Dəlixanadan gələn sevgi məktubları

Requli taleyindən hec vaxt razılıq etməzdi. O, bu barədə danışmaq belə istəməzdi. Həyat ona həmişə ağılagəlməz işgəncələr gətirmişdir. Onun ən çox qorxduğu kecmişini düşünmək idi. Ümümiyyətlə, Requli düşüncələrə dalmağı xoşlamazdı. Bu barədə ondan soruşanda qisaça cavab verərdi – “Tanrı özünün çəkə bilmədiyi ağrıları da mənim çiyinlərimə yükləmişdir. Əlbəttə, o, məni başqalarından uca tutur, mən bununla fəxr etməliyəm.” – deyirdi.

Bu müəmmalı cavabdan işçiləri bir şey başa düşməsələr də, ondan artiq hec nə soruşmazdılar. Onsuz da soruşmaq əbəsdi, Requli tutuquşu kimi yenə də dediklərini təkrar edəcəkdi. Əslində, belə deyildi, Requlinin xatirlayacağı çox şeylər vardı. Sadəcə olaraq, kecirtdiyi o ağlr anları yenidən yaşamaq istəmirdi. Onun sözlərinə görə ikinci dünya savaşı ölkələrin savaşı yox, Darvoş soyunun kəsilməsi üçün başlamışdı. Bütün qohum-əqrəbasını, dostlarını hətta sevimli arvadını da bu savaşda itirən Requli həyatda demək olar ki, kimsəsiz qalmışdı. Ona ən çox təsir edən sevimli həyat yoldaşı Oqananın öz gözləri qarşısında güllələnməsi idi. O, bu mənzərəni xatırlayanda necə də əzab çəkirdi. Oqana onunla birlikdə bu xəstəxanada işləyirdi, tibb bacısı idi. 1943-cü ilin mayın 12-də faşistlər xəstəxananı hərbi düşərgə elan etdikdən sonra ruhi xəstələri kütləvi şəlikdə güllələməyə başladılar. Onda Requli şəhərə dərman dalısınca getmişdi. Qayıdanda dəhşətli mənzərə ilə qarşılaşdı. Hər yanda insan meyidləri səpələnmişdi. Arvadı Oqananın meydi də onların arasında idi. Requli elə o vaxt xəstəxananı tərk edərək çıxıb getmişdi. Bir də 1945-ci ilin aprel ayında, hərbi düşərgə ləğv edildikdən sonra oraya qayıtdı. Onu buraya qayıtmağa vadar edən səbəb də sevimli arvadı Oqananın xəstəxananın daş divarları arasında dolaşan sərgərdan ruhu olmuşdur.

Arvadının ölümündən sonra bir daha ailə həyatı qurmayan Requli ömrünü ruhi xəstələrin müalicəsinə sərf etmişdi. O, tənhalığa elə öyrəşmişdi ki, ozünü cəmiyyətdə qərib və yalqız hiss edirdi. Xidməti işi ilə əlaqədar bəzən bir-iki günliyə şəhərə gedəndə də işini tez qurtarib geriyə dönməyə can atardı. Gecələr onun üçün daha dəhşətli və üzücü keçirdi. Nə kecmişini xatırlamaq, nə də gələcəyini fikirləşmək istəməyən bu qoca həkim saatlarla gözlərini bir noqtəyə zilləyib qalardı. Belə vaxtlarda onun yöndəmsiz bədəninin divara düşən əksi sanki kicik qaya parçasını xatirladırdı. Tibb bacısı Roza necə illərdən bəri idi ki, bu qoca həkimin şəxsi xidmətcisinə çevrilmişdi. Requli bu gənc qızı doğma ata məhəbbətiylə sevirdi. “Əgər sən olmasaydın, – deyirdi o, – indi ya mən ölmüşdüm, ya da ki, bu xəstələrin hansısa birisi kimi qollarımı brezent xalatımın uclarıyla arxadan bağlayıb, taxta qaşıqla mənə yemək yedizdirirdilər”.

Tibb bacısı Roza da onun bu məzəli sözlərinə gülərək deyirdi: – “Senyor Requli, axı burdakıların hamısı arvaddırlar. Belə olan tərzdə yəqin ki, sizi başqa şəhərə köcürmaüş olardılar”.

Qoca həkim qızın atmacalarına özünəməxsus şəkildə cavab verərdi: – “ Yox, Roza, mənim yerimi dəyişməzdilər. Ona görə ki, artıq, mən də elə bu arvadlar kimi bir şeyəm”.

Requli Darvoşun bu xəstəxanada qalıb işləməsi nə qədər ağır və dözülməz olsa da, o özünü buradan aralıda təsəvvür belə edə bilmirdi. Amma səhhətiylə əlaqədar təqaüdə getmək barədə səhiyyə nazirliyinə bir neçə dəfə müraciət etsə də, onun xahişinin üstündən hələlik vaz keçirdilər. Səbəb də xəstəxanaya rəhbərlik edəsi həkimin tapılmaması idi. Doktor Requli buradan ayrılmağı təsəvvürünə belə gətirə bilmirdi. İllərlə öyrəşdiyi həyatdan yaxa qurtarmaq onun ölümünə səbəb ola bilərdi. O bunları yaxşı başa düşürdü. Əslində o, özü barədə qətiyyən fikirləşmirdi. Onu narahat edən xəstələri idi. Bu zavallıların taleyini fikirləşəndə əzab çəkirdi.

Tanrı bu qoca həkimin narahatçılığına son qoymaq üçün bu xəstəxanaya Yuxas Nemet adlı gənc psixiatr həkimi pənah göndərmişdi. Yuxasın buraya göndərilməsi qoca həkimin don vurmuş qəlbinə bir azca hənirti gətirdi. İlk gündən Requlinin bu gəncə “quşu qonmuşdu”.

Yuxas Devretsen şəhərindəki tibb institutunun psxiatr fakultəsini bitirdikdən sonra təyinatla buraya göndərilmişdi. Bu göndəriş Yuxasın özü üçün də gözlənilməz olmuşdu. Amma onun buna qarşı çıxmaq səlahiyyəti yox idi.

İyun ayında Yuxas bu düşərgəyə gələndə ilk qarşılaşdığı mənzərə ona dəhşətli gəldi. Darvazanın ağzındaca quruyub qalan gənc həkim bir gün də olsun burada işləyə bilməyəcəyini zənn etdiyindən, dönüb onu buraya gətirən hələ də gözdən itməyən taksinin arxasınca boylandı. Hansısa, kimsəsiz adaya düşən adam kimi, içində qərib və ölgün bir ağrı yaşadı. Elə bu vaxt xırıltılı bir səs, onu qoynuna almağa çalışan peşimançılıq hissindən ayırdı:

– Xoş gördük sizi, Yuxas!

Yuxas diksindi. Sonra qarşısında dayanmış xoşagəlməz bədən qurluşu olan bu qoca kişini başdan ayağa süzdü. İlk baxışdan Yuxasın onu qarşılayan qocadan xoşu gəlmədi. Onun ağlından keçən bu oldu ki, bu qoca xəstəxananın ya gözətçisidir, ya da ki, ocaqçısı. Amma qocanın xırıltılı səslə dediyi:

– Tanış olaq, xəstəxananın baş həkimi Requli Darvoş sözləri gənc oğlanı əməlli-başlı çaşdırdı. O, özünü itirdiyindən sağ əlində tutduğu çamadanı da qocaya tərəf uzatdı və:

– Xoş gördük!.. – dedi.

Yuxas hələ də həyacan içində olduğuna görə, dönüb yan-yörəsinə baxırdı.

Qoca həkim ehmalca onun qoluna girib yaxınlığdakı birmərtəbəli binaya tərəf apardı.

Yuxas titrəyirdi. Onun halı sanki oğurluq üstündə yaxalanmış uşağın cəzalandırılmağa aparılan səhnəsinə bənzəyirdi. Qoca isə öz-özünə danışırmış kimi söylənirdi:

– Mən səni dünən gözləyirdim. Cənab Qabor Brodi şəxsən özü zəng vurub gəlişinizi bildirmişdi. Amma nədənsə, dünən gəlib çıxmadınız. Nəhayət ki, onlar mənim xahişimi nəzərə aldılar, – deyə qoca gülümsədi. – Bilirsiniz, daha bacarmıram, qüvvəm artıq dükənmişdir. Bircə, onlardan xahiş etmişdim ki, bura vicdanlı və səbirli bir həkim göndərsinlər. Cavan olsun, dözümlü olsun. Burada savad o qədər də rol oynamır, əzizim, əsas səbirdir. – Hə, cavan oğlan, bir də elə düşünməyin ki, bura göndərilməyinizi yuxarıdakılardan mən xahiş etmişəm. Yox, əsla bu belə deyildir, mən insan taleyiylə oynamağı sevmirəm. Tanrı özü də şahiddir ki, mən sizi birinci dəfədir ki, görürəm. Necə bir insan olduğunuzdan da xəbərim yoxdur. Onlar özləri səni seçiblər. Həyat dolaşıqdır, əzizim, bəzən yaxşı insanlara tale qəribə mükafatlar bəxş edir. – Bax, görürsən, sənin kimi gözəl, yaraşıqlı bir oğlan gör hara gəlib çıxıbdır. Məgər bu sənin üçün qəribə gəlmirmi?

Yuxas qoca həkimin uzun danışığından səbirsizlənərək:

– Mənim özümün də burada işləmək arzum olmamışdır və heç kəsdən də xahiş etməmişəm ki, məni buraya göndərsin. – deyə Yuxas bir az şərt şəkildə dilləndi.

Qoca Requli gülmsəyərək addımımı yavaşıtdı.

– Mən sizi başa düşürəm, buraya öz xahişiylə gəlmək istəyən yoxdur. Əslinə baxsan, buradakı zavallıların da xahişləri nəzərə alınmadan buraya yerləşdiriliblər. Taxtabitilərin hökmran olduğu bu yerdə yalnız öz xahişiylə işləyən mən qoca sarsağam, başqa heç kəs, – deyə o, gülümsədi. Mənim işçilərim də çoxdan dabanlarına tüpürüb qaçardılar. Onları qınamıram, burada işləmək çox çətindir, amma səni də qorxutmaq istəməzdim, yavaş-yavaş öyrəşəcəksən, necə deyərlər, başına hava gəlincən.