Asystentura rodziny. Teoria, praktyka, badania

Część teoretyczna pt. Zadania i wyzwania asystentury rodzin jako nowej profesji w dziedzinie

pracy socjalnej zawiera dziesięć rozdziałów podejmujących kwestie historycznych

i współczesnych czynników kształtujących pracę asystentów rodzin. Ramy teoretyczne dla

podejmowanych tematów stanowią Rozdział 1, Rozdział 2 oraz Rozdział 10. W pierwszym

rozdziale została przedstawiona analiza współczesnej rodziny z podkreśleniem obecnego

kontekstu kulturowego oraz ze wskazaniem obszarów problemowych, z którymi rodzina

często sobie nie radzi. Niemożliwość sprostania problemom powoduje u członków rodzin

różnorodne dysfunkcje, w rozwiązaniu których ma pomóc asystent. Jego rola, zadania,

kompetencje i metody pracy zostały przedstawione w drugim rozdziale, wskazano w nim

także na te początki asystentury, które wyznaczyły kształt pracy obecnie zatrudnionym asystentom

rodzin. W dalszym toku rozważań części teoretycznej przyjrzano się zagadnieniom

szczegółowym związanym ze specyfiką pracy asystenta w różnych środowiskach.

Kwestie szczegółowe dotyczące obowiązków asystenta rodzin podjęły kolejne rozdziały

opisujące z jednej strony historyczne korzenie pomagania, z uwzględnieniem ich

chrześcijańskich pierwowzorów (Rozdział 3), oraz z drugiej strony – współczesny kontekst

środowiskowy i instytucjonalny. Sukces w pracy z rodziną zależy w dużej mierze

od współpracy z pracownikami socjalnymi w ramach tego samego ośrodka OPS oraz

z różnymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny na terenie gminy (Rozdział 4). Autorki

poszczególnych rozdziałów skupiły się na wskazaniu zarówno opisów trudnej sytuacji

życiowej środowisk dysfunkcyjnych, jak i na podkreśleniu praktycznych aspektów

warsztatu pracy asystentów rodzin w tych środowiskach. W kolejnych rozdziałach podjęto

następujące zagadnienia problemowe występujące w rodzinach: równoległe występowanie

wielu trudności (wieloproblemowość), nowe formy życia małżeńsko-rodzinnego,

trudności opiekuńczo-wychowawcze, problem alkoholowy czy trudności środowisk,

w których zamieszkują osoby niepełnosprawne (dzieci lub rodzice) (Rozdziały 5–9). Opis

praktycznych aspektów pracy asystenta w wymienionych obszarach ma służyć budowaniu

kompetencji trafnego stawiania diagnozy sytuacji rodziny.

Podsumowanie zagadnień teoretycznych znajduje się w Rozdziale 10, który ukazuje

aktualne wyzwania stojące przed asystentami rodzin. W rozdziale tym analizowana jest

skuteczność asystentury opierającej się na określonym warsztacie pracy (metody i narzędzia)

oraz zagrożenia dla pracy asystenta będące pochodną warunków, w jakich wykonuje

on swoje obowiązki. Poruszono również kwestie postulatów optymalizacji pracy asystenta

oraz przyszłości tego zawodu. Konfrontacja trudności zgłaszanych przez środowisko

z tymi, które doświadczają asystenci rodzin oraz ich przełożeni, stała się odniesieniem dla

przeprowadzenia badań terenowych.

W części badawczej pt. Uwarunkowania pracy asystentów rodzin w środowisku śląskim

przedstawiono wyniki przeprowadzonych badań, w toku których przebadano 88 asystentów

z dwunastu ośrodków OPS oraz ich przełożonych. Celem badań było sporządzenie psychologicznego portretu asystenta rodziny, gdyż czynnik osobowy odgrywa w tej profesji

fundamentalną rolę. Wyniki badań prezentują sylwetkę asystenta rodziny, jego charakterystykę

osobowościową oraz szereg czynników kształtujących jego pracę, zarówno

wewnętrznych motywatorów, jak i zewnętrznych narzędzi służących wykonywaniu tego

zawodu. Ankieta przeprowadzona z asystentami oraz wywiad udzielony przez kierowników

zespołów asystentów pozwoliły na wskazanie najbardziej newralgicznych obszarów

pracy asystentów oraz nakreślenie perspektyw tego nowego zawodu.

Na końcu monografii znajdują się aneksy, bibliografie oraz indeks rzeczowy, pomocne

w korzystaniu z tej pracy na zasadach podręcznika akademickiego. Aneksy zawierają:

wzory dokumentów do pracy asystenta, opis zjawisk: wypalenia zawodowego, wyuczonej

bezradności i pracy terapeutycznej asystentów, kwestionariusze wykorzystane w badaniu

oraz wykaz ośrodków kształcących asystentów rodzin w Polsce. W bibliografiach zawarto

literaturę cytowaną w monografii oraz szerszą literaturę dotyczącą asystentury rodzin,

niecytowaną w publikacji. Indeks rzeczowy ułatwia poruszanie się po książce według interesujących

czytelnika zagadnień.