrənmək həm də ona görə maraqlıdır ki, onda hamımızın tarixin bir hissəsi olduğumuz aydınlaşır. Tarix təkcə keçmiş deyil, o, həm də bugün və burada baş verən hadisələrdir. Nədən başlandığını bilmədən nə baş verdiyini necə anlamaq olar? Dünya sizin anadan olduğunuz gün başlamayıb və sizinlə birlikdə ölməyəcək. Amma bu o demək deyil ki, siz onun bir hissəsi deyilsiniz. Əslində tam əksinədir.

Gəlin ağac yarpağı bənzətməsinə qayıdaq. Məsələn, siz tamamilə dəqiq bilirsiniz ki, yarpaqsınız, amma bilmirsiniz hansı ağacda. Sizə deyim ki, bunun nə ağac olduğunu aydınlaşdırmaq pis olmazdı. Bu çətin deyil. Bu, «Kandidat» şousundakı tapşırığa – namizədlərin tapşırığı yerinə yetirməyə başlamamış müəyyən məlumatları axtarmasına çox oxşayır.

Bir dəfə mən «deyəsən amerikalılar öz köklərini bilmirlər» mövzusunu müzakirə edən avropalıları dinləmişdim. Əlbəttə, onların kökləri tarixin dərinliklərinə gedir və onları izləmək daha asandır, çünki bizim sələflərimiz müxtəlif ölkələrdən çıxmışlar. Amma bu sözlər məni fikirləşməyə məcbur etdi və mən anladım ki, onlar əsasən haqlıdırlar. Bu yaxınlarda mən Şotlandiyada oldum, çünki anamın əcdadları şotland köklərinə malikdirlər, bu ölkəni və onun qoyduğu irsi öyrənirdim. Mənim qolfa olan sevgimi, yəqin bununla izah etmək olar – onu da şotlandlar yaradıblar.

Mən bu ölkə haqqında yeni şeyləri öyrənməyin xoşuma gəldiyini gördüm: bu biliklər mənim üfüqlərimi və işgüzar maraqlarımı genişləndirir. Mən şotland Aberdinində qolf meydançası inşa edirəm və o, əla olacaqdır. Mən bu ölkəyə səfərimdən, onun adamları və mədəniyyəti ilə görüşlərimdən böyük məmnunluq duydum. Sözsüz ki, mən hələ çox şeyləri öyrənməliyəm və bu da, şəksiz-şübhəsiz, yeni hadisələr və müqavilələrə gətirəcəkdir.

Məsləhətimi qəbul edin, hər şeyi bilən olmayın. Birincisi, hər şeyi bilmək mümkün deyil, ikincisi, nə sizə, nə də ətrafdakılara maraqlı deyil. Üçüncüsü, böyük hadisələri əldən verə bilərsiniz. Buna görə də öz üfüqlərinizi və kapitalınızı məhdudlaşdırmayaraq geniş düşünmək zərurətini yadınızdan çıxarmayın. Məhz bu, böyük uğur adlanır.

Çempion kimi düşün

İnsanın özü üçün seçə biləcəyi ən yaxşı yol, bacardığı ən yüksək nəticəyə nail olmağa çalışmasıdır.

Aristotel

Qalib – həm doğulur, həm də olurlar. Təriflərdən birinə görə qalib aşkar üstünlük nümayiş etdirən adamdır. Digər tərifə görə yarışda birinci yeri tutmuş və ya əsas mükafatı almış adamdır. Biz hamımız Olimpiya çempionları haqqında eşitmiş və güman ki, onları televizorda görmüşük. Bu adamların qeyri-adi nailiyyətlərini qiymətləndirəndə adamın ağlına gələn ilk şey qalib gəlmək üçün etdikləri saysız-hesabsız məşqlər, verdikləri qurbanlar və mətanət olur. Özü də bunlar çempiona xas olan keyfiyyətlərin ancaq bəziləridir.

Bundan başqa onlar qeyri-adi nəticələrə çatmaq istəyiblər. «Hamı kimi olmaq» hədəfi qalib kimi düşünən adama uyğun deyil. Çempionlar geniş miqyaslı düşünürlər. Geniş miqyaslı işləyirlər. Onlar inadkar və intizamlıdırlar. Bu barədə düşünün: qaliblər çempion kimi düşünürlər. Cek Dempsinin dediyi kimi: «Çempion artıq gücü olmayanda da ayağa qalxan adama deyirlər». Ümid edək ki, bu keyfiyyət sizə də xasdır.

Ağır keçmiş günüm olanda, tez-tez fikirləşirəm ki, mənim həyatım yarışa bənzəyir və onu axıra qədər keçmək üçün dözümüm çatsaydı yaxşı olardı. Dözümü isə məşq etdirmək olar, çünki mən məğlub qalmaq istəmirəm. Çox məşhur tennisçi olan Billi Cin Kinq deyirdi:

«Qaliblər üzərlərinə məsuliyyət götürürlər. Top tordan adlayıb üzərimə gələndə, əmin ola bilərsiniz ki, mən onu geri qaytarmaq istəyirəm». Mən onun nə demək istədiyini anlayıram, çünki mən də eynən elə düşünürəm.

Mən hər il US Open tennis turnirinə loja sifariş edirəm: çempionların qələbəyə doğru getməsini müşahidə etmək xoşuma gəlir. İstənilən sahədə – idmanda, incəsənətdə və s. peşəkarları müşahidə etməkdən çox şey öyrənmək olar. Bu adamların hamısını oxşar təfəkkür tərzi birləşdirir: onlar qalib gəlmək istəyir və ən yaxşı olmağa can atırlar. İkinci, üçüncü yox, ancaq birinci olmağa. Bunun üzərində fikirləşməyə dəyər. Mən son dərəcə istedadlı adamların necə məğlub olduqlarını görmüşəm, çünki, fikrimcə, onlar qəlblərinin dərinliklə-rində qələbədən qorxurdular. Qələbə məsuliyyət tələb edir və çempionlar da ona çatana qədər böyüyürlər. Daxilinizi araşdırın və məsuliyyət daşımağa hazır və qadir olduğunuzu yəqin edin. Elə deyilsə öz üzərinizdə işləyin. Məsul olmağı bacarmaq uğurun mühüm toplananıdır.

Çoxunuz bilirsiniz ki, mən qolf oynayıram. Mən həmişə demişəm ki, qolf intellektual oyundur və bu, doğrudur. O, ciddi texniki təchizat və müəyyən məharət tələb edir. Qolfu laqeydliklə oynaya-oynaya yaxşı nəticələr gözləmək olmaz. Diqqət və səbrlə oynamaq lazımdır. Əfsanəvi qolf oyunçusu Bobbi Cons bir dəfə deyib: «Qolfda bir dəfəyə ancaq bir zərbə etməyin mümkün olmasında heç bir yeni və ya qeyri-adi bir şey yoxdur, amma bunu tam anlamağım üçün uzun illər tələb olunub». Adi həyatda da biz hər günümüzün gərgin əməklə, hər saniyəmizin isə işə çempion yanaşması ilə dolu olması sayəsində qalib gəlirik.

Gəlin Aristotelin bu fəslə epiqraf kimi verilmiş sözləri üzərində bir qədər geniş dayanaq. Bu, özünün ən yüksək təzahüründə özünütəhlildir. Doğrudan da, qabil olduğun ən yüksək nailiyyətə can atmaq insan üçün ən yaxşı seçimdir. Qarşınıza yüksək olmayan hədəfləri niyə qoyasınız? Siz uşaqdan heç olmasa bircə dəfə böyüyəndə heç kim olacağını eşitmisiniz? Xeyr, uşaq arzu və planlarla doludur və özünü nadir hallarda adi istəklə məhdudlaşdırır. Uşaqlar prezident, kosmonavt, alim və həkim olmaq istəyirlər. Onlar düz yoldadırlar, onların təfəkkür tərzi doğrudur. Qarşınıza böyük məqsədlər qoyduğunuz zamanlara fikrən qayıtmağa çalışın. Hər adam dünya çempionu olmağa qadir deyil, lakin hər bir adam qabiliyyəti çatanın ən yüksək nöqtəsinə can ata bilər. Bu, birinci addım və gündəlik öhdəlikdir.

Çempionlar hər şeyi imkanlarından daha artıq edirlər. Bizim hamımız nə vaxt bir işi sadəcə kifayət edəcək qədər, nə vaxt isə əldən düşənə qədər etdiyimizi yaxşı bilirik. Hər gün gücünüz tükənənə qədər işləməyə çalışın. Özünüzə başlamaq şansı vermədiyinizə görə uduzmayın. Məsuliyyət dərəcəsi çox böyük göründüyünə görə uğurdan qorxmayın, sadəcə diqqətinizi cəmləyin və irəli gedin! Ağıllı cəhdlərin sizi gətirəcəyi nəticələrə təəccüb edəcəksiniz. Aleksando Qrem Bellin dediyi bir fikri heç vaxt yaddan çıxarmıram: «Diqqətinizi tam olaraq indi gördüyünüz işdə cəmləyin. Günəş şüaları linzanın mərkəzində cəmlənməyənə qədər heç bir şeyi yandıra bilməyəcək». Bunu yadda saxlayın, çempion kimi düşünməyi öyrənin və çempion olun.

Mən öz işimə incəsənət kimi yanaşıram

İncəsənət yalandır, amma o bizə həqiqəti dərk etməyi öyrədir.

Pikasso

Pikasso təkcə dahi rəssam deyil, həm də yaxşı biznesmen olub. O, öz işlərinin qiymətini bilib və heç vaxt bəraət axtarmayıb. O, belə bir əhvalat danışırdı. Emalatxanasına bir adam gəlir, rəsmlərdən birinin qarşısında dayanıb baxır və soruşur: «Bu şəkil nə deməkdir?» «İki yüz min dollar», – rəssam cavab verir. Və bu birbaşa deyilmiş tərtəmiz həqiqətdir. Tamamilə aşkardır ki, Pikasso öz incəsənətinə biznes kimi baxırdı və buna əsasları da var idi. Mən də öz biznesimə incəsənət kimi baxıram və buna əsasım var. Siz də öz işinizə belə yanaşın.

Bilirsiniz niyə? Çünki incəsənət adamları öz idealları və ilhamlarına sədaqət və detallarda mükəmməllik dəlisi olmaları ilə məşhurdurlar. Bunlar əla xüsusiyyətlərdir. Onlar lazımi nəticəni əldə etmək üçün yaxşı yardımçıdır. Bu yaxınlarda kitabxanaların birində Bethovenin əlyazması tapılıb. Üstündə o qədər düzəliş və pozma var ki, kağız bəzi yerlərdə deşilib. Güman edilir ki, bu iş onun həyatının son illərinə aiddir, yəni musiqi yazmağı təzə başlamayıbmış. Dahi insan – yalnız ən yaxşı şeylər yaratmağa hazır olan perfeksionist (hər şeydə kamilliyə can atan insan) belə işləyirmiş. Ona özündən başqa heç kimin təqdiri lazım deyildi. Bu, biznesmen üçün də, musiqiçi üçün də işə yanaşmanın əla üsuludur.

Ən yaxşı nəticəyə nail olmaq üçün özünüzü ötməyə çalışın.

İşgüzar adamların təfəkkür tərzi belədir: bilirlər ki, kiminləsə rəqabət aparmaları onların öz səviyyəsini aşağı sala bilər. Nə qədər xoşagəlməz olsa da bu həqiqətdir. Öz baxışına sadiq olmaq lazımdır. Pikassonun, şübhəsiz ki, şeylərə öz baxışı var idi və bu, bir rəssam və biznesmen kimi, ona xeyir vermişdi. Unikal olmaqdan qorxmayın. Şəxsiyyətinizin ən yaxşı təzahürlərindən qorxmayın.

Gəlin Pikassonun incəsənətin yalan olması bəyanatına qayıdaq. Bir tərəfdən incəsənət çox tez-tez mürəkkəbi sadə edir. Rəngi kətanın üstünə yaxmaq çətindir? Fikirləşsən o qədər də yox. Amma bundan nə alınacaq? Elə buna görə ilk kitabıma «Müqavilə bağlamaq incəsənəti» adını vermişəm. Biznesə münasibəti olan hər bir adam bilir ki, danışıqların aparılması və müqavilənin bağlanması böyük ilkin iş tələb edir. Bu işi necə etdiyimi heç kim görmür, amma bu o demək deyil ki, mən bu işi görmürəm. Ziyarətçilər Trump Tower-in nöqsansız mərmərinə baxanda heyrətə gəlirlər, amma adətən bu təmtərağın şəxsən mənə nəyə başa gəldiyini düşünmürlər. Gözəllik və incəsənətin tələb etdiyi tər, qan və göz yaşları heç kimə maraqlı deyil. Vacib olanı ancaq nəticədir.

Bundan başqa, incəsənət reprezentativdir. Başqa sözlə, həyatın özü yox təcəssümüdür. İncəsənət gündəlik həyatın üstünü pərdələdiyi həqiqəti bizə göstərə bilər. O, bizə əks olunanı göstərir. Mənim müqavilələrim mənim bir biznesmen kimi fərasətimin (nüfuz etmə qabiliyyətimin) əksidir. Mən də rəssam kimi çoxtərəfli, hər şeyi əhatə edən yanaşmaya can atıram. Bu yanaşma ilə silahlanın və onu mümkün qədər tez-tez istifadə edin – nə ilə məşğul olmağınızdan asılı olmayaraq bu sizə çox şey öyrədəcək.

İnşaatçının işi həm sənət, həm də incəsənətdir, bundan azına mən razı deyiləm. Mən Trump Tower-in tikintisi üçün nadir mərmər növlərindən istifadə etməyə borclu deyildim, lakin anlayırdım ki, keyfiyyət fərqi açıq-aşkar görünəcək. Ona görə də mən işimi incəsənət hesab edirəm deyəndə əmin olun ki, rəssamın rənglərin seçimi və ümumi mənzərə ilə əlaqədar olduğu qədər vasvasıyam. Siz də belə hərəkət etsəniz, yeni, daha yüksək səviyyənizin özünüzü belə təəccübləndirəcəyini düşünürəm.

Özünüzü yüksək qiymətləndirin. Həyat da incəsənətdir, biznes də, ona görə də rəssam olun, qadir olduğunuzun hamısını göstərin.