Loe raamatut: «Өзіңе нәзік түрде. Өзіңді қалай бағалау және күтіп сақтау керектігі туралы кітап»

Аударған және редакциялаған

«Қазақстан аударма академиясы»

Мұқаба дизайны: М. Гранько

Корректурасы: «Қазақстан аударма академиясы»

Все права защищены. Данная электронная книга предназначена исключительно для частного использования в личных (некоммерческих) целях. Электронная книга, ее части, фрагменты и элементы, включая текст, изображения и иное, не подлежат копированию и любому другому использованию без разрешения правообладателя. В частности, запрещено такое использование, в результате которого электронная книга, ее часть, фрагмент или элемент станут доступными ограниченному или неопределенному кругу лиц, в том числе посредством сети интернет, независимо от того, будет предоставляться доступ за плату или безвозмездно.

Копирование, воспроизведение и иное использование электронной книги, ее частей, фрагментов и элементов, выходящее за пределы частного использования в личных (некоммерческих) целях, без согласия правообладателя является незаконным и влечет уголовную, административную и гражданскую ответственность.

© Примаченко О., 2020

© Басылым қазақ тілінде, аударма, безендіру.

* * *

…күзде мыналарды білесің: күшті батылдық – әйнек тәрізді мөлдір болу, барлық нәзіктік, салмақсыздық, басқалардың ұялмайтын саусақтарының іздері, шекті жомарттық – ішкі жинақталған жылуды беру, нағыз жетілу – сене білу, есте сақтау, қорқу; біздің өлкеде күзде қайтып оралу керек, болмау уақыты аяқталды.

Ксения Желудова¹

Бірінші нәзіктік. Кіріспе

Сегіз жыл бұрын менің өмірім түбегейлі өзгерді.

Бір айдың ішінде ажырасуға өтініш бердім, анаммен бірге тұруға оралдым және жұмысымды өзгерттім. Бірінші өзгерісте ауырдым, екіншісінде қатты ұялдым, ал үшіншісі маған үлкен сынақ болды: менің кішкентай жайлы батпағымда ескекпен жарысу басталды.

Менің жолым болды. Үміткерлердің көбінен озып, мен алдында TUT.BY деген Беларусьтің ең ірі жаңалықтар интернет-порталында әйелдерге арналған жобаны жаңадан әзірлеу міндеті тұрған редакцияның құрамына кірдім. Келесі екі жарым жыл ішінде мен Кэрри Брэдшоу болып жұмыс істедім: иронияға, сабаққа және ерлер туралы бәрін білетініме деген сенімділікке толы қарым-қатынас туралы керемет мәтіндер жаздым. Біраз уақыт өткен соң болашақ күйеуіммен кездескенде мен олар туралы ештеңе білмейтінімді түсіндім. Мен оларды бекер әжуалаған екенмін.

Себебі тірі адамдарға келетін болсақ, тұрақты білім жоқ – қатарынан өткізілген әрбір жыл әлемнің бейнесін өзгертеді. Бұрын қалыпты нәрсе болып көрінген нәрсе олай болудан қалады, ал ғажап дүние ретінде бағаланған нәрсе әдетке айналады. Өткен өмірден түйген қорытынды мен алған сабақ мұражай құндылығы, жауынгерлік даңқ залының экспонаттары болудан қалады: бір кездері олардың әсері болып, азаптан қорғаса, бүгін алға жылжуға кедергі болады.

Ажырасқаннан кейін үш жыл өткен соң (тіпті дәл сол күні) екінші рет тұрмысқа шықтым. Біраз уақыттан кейін күйеуім екеуміз керемет бақшасы бар үй сатып алып, алманың жерге түскенін тыңдап, шөптің өскенін көру үшін Минскіден қала шетіне көштік.

Біз ата-ана атандық.

Мен махаббат пен қарым-қатынас туралы жазуды жалғастыра бердім, бірақ бұл тақырып менің қолымнан жіп тәрізді сырғып, түймедей шашылып, еденге ұсақ құмдай төгіліп, өзін жайына қалдыруды қалайды деген ойға келдім. Енді махаббат туралы жазғым келмейтінін түсіндім. Басқа шаруалар маңызды болып көрінді, ерекше сезіліп, көп көңіл мен күш қажет болды. Ал махаббат – махаббат не… «Егер бірдеңе өзгерсе, айтамын» дедім.

Мен махаббатқа бола қобалжудан шаршадым. Диктанттағы қателер тәрізді қарым-қатынастарды талқылаудан («отбасы» және «үй» шынымен «қалаймын» деген сөз арқылы жазыла ма, әлде тексеретін сөз «қажет» сөзі ме?), болашақты ойлаудан («Will you still love me when I'm no longer young and beautiful?»²), жауабы анық емес, бірақ қазірдің өзінде ұнамайтын сұрақтарға бас қатырудан шаршадым.

Түсінгенім: мені ешқашан тастамайтын және алдында сылдырмақпен билеудің қажеті жоқ жалғыз адам – өзім. Өзімнің қалауыма күмәнданудың немесе жанымның шынымен ауырғанын өзіме дәлелдеудің қажеті жоқ: мен үшін бәрі дәл өзім сезінгендей.

Мен өзіме сене аламын.

Мен өзіме сүйене аламын.

Бізді ешкім ешқашан біз қалағандай жақсы көрмейді – өздері қалай жақсы көре алады, солай жақсы көреді. Бірақ басқа адамдарға, олардың құбылмалы көңіл күйіне тәуелділік бізді бақытты етпейді – бұл бізді оларға ыңғайлы етеді. Біз өзімізді бейімдеуге және тоздыруға, ішкі жан дүниеміздің бұрқанысын бәсеңдетуге және көңіліміздің толмауын үнсіздікке айналдыруға үйреніп қалғанымыз сонша, бір күні жарыларымыз анық. Қиыршықтар түкпір-түкпірге қай сәтте ұшатыны белгісіз.

Басқалар үшін ойлау, басқалар үшін сезіну, олардың қалай қабылдайтынын болжау қатты қажытады. Өз өміріңізді тамаша етудің орнына біреудің өмірін сүрудің мәні жоқ.

Сіздің қуанышыңыз біреудің сіз туралы түсінігіне қаншалықты сәйкес келетіндігіңізге байланысты болатын әлем іш пыстырады әрі көңілсіз. Енді сізге ештеңе бермейтін, сіз де оларға басқа ештеңе бере алмайтын қарым-қатынастар мен жұмысты тоқтату – қалыпты жағдай. Басқа адамдармен немесе басқа жерде жайлы әрі қызықты болатындықтан емес, дәл осы жерде енді жайлы әрі қызықты болмайтындықтан.

Кейде «Осы күнге дейін хип-хоп үшін не істедің?»³ деген сияқты сұрақ жаныштайтынын сезіну – қалыпты жағдай. Бұл сұрақты кім қойып жатқанын, оған қандай құқығы бар екенін және оның өзінің хип-хопы қалай екенін түсінуге тырысу – қалыпты жағдай.

Өзіме қуанатын әлемде мен енді біреудің маған қамқор болғанын күтпеймін, қуанышқа өзім қол созамын. Өзімді қолымнан ұстап, өзім сезінгім келетін «өз адамдарымның» сенімділігін, ыстық хинкалидің дәмін немесе шаш қиғаннан кейінгі бастың жеңілдеп қалуын сезіне алатын жерге жетелеймін.

Өзіме қуанатын әлемде өзіме былай деймін: мұны кейінірек жасаймын, мынаны бірнеше айдан кейін жасаймын, ал мынаны ешқашан жасамаймын. Себебі кейбір нәрселер үшін ешқашан деген – нағыз қолайлы уақыт.

Иә, кейде сарбаз Джейн болуға үйреніп қалғаның соншалықты, өзіңді аялау туралы әңгіме еріккеннің қиялы, түнде айтып беретін ешкімің жоқ және тыңдауға да уақытың жоқ ертегі сияқты көрінеді. Бірақ бұл әңгімені бастауға батылдық танытамын, себебі Gnezdo.by блогы болған жылдары маған күніне үш сағат ұйықтау, қалжырағанша жұмыс істеу және қолқа жарылғанша басқаларға қамқорлық жасау туралы әңгімелері бар, мүмкіндіктер шегінде өмір сүру туралы көптеген хаттар келді, бұл жағдайлардың ешқайсысы жақсы аяқталған жоқ. Желілерде: «Орындалмайтын міндеттер болмайды. Отызда жүрек ұстамасы болады» деген суреттің жүруі де бекер емес.

Осы кітаппен өткізген уақытыңыз сіз үшін өзіңізбен бірге отыру, «өз-өзіңізбен болу» мүмкіндігіне айналсын. Өзіңізді тыңдап, сізге қалай қарым-қатынас жасау керек және қалай қарым-қатынас жасауға болмайтынын, не нәрсеге төзе алатыныңызды, неге төзе алмайтыныңызды, сізді қуантатын, шабыттандыратын, таң қалдыратын, сүйсіндіретін және ашуландыратын не екенін анықтаңыз. Ешкімге сөзіңізді бөлуге немесе естігенін құнсыз етуіне жол бермей, өзіңізді тыңдаңыз.

Өзіңізді аялау – ерікті шешімнің немесе бір кездері өзіңізге берген уәденің нәтижесі емес, әрдайым жолсапар. Картада белгіленген қандай да бір нүктеге емес, әрине, өзіңіздің ең жақсы нұсқаңызға да емес, сіз бақылаушы, сыншы және төреші рөлін ойнаудан бас тартып, өзіңіздің қарапайым қалпыңызға сенуді таңдайтын жерге апаратын жол.

Бұл – өзіңіздің «қолымнан келмейді», «қаламаймын» және «жасамаймын» дегеніңізді ықыласпен қызыға зерттеуге және ағынмен емес және оған қарсы да емес, сізге қажет жаққа жүзуге дайын болу.

Сіз шексіз емессіз. Сіз шынымен шексіз емессіз.

Адамның өзін аялауы туралы білетінімнің бәрін айтайын, ал сіз бұл кітаптың қандай сөздер үшін қолыңызға түскенін өзіңіз шешесіз.

Мен не туралы әңгіме қозғаймын? Әрқайсымыздың кез келген нәрсені сезіну және бұған ұялмауға құқығымыз туралы. Басым масаттарды белгілеу және басқалардың бізді өмір сүруге үйреткісі келген әрекеттеріне не істеу керектігі туралы.

Қорықпауға тұрарлық ересектік туралы, ақша туралы және өз жұмысымызға уайымдамай баға белгілеуге, кінәлі сезінбей өзімізге жұмсауға кедергі келтіретін көзқарастар туралы.

Қолымызда бар нәрсемен қалай жақсы өмір сүру керектігі және кемістік, ағаттық өзімізде деп және шұғыл мойынсыну қажеттігіне сенбеу туралы.

Біз денені аялау тақырыбын – ол үшін және онымен күресуді қалай тоқтатуға болатынын және оның тарихын құрметпен мойындауды зерттейміз. Біз айналамыздағы материалдық дүниеге назар аударамыз, бізге ұқсас кеңістіктің қаншалықты қолдау мен көмек көрсету ресурсы екенін қайта бағалау мүмкін емес.

Әрине, біз өзімізді аялау қағидаты негізінде әлеммен қалай қарым-қатынас жасау керектігін көп айтамыз: өзіміздің басқаша ойлау, ешкіммен «ойлан, тап» және «мен үшін әбден ойлан» ойынын ойнамау, қажет нәрсені сұрау, маңызды нәрсені қорғау, «жоқ» дей білу, бір-біріне зиян келтірместен жақындасу және алыстау және әрқашан түпкі мағынаны есте сақтау құқығымызды қалай танытатынымыз туралы айтамыз.

Сіздерге «өз тобыңыздың» құндылығы және жақсы айна сияқты адамдар туралы айтамын. Мен ақпарат аласапыранында ретке келтіру қағидаттарымен бөлісемін, олардың негізінде адамның жанды жеріне ұқыптылық және «үнсіз режимге ауыстыру» және «жаңартуларға жазылудан бас тарту» функцияларының шынымен керемет әсері жатыр.

Ал кітаптың соңында сіздерді өзіңізді аялау марафоны күтеді. Өзіңізбен жақсы танысуға, «мен» ұғымын нақтылап, бұдан не шығатынын көруге көмектесетін 31 күндік тапсырмалар мен тәжірибелер болады.

Мен қиялдағы болымсыз дүниелер туралы ойлана алмаймын, өзім жасап көрген және бастан өткерген нәрселер туралы ғана айтамын. Әрине, менің тәжірибем көрсеткіш емес және оны іс-әрекетке нұсқаулық ретінде қарастыруға болмайды. Өзіңізді тыңдаңыз, жазылғандардың қай тұсы сізде «о, менде де солай!» деген қуаныш тудыратынын байқаңыз, бірақ өз шындығыңызды өзіңіз іздеңіз. Сеніңіз, оны жіберіп алмайсыз, парктроник іштей сықырлай бастайды: шындыққа неғұрлым жақындаған сайын сықырлау соғұрлым жиі әрі қатты бола түседі.

Идеялар тұқымға ұқсас: егер оқығандарыңыз қышу мен шаншу тәрізді сезім тудырғанын сезсеңіз, онда тұқым дайын топыраққа түсіп, көп ұзамай көктеп, өскін береді. Егер сізге өсіп шыққан нәрсе ұнаса, тойлаңыз, өзіңізді құшақтаңыз. Ал егер өскен нәрсе ұнамаса, сәтсіздікті жүрегіңізге жақын қабылдамаңыз. Есіңізде болсын: тәжірибе сәтсіз болса да, бұл тәжірибе бекер болды деген сөз емес.

Мен бұл кітабымды оның кез келген бетін ашып, иықтың босаңсығанын, тыныс алу оңайырақ бола түскенін, бастағы дүние түсінікті бола бастағанын, өзін аялау сезімі адамның тұла бойына жылы толқын тәрізді таралғанын сезіну үшін жаздым.

Сен оған аңғал қалыппен бос алақаныңды тосу арқылы аздап нәзіктік сыйлайсың; ол ішек-сілесі қата күледі, қолдарыңды төменнен жоғары қарай ақырын ұрғылайды; жоқ, әрине, ауырсынбайсың; нәзіктіктің күл талқаны шығады.

Ксения Желудова

Екінші нәзіктік. Сезім

Менің орта мектептегі еңбек пәнінен мұғалімім Луиза Хейдің⁴ кітаптарын қатты жақсы көретін және біркелкі сызықтарды қалай жасау керектігін түсіндірудің орнына бізді бір-бірлеп киім ауыстыру бөлмесіне кіріп, айнаға қарама-қарсы отырып, жүз рет «мен өзімді жақсы көремін» деп айтуға мәжбүрлейтін.

Біз он үш жаста едік, біз махаббат туралы ештеңе білмейтінбіз және өзіміз туралы одан да аз білетін едік, сондықтан тек «өзімізді жақсы көрсек» болды, біздегі жасөспірімдік толықтық ғайып болады, безеулер кетеді және кеуде өседі деп сендіруі мағынасыз әрі оғаш көрінетін.

Мен махаббат туралы бірдеңе түсіне бастағанша әлі көп жыл өтеді. Бұл сөзді шаңнан және қабықтан, әдеби клишелерден және басқа адамдардың басынан өткізген оқиғаларынан тазартамын, жоғалтудың не екенін, жалғыз қалудың қалай екенін, бірінші болып кетудің қандай екенін түсініп, білемін. Кеңістіктің тарылып, кеудені қыса бастайтыны, ал өзімнің ортасынан бастап бір жерде өлуге айналғаным қандай болатынын түсінемін: менде бәріңнің бар екенің қандай керемет; маған ешқайсыңның керек емес екенің қандай өкінішті.

Өзіме деген сүйіспеншілік туралы бірдеңе түсіне бастағанша, өз сезімдерімді қабылдауға, үрей туғызатын нәрсеге ат беріп, үстел астында тізем дірілдеп, өзімді бір қорқақ кейіпкер етіп көрсетпей, егер қорықсам, «қорқамын» деп айтуға үйренгенше тағы біраз жыл өтеді.

Адамның жасы шынымен көп нәрсені жеңілдетеді.

Дәлірек айтқанда, ол – біз есейген кезде жинайтын тәжірибеміз.

Біз ата-анамызды өзіміз ата-ана болған кезде және өзіміз де отбасына қамқорлық ауыртпалығын сезінгенде, әсіресе ақша қажет болғанда, ал жұмыс табу оңай болмағанда жақсы түсінеміз.

Біз баланың көзімен қарағандағы әлем және ересек адамның әлемі екі түрлі Ғалам екенін түсінеміз, өткен шақтағы адамдарға деген ренішке көміліп, өзімізді құрбан санаудың орнына болмаған жағдайды қабылдау, ала алмаған нәрсені жоқтау, бастан кешпегенге күйініп, себептерді іздеу тақырыбын жауып, өзімізді аялаған жөн. Жад жалған айтуы және бұрмалауы мүмкін, ал сіз ренжіту деген ойында да болмаған адамдарға қатты әрі әділетсіз ренжуіңіз мүмкін, себебі «олар қолынан келгеннің бәрін берді – бермесе, демек, қолынан келмеді»⁵. Менің ойымша, жеке тұлғаның дамуындағы күрделі, бірақ маңызды қадам – «мен осылай сезінемін, себебі…» деген тіркесті «мен осылай сезінемін, болды» деп қысқарту және сіз өмір сүріп жатқан жағдайларда және бірге тұратын адамдармен бірге өзін осы жерде және қазір қолдаудың барынша көп тәсілін табуға тырысу.

Сезімнің әдемі емесі болмайды. Бұрысы да болмайды

Өзін аялау сіз басқалардың не ойлайтынына қарамай және сезімдерді жақсы мен жаманға бөлмей, сезілгеннің бәрін сезінуге мүмкіндік беруден басталады.

Бір кездері Элизабет Гилберт⁶ фейсбукта жазғандай, егер біз қуаныш сезінсек, ол біз үшін шынайы және анық, біздің қайғымыз да, біреуге деген сүйіспеншілігіміз де солай. Өзімізді сезіміміз басқаша екеніне сендіруге тырысуымыздан ешкім пайда көрмейді. Адам өз шындығымен өмір сүруі керек, өз тұтастығын табудың бұдан жақсы жолы жоқ. Азын таңдағанда біз әлдебір өзге нәрсені таңдаймыз. Біз үшін.

Егер сіз мұңға батсаңыз, бұл – сол сәттің шындығы, оны жоққа шығарудың қажеті жоқ.

Сіздің өзіңізді осылай сезінуіңізге себеп бар: сізді бір нәрсе ренжітті, бәлкім, сіз бірдеңе жоғалтқан боларсыз (ақша, қарым-қатынас, зат, шабыт, демалыс күндеріне жоспарлар, өмір бойғы махаббатыңызды) және сізге бұл жоғалтуға шыдап, күйініп, өзгеріске бейімделуге уақыт қажет.

Қайғыру қара жамылу, ағыл-тегіл жылау және бөлмеден шықпау дегенді білдірмейді. Қайғыру – адамның өзіне жоғалтуды мойындауға рұқсат беруі. Бұл қанша уақыт алатынын болжау мүмкін емес. Бірақ егер өзіне уайымдауға тыйым салса, онда алуы мүмкін уақыттан да көп болатыны анық.

Бұл жағдайда өзін аялау – біраз уақыт қайғыға толы қалтамен жүруге тура келетіндігіне көну. Кеудені жіберген кезде босайды. Бұл – қалыпты жағдай, одан өлмейсіз және бұдан жаман күйге түспейтініңіз анық.

Бұл ретте өзіңізді «уайымдау әсерінен уайымдау» тұзағына түсірмеуге тырысыңыз. Бұл – «әлдебір өзгеше» сезімде болсақ, бізде бәрі жақсы ма деп мазасыздана бастайтын жағдай: қызыға қарағанда, достың сәтсіздігіне қуанғанда, қызғанғанда, ренжігенде немесе жай ғана көңілсіз күйге түсіп, әдемі белсенді болудың орнына масқара болып, жылай бастағанда.

Өзімізді шексіз «ақжарқын адам» бола алмайтын және жақсы ойлай алмайтын адам ретінде танып, көңіліміз бұзылады. Әрдайым жанды жерімізге тиетін дүниелер дайым бар екенін мойындау бізге ауыр тиеді, демек, біз «қажет» деңгейде немесе өзіміз қалағандай емес, отыра қалып, сол жерде жыламау үшін өз күйіміз бен күш-қуатымызға қарай әрекет етеміз.

Бұл – шындық. Сондықтан сезімдердің «орындылығынан» уайымдай бастағаныңызды байқаған кезде дем алып, дем шығарып, жайлап өз-өзіңізге келіңіз. Сізде барлығы жақсы, сіздің уайымыңыз сол сәтке байланысты, одан ұялудың немесе оны тым әсірелеудің қажеті жоқ.

Бір күні сүйікті адамға жеккөрінішпен қарау қорқынышты емес, өзіңізге оған деген сүйіспеншіліктен басқаны сезінуге жол бермеу қорқынышты.

Сезім дегенде мінез емес, әрдайым «қазіргі» жағдай ойға келеді. Егер сіз ашулансаңыз, бұл сіздің қандай адам екеніңізді көрсетпейді, бірақ не болып жатқаны жайында көп хабар береді. Бәлкім, сіздің шекараңыз бұзылған болар. Немесе сізге қымбат нәрсе бағаланбай жатқан шығар. Болмаса ұзақ уақыт демалмағаныңыз сонша, денеңіз «жауынгерлік әзірлік» режиміне ауысып, енді тіпті бұтақтың көлеңкесінің кішкене қозғалысына да «Жау!» деген пәрменмен жауап береді.

Қорқынышта да сондай. Егер сіз қорықсаңыз, бұл сіздің қорқақ екеніңізді білдірмейді. Тек ойдан сезім жүйрік, сондықтан да не болғанын өзіңізге түсіндіріп үлгергенше қауіпті тезірек сезінесіз. Бұл туралы жақсы сөз бар: егер сізге бірдеңе дұрыс емес сияқты көрінсе, онда жай солай көрінбеуі әбден мүмкін.

Егер сіз аш болсаңыз, әлсіресеңіз, шаршап-шалдықсаңыз, балалар тудырған бейберекеттікті көргенде өзіңізден буддистік байсалдылықты күтудің мәні жоқ. Ашу сізді ит мінезді деуге дәлел бола алмайды, бұл дәл қазір сіздің әбден титықтағаныңызды білдіреді.

Біз басқаларға олар ақтай алмайтын үмітімізді жүктеген сайын күткен нәтижелер қақтығысы туындайды. Нәресте анасының ұйқысын қандырғысы келетінін түсінбейді. Күйеуі адам ойын оқи алмайды, әйелі не жайында үндей қалғанын білмейді. Сын айтып үйренген құрбыңыздан жанашырлық пен қолдау күтудің пайдасы жоқ. Олардың барлығы өз жасағандарын жасайды, қасақана емес, басқаша істей алмайтындықтан. Бұл жерде оларда бірдеңе дұрыс емес деуге келмейді, біздің күткен үмітіміз дұрыс емес (баса айтып өтейін: біз емес, үміттеріміз).

Оқиғаларды дамытудың тағы бір нұсқасы – сізге не сезінуіңіз керектігін айтатын немесе сіздің реакцияңызды мінейтін жағдай: «Жұмыстан шыққаныңа қалай қуана аласың? Барлық жөні дұрыс адамдар сияқты үрейден қатты қобалжуың керек!»

Есімде, мен бірінші некеден әдеттегі қайғы немесе мұң сезімдерімен шықпадым (олар болды, бірақ аясында ғана) – мен ажырасуға ашу кернеген күйде бардым. Егер «жай ғана» мінезіміз келіспесе немесе махаббат ұзақ уақыттан кейін шаңға айналса, мен ашулы болар ма едім.

Мен ашуландым, өйткені менің ұзақ уақыт бойы салған, көп жылдар бойы уақыт, күш, ақша және жалпы өткен өмірімді жұмсаған нәрселерім ретімен және тоқтаусыз күйреп жатқанда өзімнің дәрменсіздігімді сезіну маған ауыр тиді.

Бірақ мен бұл сезімдердің «сәйкессіздігінен», олардың орынсыздығынан, кейбіреулер үшін «ұсқынсыздығынан» қорқып, әлдебір сезімдерді сезінуден бас тартуға үзілді-кесілді қарсымын. (– «Мен сені сүйемін». – «Рақмет». – «Бұл мен күткен жауап емес». – «Көп рақмет?»⁷).

Сен: «Маған ауыр тиюде» дейсің, саған: «Жоқ, саған… емес» деп жауап береді. Саған ауыр тимейді. Сен қорықпайсың. Өзіңді нашар сезінбейсің. Сен шаршаған жоқсың. Бұл – даңқойлық, сарбаздай бол, сабыр ет, есіңді жина. Ал сен есіңді жинайсың. Бір рет, екі, үш, төрт, бес, он сегіз рет, қырық үш рет ес жинайсың. Шынымен қалай қатайғаныңды және күштірек бола түскеніңді, терің қатқылданғанын, сауыт-сайман пайда болғанын сезінесің. Бұрын тірі және жылы болған жерде суық бос орын пайда болады.

Бір күні енді өзіңнің де біреуге «саған ауыр тимейді», «сен қорықпайсың» деп тұрғаныңды байқайсың. Сен сенбейсің және өзіңе қарап өлшемейсің, ал бұл өлшем аз, ал сенбеушілік болмашы ғана. Саған бақытсыздықпен келген екінші адам онымен жалғыз және қайғырып қала береді.

Маған адамдардың «Не болды?» деген сұрақтың жауабын естігеннен кейін «Неге сонша қиналасың, қиналатын нәрсені тапқан екенсің!» дейтіні мүлде ұнамайды.

Біріншіден, кез келген адам болған жағдайды өзі бастан өткергісі келгендей өткеруге құқылы, өйткені ол қайғы-қасіретін не жеңілдететінін жақсы біледі. Екіншіден, мұндай сөздер оның оқиғаларды дұрыс қабылдау қабілетіне күмән туғызады, өзінің тұрақты координаттар жүйесі бар ересек адам позициясынан не болып жатқанын объективті бағалау үшін өмірлік тәжірибесі жетіспейтін бала позициясына ауыстырады. Үшіншіден, ешкім дәл сондай дәрежеде қиналмайынша ешкімге «бойыңды еркін ұста» деп айта алмайды. Кім жоғалту сезімін бастан өткерсе, болып жатқан жағдай өзіне қалай ауыр тигенін, қанша күш жұмсағанын біледі. Адамдар көңіл көтергеннен қайғырмайды.

Мелоди Битти өзара тәуелділік туралы өзінің әйгілі «Құтқару немесе өзін құтқару» кітабында былай деп жазған: «Өзіңізден, қажеттіліктеріңізден, қалауыңыздан, сезімдеріңізден, өміріңізден және өзіңізді құрайтын барлық нәрседен бас тартуды тоқтатыңыз. Әрдайым өзіңізге қамқорлық жасау туралы шешім қабылдап, соны ұстаныңыз. Біз өзімізге сене аламыз. Біз өмірімізде кездесетін кез келген оқиғаны, мәселені және сезімді жеңе және соларға бейімделе аламыз. Біз өз сезімдеріміз бен пайымымызға сене аламыз. Біз өз мәселелерімізді шеше аламыз. Біз шешілмеген мәселелерімізбен де өмір сүруді үйрене аламыз. Біз өзіміз сенім артып үйреніп жүрген адамдарға – өзімізге сенуіміз керек»⁸.