Leykoz

Əvəzolunmaz qızım Nərminə həsr edirəm…

Sizə çox qəribə gələr ki, mən yazımı belə adlandırmışam. Doğrudur, əslində çox qəribədi, ona görə ki, mən də bu xəstəliyin adını eşidəndən həyatım dəyişdi. Demək olar ki, alt-üst oldu. Ağlımıza gətirə bilməyəcəyimiz bir xəstəliyə qızımız düçar olmuşdu.

Biz biri-birimizə bağlı ailəyik. Bəlkə də deyərdim ki, nümunəvi bir ailəyik.

Düzdür, hər ailədə olduğu kimi bizim də ailəmizdə cüzi söz-söhbətlər olardı. Ancaq çalışardım hər zaman söhbətin çox dərinliyinə girməyim. Bir deyim var: “Biri od olanda, biri su olar”. Özümü öymək fikrim yoxdu, ancaq çalışırdım ki, bacardıqca ailədə əmin-amanlıq yaradım. Bu cür ailədə də biz iki gül kimi, tərbiyəli bala böyütdük. Biri oğlan, biri qız…

Mən sizlərə oğlumdan yox, ən çox qızımdan bəhs edəcəyəm.

Qızım Nərmin Bakı şəhərində anadan olub. Dünyaya göz açanda çox balaca idi. Zəif, zərif, balaca… Əllərini uzatdıqca mənə sanki “ana, mənə kömək elə, məni böyüt, gör necə qız olacam” deyirdi. Qızım olduğunu biləndə sevincimin həddi-hüdudu yox idi. Oğlandan sonra qız… Bundan gözəl pay olar ana üçün?! Körpəliyi şən, şıltaq keçdi. Heç incitmədi bizləri… 1-ci sinifə Şirvan şəhərində getdi. İlk gündən məktəbdə müəllimlərin rəğbətini qazandı. Əlaçı, çalışqan bir şadird, gözəl, mehriban rəfiqə idi. Sinifdə sinif nümayəndəsi idi. Məktəbdə bütün tədbirlərdə aparıcı kimi dəvət alırdı. O şeir deyəndə ağlamamaq mümkün deyildi. Məktəbdə hamı onu sevir, hörmət edərdi. Bu hörməti, sevgini özü qazanmışdı. Böyüdü, yuxarı siniflərdə daha da hörmət sahibi oldu. Hərdən aşağı siniflərdə müəllimlər dərsdə olmayanda uşaqlarla məşğul olurdu. Balacalar onu çox sevir. “Nərmin bacı” deyirdilər. Sevdi, sevildi… Saf, təmiz sevgisini məktəb illərində tapdı. İnandı, inamını qazandı. Araz kurslarında əlavə dərslər aldı. Ən çox sevdiyi Rəvanə müəllimə onu “mələyim” deyə çağırardı. Məktəbi əla qiymətlərlə bitirdi. Bakı Dövlət Universitetinin Kitabxanaçılıq və informasiya fakültəsinə daxil oldu. İlk gündən etibarən universitetdə də həm müəllimlərin, həm də tələbə yoldaşlarının hörmətini qazandı. Dərslərində həm çalışqan, həm də bacarıqlı idi.

Həyatının 22-ci ilini yaşayan, heç vaxt öyünməyən, haqqında belə danışanda xoşu gəlməyən, sadəliyi sevən, insanpərvər, vətənpərvər … Onun haqqında o qədər gözəl sözlər demək olar ki…

Bəziləri bəlkə də onu tanımadı, çünki əslində o özü də bunu istəmirdi.

Tanıyanlar isə daha da dərindən tanımadığına görə təəssüf etdilər, peşiman oldular.

Elə mən özüm də…Mən necə də balamı tanımamışam. Yanımda olsa da, nəfəsini duysam da tanımamışam. Hər bir ana kimi onun müvəffəqiyyətinə sevinirdim. Əlbəttə, buna sevinməmək olmurdu axı. Ancaq mənim qızım bunu öyünmək hesab edirdi, istəmirdi. Deyirlər həyatda göz dəymək və ya nəzər yoxdu. Ancaq mən belə düşünmürəm, bəlkə də bu cahillikdi …Qoy bir az da cahil olum, hər şeyi bilə bilmərəm ki. Ancaq mən sonralar inandım hər şeyə… Nəzərə də, qarğışa da, caduya belə inandım. Mənim qızım axır vaxtlar çox gözəlləşmişdi, üzünün dərisi belə elastik olmuş, xüsusi gözəllik gəlmişdi. Rəhmətlik babası demişkən: “Qızlar bulağından su içmişdi”. Həmişə deyərdi: “Baba, mən qızlar bulağından nə vaxt su içəcəm?” Babası deyərdi: “Vaxtı gələndə, mənim balam”. Vaxtı gəlmişdi, balam qızlar bulağından su içmişdi… Bütün bunları yazmaq mənə çətindir. Ancaq bir şeyi unutmamaq üçün sətirlərə köçürmək lazımdır, insan o zaman yaşadıqlarını unutmaz…

– Anaaaa

– H,ə ana qurban

– Bəlkə dərsə getməyim?

Dərsə getməyim…Bu söz mənə çox qəribə gəldi. Çünki ilk dəfə idi qızımdan bu sözü eşidirdim. Onu dərsdən heç bir qüvvə ayıra bilməzdi. Nə toy, nə ad günləri nə qonaqlıq onu dərsdən ayıra biməzdi.

– Niyə qızım? Nəsə olub?

– Ana özümü yaxşı hiss eləmirəm, başım ağrıyır, ürəyim bulanır.

Mən qızıma yaxınlaşanda onun qızdırma içində yandığını gördüm. İlahi, daşa dönüm, bu nədi? Səhərdən bunu niyə hiss eləməmişəm? Həmin gündən balamın halı dəyişdi, zəiflədi, qızdırma, baş ağrı onu əldən salırdı. Bunu sadəcə qrip və soyuqdəymə hesab etdim. Həkim məsləhəti ilə dava-dərman nə lazımdısa, olundu.

Ancaq qızdırma düşmürdü ki, düşmürdü. Axı çox qəribədi, nə ola bilər?! Ayrı-ayrı yerlərdə yoxlanış analizlər bir şey göstərmədi. Qızım xəstə halı ilə belə, dərslərindən geri qalmırdı. Onun üçün dərs demək həyat demək, hava demək, su demək idi. Ancaq bu qızdırma onu elə hala salmışdı ki…

– Anaaaaaa

– Can anaaa

Qızımın belə çağırması mənim həmişə xoşuma gələrdi… O elə incə, elə şirin deyirdi ki, bəlkə də (qoy analar məndən inciməsin) heç bir ana belə şirin çağırılmamışdı.

– Ürəyin nəsə istəyir, mənim balam?

– Hə o qədər şey istəyirəm ki…

Və başladı ürəyindən keçənləri sadalamağa. Həmişə olduğu kimi, başladım onun istəklərini yerinə yetirməyə. Qızım mətbəxə gəlib qarşımda əyləşdi. Mənə elə baxırdı ki, elə mənalı baxırdı ki, mənim qara gözlü balam…

– Sənin zəhmətini necə qiymətləndirim ana?! -deyə boynumu qucaqladı. Bu mənə həmişə xoş gələrdi. Ancaq onun istiliyini duyduqca mənə ağır gəlirdi. İlahi, bu nə sağalmaz qızdırmadı belə?! İmkanım olsaydı bu qızdırmanı içimə çəkərdim. Onun canından çıxarardım. Ancaq bəzən özümüzün də öhdəsindən gələ bilməyəcəyimiz şeylər var. Balamı belə gördükcə içim parçalanırdı. Bilmirdim nə edim. Evdə qızımla ikimiz idik.

– İstəyirsən bir az havaya çıxaq qızım?

– Olar, ana, gedək.

Soyuq dəyməsin deyə qalın geyindirdim. Oktyabr ayı olsa da, hava sərin idi. Biz gəzməyə getdik. Bir az gəzdikdən sonra onun ayaq saxladığını gördüm.

– Nə oldu, ana qurban?

– Ana başım hərlənir eee, halım yaxşı deyil.

– Evə qayıdaq?

– Hə, gedək evə, ana.

Halı dəyişdi. Gərək onu çıxarmayaydım dedim. Hava ona yaxşı təsir edər dedim. Amma gördüm ki, yox. Qoluna girdim, birtəhər yeriməyə başladı. Birdən mənə dirsəklənərək halı pisləşdi.

– Ana ürəyim bulanır eeee

– Gedirik ana qurban gedirik evə…

Birtəhər də olsa evə çatdıq. Tez həkimə zəng elədim. Ona hər şeyi anlatdım. Bir neçə dərman dedi. Qızıma isti çay verdim. Biz analar balalarımız bir az soyuqlayan kimi zoğallı çay veririk. Balam bir az çay içdi, sakitləşdi.

– Ana qurban mən gedim aptekə gəlirəm indi.

– Yaxşı, ana, get qapını özün bağla, mən durub açmayım.

– Oldu, mən 10 dəqiqəyə gəlirəm.

Çıxdım, qapını tez bağladım. Qanadlarım olsa idi tez uçub gedib-gələrdim. Balamı evdə tək qoymaq istəmirdim.

Həkimin yazdıqlarını aldım və indi bir sistem köçürdən tibb bacısı tapmaq lazım idi. Sağ olsun, qonşum mənə dedi, narahat olmayım axşama gələcək. Axşam düşdü, sistem köçürüldü. Qızım bir az sakitləşdi. Dəyişiklik olmadı. Düşündüm ki, bir sistem nə edər ki?… İkincı, üçüncü, dördüncü, yaxşılığa doğru heç bir dəyişiklik yoxdu. Narahat olmağa başladım. Bundan qabaq bir neçə yerdə müayinə olunmuşdu. Hər yerdə bir cavab idi: “Hər şey normaldı”… Bəs bu qızdırma nə idi? Niyə düşmürdü? Balam niyə sağalmırdı? Günü-gündən zəiflyirdi. Belə olmaz. Bir daha yoxlanılmalıdı, bir daha müayinə olunmalıdı. Qarşıdan Qurban bayramı gəlirdi. Əgər səhər həkimə gedilməsə idi, 3-4 gündən sonra getmək lazım gələcəkdi. Vaxt itirmək olmazdı. Səhər açılan kimi mən, yoldaşım və qızımız qanköçürmə institutuna getdik. Balam çox solğun görünürdü, mənim gül üzlü balam…

Həkim qızıma baxan kimi nəsə şübhələndi və bizə koridorda gözləməyi xahiş etdi. Nə danışdıqlarını bilmədim. Söhbət bir az uzandı. Nəhayət yoldaşım çıxdı. Analizin yenidən veriləcəyini dedi. Yuxarı mərtəbələrdən birinə qalxdıq. Tibbdən xəbərsiz olduğum üçün bütün bunların nə olduğunu anlamırdım. Palatada balamın bu analizdən necə əziyyət çəkdiyini gördüm. Bu nədi? Balama nə olub? Niyə mənə heç kim heç nə demir? Biz aşağı endik və yenidən gözləməyə başladıq. Nəhayət yoldaşım aşağı endi. Onu mən tanmadım belə. Sanki 10 il qocalmışdı. Üzündə bir kədər ifadə olunurdu ki, sözlə ifadə etmək mümkün deyil.

– Nə oldu? Həkim nə dedi? Cavabı nə oldu?

– Hələ heç nə demədilər.

– Ata, niyə gec düşdün?

– Qızım yuxarıda qan verirdim..

– Həəə. Ata bəlkə özümüzə qan lazım olacaqdı.

Ata qızının alnından öpdü.

– Mənim balam, sənə veriləcək qədər qan yetər məndə. Lazım gəlsə, son damlasına qədər qanımı verərəm.

Telefonla zəng edərək danışmağa başladı. Qızıma təcili müalicə lazım imiş. Ya Belorusiya, ya İran. Seçim etmək lazımdı. Belorusiyaya getmək qərarı alındı. Orada həkimlər daha təcrübəli idi. Həm də yoldaşımın qardaşı orda olduğundan yaşayış da mümkün idi. Axşam uçuş var. Bütün bunlar təəccüb doğursa da, qızım bunları sakit qəbul edirdi. Düşünürdü, mənim o cür atam var, o hər şeyi həll edər. Atasını hamıdan güclü, hamıdan ağıllı sayırdı. Hətta mənə bir dəfə demişdi: “İstərdim gələcək həyat yoldaşım atam kimi ailəcanlı, etibarlı, güclü olsun”. O güclü ata indi gözü qarşısında əriyən balasına baxaraq aciz qalmışdı.

Onun nə düşündüyü aydın idi: “Yox mən nəyin bahasına olursa-olsun balamı aparmalıyam”.

Biletlər alındı. Uçuşa hazırlaşmaq lazım idi. Evdə hamı pərişan idi. Axı hardan bilək ki, bizi nələr gözləyir. Biz elə bir ailə idik ki, həmişə hər problemin öhdəsindən gələrdik, bütün çətinliklərə sinə gələrdik. Bizim ailə həqiqətən də başqalarının ailəsinə bənzəmirdi. Ailəmizin hər bir üzvü başqasının fikrinə yüksək yanaşardı, onun hüqüqlarına hörmət edərdi. İndi isə bir xəstəliyin qarşısında aciz, boynubükük dayanmışdıq.

Hazırlıq görmək lazım idi. Axşam təyyarə ilə uçacaqdılar. Mən rayona gedib qızımın paltarlarını gətirməliydim. 4-5 saat vaxtımız var idi. Yoldaşımla maşına oturub yola düşdük. Qızımı isə xalasının yanında qoydum. Balam isə xəstə halı ilə evdə hazırlığını gördü. Hətta xalası ilə alış-veriş edərək, özünə lazım olan kurtka aldı. Mən isə rayonda onun qış paltarlarını yığdım. Yoldaşımla çox pərişan idik. Yol boyu gözlərimi göyə dikərək, Allahımdan imdad istədim. Mən həmişə şükür edərdim, Allahımdan razı idim. Allahım mənə qayğıkeş ailə, gözəl, ağıllı balalar vermişdi. Bütün bunlara görə hər gün şükür edirdim. İndi də şükür edirdim və göz yaşlarımla yalvarırdım. Yalvavrırdım ki, bütün bunları mənə çox görmə Allahım. Yol boyu nə yoldaşım dindi, nə də mən. Ancaq mən maşının güzgüsündən yoldaşımın göz yaşlarının yağış kimi yağdığını gördüm. Onun fikri heç yolda deyildi. Maşını necə sürdüyünü belə bilmirdi. Mən onun nə hiss etdiyini, nə düşündüyünü duyurdum. Çünki düşündüklərimiz də, çəkdiyimiz acı da eyni idi. Bu yol heç bitmək bilmirdi. Uzanır hey uzanırdı. Tez evə çatmaq, balamı bağrıma basmaq istəyirdim. Nəhayət, evə çatdıq. Qapıdan içəri keçən kimi balamı bağrıma basdım, elə bil neçə vaxtdı balamı görmürdüm. Ancaq hərarəti duyduqca nələr keçirdiyimi bir bilsəniz… Hamımız boynubükük oturaraq nə edəcəyimizi bilmirdik. Söhbəti mən açdım.

– Bəlkə mən də gəlim?

– Lazım gəlsə, ordan sənə xəbər edərəm gələrsən.

– Ana, məncə ehtiyac yoxdu, gedib müayinə olub qayıdacam, birdə ki fikrim sənin yanında qalacaq təyyarədə ürəyin sıxılar.

Özü xəstə olduğu halda belə, məni düşünürdü balam.

Gec idi, yatmaq lazım idi. Gecə yarısı aeroporta getmək lazım idi. Oğlum, yoldaşım yatdı. Mən yır-yığış etməyə başladım. Qızımın səsi gəldi..

– Anaa

– Can anaa

– Ana gəl yanımda yat da, nə olar…

İşimi atıb balamın yanına gəldim. Qızım divanda yatmışdı. Atası isə ayaq tərəfdən yerdə yatmışdı. Qəribəsi bu idi ki, yoldaşım yatdığı yerdən balasının ayağından tutmuşdu. Sanki balasının harasa gedəcəyindən qorxur, heç yerə buraxmaq istəmirdi. Qızım dedi:

– Ana, ata bayaqdan belə yatıb. Mən də tərpənmirəm ki, əli düşər yerə.

Mən sakitcə onun əlini yanına saldım.. Qızımın yanına uzandım. Ona lay-lay deməyimi istədi. Sakitcə ona lay-lay dedim. Körpə vaxtı ona lay-lay deməyim yadıma düşdü. Balamı bərk-bərk qucaqladım. Mən də onu bağrıma basdıqca sanki onu mənim əlimdən kiminsə alacağından qorxurdum. Sakitcə yanında uzanmışdım. Qızdırmadan yanan balama heçnə edə bilmirdim. Aciz idim. Qızım hərdən gözlərini açır, baxırdı…

– Ana yatmamısan? Niyə yatmırsan?

– Sən yat balam, yatacam mən.

Saatı gedəcək vaxta qurmuşdum. Əslində yatmamışdım, saatın səsinə dik atıldım. Tez durdum. Çay-çörək hazırladım. Heç yeyən də olmadı. Kimin boğazından çörək keçirdiki…Bir az qızımı məcbur elədim yesin, çünkü yol gedəcəkdi. Xətrimə dəyməmək üçün az da olsa yedi. Hər şeyi axşamdan hazır etmişdim. Saat, vaxt tamam oldu. Hamımız aeroporta yola düşdük. Yolda hamımız susurduq. Mən dua edirdim.. Ananın duadan başqa əlindən nə gələr ki?!… Balam başını çiynimə qoyub yuxulamışdı. Hərarəti ürəyimədək işləyirdi. Canım qızım özünü elə iradəli aparırdı ki… Nə fikirləşdiyini bilmirdim. Ürəyi arzularla dolu, sevgi ilə dolu idi. Ümid edirdi sağalacağına, qayıdacağına inanırdı. Bəlkə də bunları mən belə düşünürəm, onun nə düşündüyünü hardan bilərdim?!

Qızım ilk dəfə idi təyyarəyə minirdi. Çox sakit idi, sanki dəfələrlə təyyarəyə minmişdi. Mən balamı bər-bərk bağrıma basdım… Qardaşı da sağollaşdı.

– Bacı səni buradaca qarşılayacam.

– İnşallah, qaqa.

– Tez sağal, qayıt. Söz verirsən?

Bir az fikrə getdi yenə də…

– İnşallah, qaqa, – dedi.

Qızım gülümsəyərək atasının qoluna girdi və yoxlanış söbəsindən keçdilər. Əl sallayaraq gözdən itdilər…

Çox ümüdlü idik… Bir xeyli arxalarınca durub baxdıq. Mən şok vəziyyətdə idim. Başqa bir şey düşünmürdüm, ağlıma da gəlmirdi. Heç qızımın gedişi səbəbini də anlamırdım. Oğlumla geri qayıtdıq, maşına doğru gəlib oturduq.

– Anaa

– Hə oğlum.

– Bacım salamat qayıdacaq hə?

– İnşallah, oğlum.

Nə deyəcəkdim ki?!… Ümüdümüz Allaha idi. Allahımdan razı idim. Məni heç vaxt darda qoymamışdı. İndi də darda qoymayacağına inanırdım.

Evə gəldik, ikimiz də pərişan idik.

– Hələ işə getməyimə vaxt var, ana, mən bir az yatım.

– Yat, ana qurban.

Mən isə gözümə yuxu getməyəcəyini bilib, mətbəxə keçib yığışdırmağa başladım. Vaxtın tez keçməsini istədim. Oğlumu işə yola saldım və yoldaşımdan xəbər gözlədim. Nəhayət yoldaşımdan zəng gəldi. Səsi xırıltılı gəlirdi. Çətin də olsa, dediyini anlamağa çalışırdım. Mən balamın vəziyyətini soruşdum.

– Qorxulu bir şey yoxdu, nə lazımdısa o da olunacaq, ən düzgün üsulla müalicə alacaq, narahat olma, – dedi.

Mən içimdə sanki belə olmadığını hiss etdim. Onun doğru demədiyini anladım.

Sonra internetdə Belorusiyadan olan tanış bir qadından balamın əsl xəstəliyini öyrəndim. Balam kəskin leykoz xəstəliyinə tutulmuşdu… Yəni, qan xərçəngi. Qurudum qaldım… Nə edəcəyimi bilmədim. Ona inanmadım… Çünki mən ancaq yoldaşıma inanırdım. İnternet səhifəsindən bu xəstəlik haqqqında verilən məlumatları oxumağa başladım…

Leykoz – sümük iliyi xəsyəliyi olub, qan hüceyrələrinin, əsasən ağ qan hüceyrələrinin çoxalması ilə nəticələnən qan xərçəngi xəstəliyidir. Qanın tərkibində sağlam leykositlərin, eritrositlərin və trombositlərin kəskin azalması baş verir. Bu bəla xalq arasında “ağ qan qırmızı qanı yeyir” ifadəsi ilə məşhurdur. Leykozlarda onların formasından asılı olaraq, qanyaradıcı üzvlər, ilk növbədə, sümük iliyi, qaraciyər, dalaq, limfatik düyünlər və başqa üzvlərdəki letikuloendoteli toxuması zədələnir. Xəstəlik zamanı qırmızı qan törəməsi də pozulur, ona görə də leykozun təxminən bütün formalarında bu və ya başqa dərəcədə anemiyaya rast gəlmək olar. Qanda bu və ya başqa ağ qan elementlərinin üstünlüyündən asılı olaraq leykozlar limfoleykoza (limfatik elementlər), mieloleykoza (sümük iliyi elementləri) və retikulendotelioza (qanda ağ kürəciklərinin çoxluğu) ayrılır. Limfeleykozda çox vaxt bədxassəli qan azlığının əlamətləri görünür. Ağ qan kürəciklərinin həddən artıq çoxalması, xüsüsən də yetişməmiş ağ qan kürəciklərinin üstünlüyü ilə müşahidə olunan leykozlar leykemiya – ağqanlılıq adlanır. Leykozda ağ qan elementlərində dəyişikliklər baş verdiyi üçün qanın tərkibi sabit qalmır. Mieloleykoz zamanı isə qanda çoxlu miqdarda hormoblastlar və retikulositlər əmələ gəlir ki, bu da sümük iliyində baş verən qıcıqlanmanın göstəricisidir.

Bu günə qədər aparılan araşdırmalara baxmayaraq, leykozun yaranma səbəbləri tam məlum deyil. Ancaq xəstəliyin əmələ gəlməsində bəzi nəzəriyyələr mövcuddur. Leykoz hər yaşda təsadüf olunur.

Bütün bu leykoz haqqında məlumatı oxuduqdan sonra özümə gələ bilmirdim. Bu cür xəstəliklər əslində zəif qidalanan insanlarda olardı. Axı mənim qızım həmişə yeməyinə, içməyinə fikir verən, onun kimi gigiyenasını saxlayan bəlkə ikinci biri olmazdı. Bu necə oldusa heç özüm də anlamadım. Axı bu xəstəliyə necə və hardan tutula bilərdi? Hələ də anlamırdım, anlamaq belə istəmirdim. Ancaq öz-özümə suallar verirdim ki, necə oldu, hardan bu xəstəlik tapıldı?

Nə edəcəyimi bilmirdim. Bir yerdə qərar tuta bilmirdim. Getmək istəyirdim. Balamı görməliydim. Hər dəfə zəng edəndə yoldaşıma deyirdim ki, mən də gəlim. Ancaq getmək haqqında düşünürdüm ki…

Qızım mənə mesaj yazdı..

– Salam ana. Necəsən? Artıq müalicəyə başlayıblar. Burda adama əla baxırlar. Yeməkləri ancaq heç xoşuma gəlmir. Çox mehriban davranırlar.

Sevindim, bir az ümid yarandı ürəyimdə. Axşam bacımgilə getdim. Qızımdan yenə mesaj aldım.

– Ana skaypa gələ bilərsən?

Tez komputeri qoşdum. Görüntü ilə qızımla danışdım.

– Anaaa

– Can anaaa

– Necəsən? Neynirsən?

– Əsas sən necəsən ee qızım?

– Mən yaxşıyam anaaa burda yaxşı baxırlar adama. Müalicəyə başlayıblar.

Qızdırmam da yoxdu. Amma anaaaa yeməkləri çox dadsızdı.

– Ana qurban gəlim də mən, istəyirsən sən? Nə vaxt istəsən gəlim həəə?

– Yox anaaa ehtiyac yoxdu. Bir də ki sənin təyyarədə ürəyin sıxılar.

– Sən məni niyə düşünürsən? Niyə sıxılsın ki?

Gözlərim doldu. Balamı elə görmək mənə çox ağır gəlirdi. Bir xeyli danışdıq… Yanına gəlmək istədiyimi dedim. Razı olmadı. Amma yox, daha səbrim tükənmişdi.

Bu qədər ayrılıq yetər məncə. Getmək, getmək ancaq getmək haqda düşünürdüm.

Balamı görmək istəyirdim, onun həsrəti məni öldürürdü. Onun yad yerdə tək olduğunu bilmək məni öldürürdü. Mən yoldaşıma qəti qərara gəldiyimi və gəlmək istədiyimi bildirdim. O da sağ olsun ki, razılaşdı. Mən hazırlaşmağa başladım.

Soyuq ölkə olduğunu bilirdim və ona görə hazırlaşmağa başladım. Özümə bir az isti paltar aldım. Evdə bir az görüləcək işlərim var idi. Onları tamamladım.

Yola düşmək zamanı idi, oğlum bilet almışdı. Ürəyim sanki iki hissəyə bölünmüşdü. Bir hissəsini Bakıda qoyub gedirdim. Bir yanda oğlum, bir yanda da xəstə qızım. Mənə ehtiyacı var idi qızımın. O mənə “Gəlmə ana”desə də bilirdim ki, ürəyindən məni görmək keçir.

Qızımdan fərqli olaraq bir neçə dəfə təyyarə ilə uçmuşdum. Amma bu, çoxdan olmuşdu. Buna baxmayaraq, çox həyacanlı idim… Yox elə düşünməyin ki, qorxurdum, qətiyyən… Balamın yanına gedəcəkdim, ondan həyacanlı idim, onunla görüşə tələsirdim.

Oğlum məni yola salırdı. Qucaqlaşdıq, oğlumu bağrıma basdım…

– Özündən muğayat ol, oğlum…

– Məndən nigaran qalma ana, bacımla bir yerdə qayıt.

– İnşallah, ana qurban.

Təyarəyə minik başlandı. Hamı yerlərini tutdu. Mənim yerim narahat olduğundan stüardessa qızdan yerimin dəyişilməsini xahiş etdim. Yerimi dəyişdim, bir qoca nənənin yanında oturdum. Uçuş boyu o danışdı, mən susdum. Heç nə danışdığını bilmirdim. Fikrim balamın yanında idi. Mən ancaq balamı düşünürdüm. Təyyarə buludların arasından quş kimi uçurdu. Dayanmadan dua edirdim. Yerdən fərqli olaraq düşünürdüm ki, burda, göydə Allahıma daha yaxınam. Elə düşünürdüm ki, Allahım səsimi daha yaxından eşidər. Ona görə də dua edirdim.

Allahım sənə daha yaxınam, eşit məni… Yalvarıram balamı alma əlimdən…

Dualarımın ardı-arası kəsilmirdi. Göz yaşlarım isə sanki səmadan yağan yağış tək süzülürdü.

Yuxuya necə getdiyimi bilmədim. Nənənin səsinə oyandım. Ona qulaq asmadığımı dedi… Deyəsən incidi məndən… Mən heç onun fərqində belə deyildim.

Enmə vaxtı gəldi. Təyyarə Belorusiyanın paytaxtı Minskdə endi. İnsan axınına qarışaraq getməyə başladım. Gözüm ancaq yoldaşımı axtarırdı… İllər boyu yanımda olan yoldaşımı ilk dəfə görəcək kimi həsrətlə onu axtarırdım. Çıxışa yaxınlaşdım.

Məni yoldaşım və onun qardaşı qarşıladı. İkimiz də bir birimizə sarıldıq, ağladıq. Bu ağlamaq hər şeyi ifadə edirdi. Danışan göz yaşlarımız idi, özümüz yox. Üçümüz də maşına oturduq. Hava çox soyuq idi. Vüqar (həyat yoldaşım) yolda balamızın ağır bir xəstəliyə tutulduğunu dedi.

– Nə xəstəlikdi? – deyə soruşdum. Bunu onun öz dilindən eşitmək istəyirdim.

– Leykoz…

– Necə, leykoz? – deyə soruşdum.

Oxumuşdum Leykoz haqqında, necə xəstəlik olduğunu bilirdim. Yenə də onun dilindən eşitmək istəyirdim. Çünkü hal-hazırda inandığım bircə o idi… Ondan başqa heç kimə inanmırdım.

– Qan xərçəngi – deyə o cavab verdi.

Dəhşət… Elə bil dünya başıma fırlandı. Mənim həmişə filmlərdə gördüyüm, həmişə xəyalıma belə gətirmədiyim bir xəstliyə indi balam tutulmuşdu. Nə edəcəyimi bilmədim. Bu anda nə etmək olar? Susurduq… Nə edim? Susmaqdan başqa nəsə demək olardımı? Danışan ancaq ürəklər idi. Mən yoldaşımın nə dediyini, nə düşündüyünü duyurdum, hiss edirdim. Söhbəti mən başladım.

– Bəs həkimlər nə deyir?

– Nə lazımdısa edəcəklər. Balamızı ən təcrübəli həkimlər müalicə edəcək.

– Müalicə edəcəklərinə söz veriblərmi?

Mənim də soruşduğum sözdü bəyəm?! Söz veriblərmi?.. Həkim bəyəm söz verir?! Həkim sadəcə deyir ki, əlimizdən gələni edəcəyik. Vəssalam…

Qaynım Minsk şəhərinin mərkəzində gözəl bir binanın 5-ci mərtəbəsində yaşayırdı. Sağ olsun, bizə qapısını açdı. Burda qalmağı məsləhət gördü. Evdə çoxdan heç kim qalmadığından təmizlik etmək lazım idi. Axşama kimi vaxtı bir təhər yola verdim. Sabahı səbirsizliklə gözləyirdim. Sabah balamı görəcəkdim. Onu bağrıma basmaq həsrəti ilə yuxuya necə getdiyimi bilmədim. Səhər açıldı. Evdəkiləri tələsdirirdim ki, tez çıxaq. Xəstəxanaya çatdıq. Uzaqdan gəldiyimə görə məni qızımla görüşməyə icazə verdilər. Əslində bura reanimasiya şöbəsi olduğundan heç kimi buraxmırlar. Bu qədər uzaq yolu gəldiyimə görə sözümüzü yerə salmadılar.

Yanına getdim. Qızım çarpayıda oturmuşdu. Rəngi heç xoşuma gəlmədi. Bu neçə gündə çox arıqlamışdı. Halı da yox idi. Məni gördüyünə belə sevinmədi.

– Niyə gəlmisən? Demədim sənə gəlmə?!

İlk sualı bu oldu.

– Mən gəlməyə bilməzdim qızım…

– Get, görmək istəmirəm sizi. Sizin üzünüzdən xəstələndim mən… Gəlməyin yanıma, görmək istəmrəm sizi. Gəlməyinnnn, istəmirəm…

Niyə? Sualını vermədim. Bəlkə də haqlı idi. Çünkü övladların xəstəliyində həmişə analar günahkar olur. Sarılmaq istədim. Sanki sinəsində ox sancılmış kimi sistem var idi. Ancaq yenə də dözə bilmədim, qucaqladım balamı. Elə bil neçə vaxtdı görmürdüm, amma cəmi 3 gün idi ayrılmışdıq. Ağlamadım, onun ağlamaqdan heç xoşu gəlməzdi. Həkim mənə ona bir az yemək verməyimi söylədi. Yemək istəmədi.

– Get! Gəlmə dedi.

Gəlmə sözünü elə qəti dedi ki…

Mən onu incitmək istəmədim. Otaqdan çıxmaq istəyəndə…

– Anaaa

Bilirdim ki çaqıracaq məni.

– Can ana

– Niyə gəldin?

– Necə gəlməyəydim qızım, mən rahat otura bilərdim səncə? Mən orda, sən burda. Mən rahat ola bilərdim? Çox darıxdım qızım…

– Anaaa

– Caan, ana qurban

– Mən ölsəm bu mənim üçün bir fürsət olar. Özün bilirsən bunu nəyə əsasən dedim.

– Elə demə mənim balam.

– Bilirsən, məni onsuz da ona verməyəcəklər. Razı olmayacaqlar. Hamı bir tərəfdən ancaq bizim əleyhimizə olacaq.

– Qızım sən bircə sağal. Bax, həkimlər də söz veriblər. Biz bu xəstəliyə qalib gələcəyik. Mən hər şeyi yoluna qoya-cam. Təki sən sağal ana qurban. Həmişə nə deyirdin: “Ana hər şeyi həll edəcək”…

Gözləri doldu balamın. Mən onun gözlərində bir az da olsa, inam gördüm. Bundan qabaqkı kimi baxmırdı. Baxışlarında bir az da olsa, fərq var idi. Sanki ümidlənmişdi. Onu inandırmışdım.

– Sən sağalacaqsan qızım. Ata da, mən də burdayıq – sənin yanındayıq.

– Anaa, hər gün gələcəksən yanıma?

– Əlbəttə, mənim balam, hər gün gələcəm. Bəlkə bir az yemək verim sənə, hə, quzum?

– Azca yeyərəm.

5-6 qaşıq da olsa yedi. Daha istəmədi.

– İndi get, ana, yatmaq istəyirəm.

– Yaxşı mənim balam.

Mən çıxdım. Bir ölüdən heç bir fərqim yox idi. Xəstəxanın koridorunda dayanan yoldaşım isə heç də məndən fərqlənmirdi.

Həkimin çıxmağını gözlədik. Həkim gəldi. Balamızın ağır xəstə olduğunu dedi… Onun sağalmaq ümidi olduğunu və əllərindən gələni edəcəklərini söylədi. Mən həkimin ayaqlarına düşüb, əllərindən öpmək istədim. Yalvardım… Balamı xilas edin dedim. Həkim məni əllərimdən tutub ayağa qaldırdı. Belə eləməyin dedi… Bizə ümid verdi və bizi mehribanlıqla yola saldı.

Xəstəxanadan çıxdıq. Maşına oturduq. Qaynım onu gözləməyimi deyib harasa getdi. Yağış yağırdı. Mən isə göz yaşlarımı saxlaya bilmirdim. Yağış isə dayanmaq bilmirdi. Üzümü göyə tutdum və yalvarmağa başladım…

Allahım, niyəəə, neyçün? Mənim balamın günahı nə idi?!.. Əgər mənim günahım var idi isə, məni cəzalandırar-dın. Nə istədin balamdan?! Var gücümlə bağırırdım, üsyan edirdim…

– Niyə? Niyə? Niyə? Suallarımın ardı-arası kəsilmirdi.

Suallarıma cavab verən olmadı. Mənim verdiyim suallara kim cavab verəcəkdi. Bir ananın fəryadına kim cavab verəcəkdi? Kim??? Mən nə edəcəyimi bilmirdim, qərib ölkə, qərib şəhər… Bir susqunluq var idi. Yoldaşım susurdu. Mən isə üsyan edirdim, gücüm çatdıqca var gücümlə qışqırırdım.

– Sakit ol, bəsdi!

– Necə sakit olum? Balamı elə halda gördüm, necə sakit olum? İndi neynəyəcəyik, necə olacaq?

– Sənə söz verirəm, söz verirəm ki, balamızı nəyin bahasına olursa-olsun sağaldacam.

Mən 25 illik evlilik dövrümdə həmişə hər an inandığım 2 varlıq var idi. Bir Allahım, bir də yoldaşım. Mən idi ona elə inanırdım. Həmişə düşünürdüm o dedisə, eləyəcək dedisə, yerinə yetirəcək.

Evə gəldik. Elə hərəkətsiz idim ki… Sanki daş daşımış kimi yorğun, əzgin.

Balamın sözləri çox toxunmuşdu mənə. Nə edəcəyimi bilmirdim. Gözüm telefonda idi. Nə zəng edirdi, nə də yazırdı. Bizə onun bir kəlməsi su kimi, hava kimi lazım idi. Onun “ Sizin üzünüzdən xəstələndim mən”, “Bu mənim üçün bir fürsətdi”… “Onsuz da məni ona verməzlər”… Deməsi məni öldürürdü.

Haqlı idi. Bu xəstəliyin səbəblərindən biri də stress idi. Mən bilirdim mənim balam stress keçirmişdi.

Məktəb illərində qızım bir oğlanı sevirdi. Bu sevgi qarşılıqlı idi. Bu sevginin saf və təmiz sevgi olduğunu bilirdim. Ancaq mən hər zaman düşünürdüm ki, bu keçib gedər, bir uşaqlıq dövrü hesab edirdim. İllər keçdikcə onların bu sevgisi daha möhkəm oldu. Mən bunu anlamırdım. Daha doğrusu, anlamaq istəmirdim. Hər bir ana kimi biz də istəyirdik ki, qızımız gələcək ailə həyatında ehtiyac duymadan yaşasın, əziyyət görməsin. Mən onun ailə içində zorluq çəkəcəyindən, yoxluq çəkəcəyindən qorxurdum. Əvvəlcə məhəbbət insanın gözünü kor edər, sonra isə hər şeyin nə qədər çətin olacağını düşünürdüm. Bütün analar istəyər ki, qızı ailə həyatında rahatlıq görsün. Bir dəfə qızımla bu haqda söhbət edəndə…

– Ana sən onu tanımırsan, tanısan vallah sən də çox istəyərsən onu dedi.

Onun bu sözləri göz yaşları içərisində dediyini görəndə, onun gözlərində o oğlanı nə qədər sevdiyini gördüm. Bu qədər saf, təmiz sevgi ancaq onun gözlərindən oxunurdu. Nə olursa-olsun mən balamın bu qədər göz yaşı tökməyinə razı ola bilməzdim. Balamın gözündən axan bircə damla göz yaşına mən aləmi belə dağıda bilərdim. Mən balamı dinlədikdən sonra…

– Qızım, mən bilirəm ki sən seçimində yanılmazsan, məni bağışla, bu günə qədər sənə qulaq asmadım, səni anlamadım, öz dediyimi dedim. Bundan sonra mən sənin arxandayam.

Sonralar mən həmin oğlanı tanıdıqdan sonra (onun adı Coşqundur) qızımın dediklərinin doğru olduğunu gördüm.

Bizim ailədə bu haqda biləndən sonra narazılıqlara səbəb oldu (bu narazılıqlara səbəb olanlara nifrət edirəm). Həmin söhbəti də qızım eşitdikdən sonra çox pərişan olmuşdu… Hətta günlərlə zəifləməyə belə başladı.

Sonra mən balamın bu halını gördükdə: “Qızım, narahat olma, qoy sağ-salamat əsgər getsin gəlsin, Allah kərimdi, hər şey yaxşı olacaq. O zaman ata da razı olacaq dedim”…

Qızım sevinmişdi… “Anam hər şeyi həll edəcək dedi”…

İndi isə bütün bunlar yadıma düşdükcə onun nələr çəkdiyi gözümün önündən getmirdi…

İki gün idi nə bizə mesaj yazır, nə də zəng edirdi. Onun əhvalını qaldırmaq lazım idi. Əhval-ruhiyyə bu xəstəliyə çarə idi. Mən bir xeyli düşündükdən sonra özüm ona zəng eləmək qərarına gəldim.

– Necəsən, mənim balam?

– Belə də, ana.

– Sənə bir söz demək istəyirəm.

– De ana.

– Nəmişim mənim, mən atayla danışdım sizin haqqınızda. Sənin sevdiyin oğlan haqqında. Oturduq atayla uzun-uzadı söhbət etdik. Məni dinlədi, səbirlə qulaq asdı.

– Həə, nə dedi ata, hirslənmədi ki?

– Ata peşiman olub, deyir ki, bundan sonra Nəmişim necə istəsə, kiminlə hayatını qurmaq istəsə, mən razıyam. Təki balam sağalsın. Onun bir sözü iki olmayacaq.

Bu danışdığım yalana, dediyim doğru olmayan sözlərə özüm belə inandım… Cavab gözlədim.

– Anaaaa, doğru deyirsən?

– Hə, ana qurban, indi atayla danışdım. Necə deyib elə də sənə çatdırıram.

– Anaaaa, düzünü deyirsən? And iç…

– Mənə inanmırsan? Sənə yalan demirəm qızım.

Telefonda necə sevindiyini, necə xoşbəxt olduğunu gizlədə bilmirdi. Bir uşaq şıltaqlığı kimi, bilmirdi sevindiyindən nə etsin.

– Anaaa, bir dənəsən eeee, bir də təkrarla da, necə dedin ataya.

Mən dediklərimi unutmadan bir də təkrarladım.

– Anaaa, sən mənim hər şeyimsənnn…

Hətta yalandan and içdim. Allahım bu yalana görə məni bağışla, dedim. Məni telefondaca o qədər öpdü kiii… Bir xeyli söhbət etdikdən sonra mehribancasına sağollaşdıq.

Bir az vaxt keçəndən sonra yoldaşımın telefonuna mesaj gəldi.

– Ataaaa, axşamın xeyir, necəsən?

– Ata sənə qurban olar, balam.

– Ataaa, “Səni çox istəyirəm. Bağışla səni incitdim”

Yoldaşım sevincindən uşaq kimi atılıb düşürdü. Mənə dedi: “Balam mesaj yazıb e, bax”… Onun gözlərindəki sevinc yaşlarını gördüm. Heç vaxt onu belə görməmişdim.

– Hə yəqin indi mənə də yazar, bax birinci sənə yazıb.

– Hə sənə də yazar.

Bir xeyli ata-bala yazışdılar. Hələ qızım bizimlə görüntü ilə də danışdı.

Axşama yemək hazırladım, yanına getdik. Onu görə bilməsək də pəncərədən danışdıq. 8-ci mərtəbədə yatırdı balamız. Uzaqdan onu görür, telefonla isə səsini eşidirdik. Biz bunlara qatlaşmaq zorunda idik. Çünki başqa cür mümkün deyildi, onun yanına icazə vermirdilər. Buna baxmayaraq, hər gün yanına gəlirdik, vaxtlı-vaxtında yeməyini gətirirdik. Çünki ona ev yeməkləri lazım idi. İmmunitet qalxmalı, buna görə də yaxşı qidalanmalı idi. Qaynım da sağ olsun, bizə hər gün yardım edirdi.

Hər səhər tezdən mən səhər yeməyi hazırlayır, yoldaşım aparır, o qayıdınca isə günorta yeməyi hazır olmalıydı. Bir az dincini aldıqdan sonra yenə gedirdi. Axşam isə ikimiz yanına gedirdik. Burda hava tez qaralır. Saat 17:00-dan hava qaralmağa başlayırdı. Axşamları bizim Bakı qədər gözəl olmasa da, bu şəhərin də öz gözəlliyi var idi. Bir də heç şəhərin gözəlliyinin fərqinə varmırdıq. Hava çox soyuq olduğundan tez evə qayıtmaq istəyirdik. Evin yanından çay axırdı. Çox gözəl idi. Amma çayın kənarında gəzmək həvəsində deyildik. Deyirdim qızım xəstəxanadan çıxsın, onunla doyunca gəzərik.