Quran hekayətləri

İBRAHİM SÖHBƏTLƏRİ İLƏ ADAMLARA YOL GÖSTƏRMƏYƏ ÇALIŞIR¹⁵

İbrahim özünü, məsləkini Nəmrudun, nəmrudçuların zülmündən xilas etdi və tayfasını arxada qoyub səfərə çıxdı. O, Hərran şəhərində dayandı ki, bəlkə burada onu eşidən, sözünü dinləyən ağıllı adamlar tapa. Lakin çox keçmədi ki, buradakı camaatın yoldan azdıqlarını bildi və gördü ki, onlar bir olan Allah deyil, ulduzlara pərəstiş edirlər. Odur ki, onlara öz xətalarını başa salmaq, əqidələrinin puçluğunu açıb göstərmək qərarına gəldi. Bu iş üçün o, ağıl və sübut yolunu tutdu ki, onlar Allahı tapsınlar, haqq yolunu yanlışlıqdan, puçluqdan üstün tutsunlar və onun səsinə səs verib dəvətini qəbul etsinlər.

Axşam oldu və qaranlıq pərdəsi ətrafı bürüdü. İbrahim bu tayfanın pərəstiş etdiyi ulduzlardan birini gördü. Budur, o, söhbət edən bir dəstə adamın arasında durmuşdur. İbrahim onlara doğru yol göstərmək üçün mülayim söhbətə girişdi, camaatın dediyi: "Bu bizim tanrımızdır" sözlərini təkrar etdi.

Bu, İbrahimin dəlil gətirmə və yol göstərmə üsullarından biridir. İbrahim adamlara yol göstərmək üçün öncə onların diqqətini özünə cəlb edir, rəğbətini qazanır. Bunun üçün o, həmsöhbətlərilə mehriban danışır və əsla heç nəyə etirazını bildirmir. Bu üsulu o, mətləbini çatdırmaq və dəlillərini anlatmaq üçün daha münasib bilir, lakin eyni zamanda gizli şəkildə hiss etdirmədən rəyinin möhkəmliyini və gücünü adamların zehninə yeridir.

Həmin ulduz görünməz olana qədər İbrahim göyə baxdı. Camaat diqqət yetirdi. İbrahim o ulduzu axtardısa da tapmadı və birdən dilləndi: "Mən dəyişilən, yerini dəyişən və bir haldan başqa hala düşən allahları sevmirəm".

İbrahim bu eyhamla onlara pərəstiş etdiklərinin zəifliyini və nöqsanlı olmasını xatırlatdı və onu xoşlamadığını bildirdi.

Sonra ulduzdan da böyük nəzərə çarpan ay çıxdı və ondan daha çox işıq saçdı. İbrahim yenə də tayfa ilə həmahəng olmaq üçün onlarla birgə bu sözləri təkrar etdi. "Bu, mənim allahımdır". Yenə də elə ki, ay üfüqün arxasında gizləndi və nur yox oldu, İbrahim dedi: "Əgər Allahım mənə yol göstərməzsə, şəksiz, mən yolunu azmışlardan olacağam".

Bu işarəsilə İbrahim yenə də onlara xatırlatdı ki, yanılma və bəlalardan qurtuluş yolu Allahın əlindədir.

İbrahim camaatın dinməzcə fikrə daldığını görüb fürsəti qənimət bildi, onların əqidəsinə qarşı eyhamla söylədiyi mətləbini açdı. O, tayfanın əqidəsindən narazılığını bildirərək, onun düzgün yoldan uzaq olduğunu açıqca söylədi və Allaha dua edərək yalvardı ki, onları bu yanlışlıqdan qurtarsın, çaşqınlıq və yolazmanın qaranlıq gecələrini düzgünlük və yəqinliyin aydın günlərinə döndərsin. Çünki onların pərəstiş etdikləri elə yaranmışlardan idi ki, nə iradəsi vardı, nə də bir xeyrə-şərə yarayırdı.

Beləcə söhbət edə-edə səhər oldu və şərqdə üfüqdən parlaq günəş çıxıb aləmə işıq və səadət nuru sancdı. İbrahim yenə də tayfa ilə birgə dedi: "Bu, mənim allahımdır. Bu, başqa ulduzlardan daha böyükdür və faydası daha çoxdur". Lakin elə ki, günəş ona sitayiş edənləri tənha qoyub yox oldu, İbrahim onların çoxallahlığından, dinsizliyindən incikliyini bildirib dedi: "Mən sizin tək olan Allaha şübhə etdiyinizi sevmirəm. Ulduzlar yerlərini və vəziyyətlərini dəyişirlər. Deməli, elə bir yaradan vardır ki, onları hərəkətə gətirir, çıxma və sönmə hallarını doğurur. Belə olduqda bu göy cisimləri belə bir pərəstiş və sitayişə, təzim və cah-cəlala layiq deyillər".

İbrahim tədriclə tayfanın allahları haqqında öz fikrini söylədi, diqqəti itaətə, pərəstiş və sitayişə layiq olan İbadət Sahibinə yönəlib dedi: "Mən şəksiz-şübhəsiz, üzümü o kəsə tuturam ki, göyləri və yeri yaratmışdır. Mənim inandığım bir Allahdır və mən bütpərəstlərdən, çox allaha pərəstiş edənlərdən deyiləm".

Bu anda o tayfanın adamları İbrahimi öz əqidəsindən döndərib özlərinə qatmaq ümidilə onunla höcətə girişdilər. İbrahim onlara dedi: "Siz mənimlə Allah barədə höcətləşirsiniz? Axı Onun özü məni düz yola buyurmuş, yolazma və yanlışlıqdan döndərmişdir!"

Onlar elə ki, İbrahimlə höcətləşə bilməyəcəklərini gördülər, hədə-qorxu gəlməyə başladılar, onu öz allahlarının qəzəbi ilə qorxudub haqq yolundan çəkindirmək istədilər. Lakin aydındır ki, İbrahim onların nəsihətinə, puç sözlərinə qulaq asmayıb xahişlərini qəbul etməzdi. İbrahim bu adamların onu xeyrə-şərə yaramaz, iradəsiz varlıqlarla hədələdikləri halda özlərinin Allahdan qorxmamalarına təəccüb etdi. Əslinə qalanda onların özləri İlahi qəzəbindən qorxub çəkinməli idilər, çünki ağır günaha batmışdılar və belə getsə böyük əzabla üzləşəcəkdilər.

İBRAHİM MİSİRDƏ

O il çox qıtlıq və quraqlıq oldu. Malların qiyməti görülməmiş dərəcədə qalxdı və Şamda yaşamaq çətinləşdi. İbrahim əlacsız qalıb Misirə yola düşdü. O, həyat yoldaşı Saranı da özü ilə apardı. O zaman Misirdə Əmaliq padşahlarından biri şahlıq taxtında oturmuşdu.

Saranın valehedici gözəlliyi vardı. Şəhərin çuğullarından biri İbrahimin arvadının hədsiz gözəlliyini şaha xəbər verib onu qızışdırdı ki, Saranı alsın.

Bu xəbər şahın ürəyinə yatdı. O, iş üçün İbrahimi yanına çağırıb soruşdu ki, Sara sənin nəyindir? İbrahim şahın mətləbini anlayıb qorxdu ki, əgər ona əsl həqiqəti bildirsə, canına qəsd edər. Ona görə də yolundakı əngəli götürmək üçün dedi: "O, mənim bacımdır". Bu sözləri deyərkən İbrahim dildə və insanlıqda bacılığı nəzərdə tuturdu. Şah zənn etdi ki, Sara ərsizdir. Ona görə əmr verdi ki, onu şah sarayına gətirsinlər.

İbrahim Saranın yanına qayıtdı və məsələni söyləyib buyurdu ki, dediklərini təsdiq etsin. Sonra onu Allahın lütfü və yardımına tapşırdı. Saranı şahın qəsrinə aparıb ən bahalı paltar və daş-qaşla bəzədilər. Lakin Sara o qızıla, cəvahirə əhəmiyyət verməyib şahın cah-cəlalını əsla saymadı. Ərinin fikri, vəfa və din hissləri ilə kədər içində bir küncdə oturdu.

Şah Saranın yanına gəlib onu bu halda gördükdə çalışdı ki, kədərini azaltsın, ona təskinlik versin. Lakin bu anda o özündə bərk narahatlıq və sıxıntı hiss etdi. Şah məcbur olub Saranı tərk etdi və ikinci dəfə onun yanına qayıtdıqda bir daha özünü əvvəlki kimi pis hiss etdi. Buna görə o, Saradan bərk qorxdu və halının pərişanlığından yatağa düşüb yatdı. Şah yuxusunda öz halından xəbərdar olub bildi ki, Sara ərlidir. Gərək ona yaxın düşməyib, pis gözlə baxmasın, onu öz ixtiyarına buraxsın. Şah yuxudan oyandıqda anladı ki, Saranı azad etməkdən başqa çarəsi yoxdur. Odur ki, Hacəri xidmətçi kimi Saraya bağışlayıb onları İbrahimə tapşırdı.

İndi fikirləşin, bundan ağır dərd, müsibət ola bilərmi? Qərib bir adam ruzi qazanmaq istəyilə bir şəhərə gələrkən onun həyat yoldaşı əlindən alınır. Lakin İbrahimi odun yanğısından qurtarmış olan Tanrı onu namus ləkəsindən də qoruyur.

İbrahim bir müddət Misirdə qaldı. O, mülayim və mehriban, dözümlü və səbirli, qətiyyətli və əzmli olduğundan sonsuz sərvətə çatdı və şöhrəti ətrafa yayıldı. Misirlilər onun tutduğu mövqe və rütbəyə həsəd apardılar, çoxluğuna paxıllıq etdilər və onu incitməyə başladılar.

İbrahim o tayfanın zülmünü, vəfasızlığını görüb oradan köçdü. O yenə müqəddəs Fələstin torpaqlarına yollanıb köç saldı.

İSMAYIL

İbrahim arvadı Sara və qulluqçusu Hacərlə Misirdən Fələstinə yola düşdü. O özü ilə çoxlu mal-heyvan götürdü və qohum-əqrəbası yanında yaşamağa başladı. İbrahimə iman gətirmiş kiçik bir dəstə də onunla getdi.

Saranın uşağı olmurdu. Ömrünün ahıl çağına qədəm qoyduğundan övladı olacağına daha ümidi qalmamışdı. O, vəfalı ərinin övlad həsrətilə qovrulduğunu görür və bərk sıxılırdı. Nəhayət, Sara İbrahimə təklif etdi ki, sevimli və vəfalı kənizi Hacərlə evlənsin. Bəlkə də ondan övladı olar, bu uşaq onların qara günlərini nurlu edər və ev-eşiyin qəmli sükutunu aradan götürər. İbrahim Saranın məsləhətini eşitdi. Çox keçmədi ki, Hacərdən bir gözəl oğlu oldu. Uşağın adını İsmayıl qoydular. İbrahimin qəlbi şadlıq və sevinclə doldu, gözləri əziz övladının dünyaya gəlməsi ilə işıqlandı. Saranın qəlbində isə qısqanclıq alovu şölələndi, qəm-kədər tufanı qopdu. Yuxusu, rahatlığı yoxa çıxdı. İş o yerə çatdı ki, İsmayılı görən gözü olmadı, Hacərin onlarla birgə yaşamağına dözmədi.

Sara həyatını bürümüş bu ruhi tufan və daxilini sarmış sarsıntı içində yeganə çarəni bunda gördü ki, İsmayılla Hacəri özündən uzaqlaşdırsın. O, İbrahimdən xahiş etdi ki, Hacərlə oğlunu ölkənin ən ucqar yerinə aparsın. Düşündü ki, bu yolla onların səslərini eşitməz və üzlərini görmək əzabından qurtulmuş olar.

İbrahim İlahinin əmrilə onun xahişini qəbul etdi. Hacəri və İsmayılı özü ilə götürdü. Onlar atlara minib şəhərdən çıxdılar və Ulu Tanrının yardımı ilə xeyli yol getdikdən sonra gəlib Kəbəyə çatdılar. İbrahim Hacərlə İsmayılı o otsuz-ələfsiz torpaqda düşürdü. Ana və bala çox zəif və yazıq görkəmdə olsalar da, ürəkləri Tanrıya bəslədikləri iman və ümidlə dolu idi. İbrahim onlar üçün azacıq yemək və su qoydu. Ana-balanı çölün-düzün ortasında qoyub yola düzəlmək istədi. Bu anda Hacər onun ətəyindən asıldı, atının cilovunu tutub dedi: "Ey İbrahim, hara gedirsən? Bizi bu qorxunc düzdə kimə tapşırırsan?"

Hacər istəyirdi ki, İbrahimdə rəhm hissləri oyatsın, qəlbini riqqətə gətirsin. Onun ürəyindən keçirdi ki, qundaqdakı əziz oğlunu, aclıq və dəhşətli susuzluq qorxusunu yada salıb desin: "Bu günahsız uşaqla məni bu qorxunc çöldə kimin ümidinə qoyursan? Kim bizi yırtıcı heyvanların pəncəsindən qoruyacaq? Səhrada günəşin yandırıcı istisinə biz necə dözəcəyik?"

Ancaq göz yaşları və qəhər ona aman vermədi ki, bu sözləri dilinə gətirsin. O, özünü İbrahimin ayaqları altına atdı ki, bəlkə ona və əziz övladına rəhm edə. Lakin İbrahim bütün bu yalvarış və ianələrə fikir vermədi. O təmkinlə və aydınca dedi: "Bu, Allahın əmridir!'

Hacər bu sözləri eşitcək yerinə qayıtdı və İlahi hökmü qarşısında baş əydi. O, Tanrı rəhmi və lütfünə bel bağlayaraq dedi: "Əgər bu İlahinin əmridirsə, şəksiz, O, bizi heç vaxt ağlar qoymayacaq".

İbrahim təpədən endi. Bir yandan qorxu və həyəcan addımlarını yavaşıtsa da, o biri yandan Allaha inamı, etibarı onu irəli aparırdı. Sözsüz ki, İbrahim o anlarda ürəyinin bir parçası ilə – qocalıq çağlarında qəlbinin ilham mənbəyi, gözünün işığı olan yeganə övladı ilə ayrılıqdan həsrət odu ilə yanırdı. Ürəyindən yandırıcı nalələr qopur, gözləri qanlı yaşla dolurdu.

İbrahim bu acı və kədərli hisslərlə ürəyini o səhrada əziz övladının yanında qoyub getdi. Allahdan rəhm və yardım diləyərək vətənə qayıtdı.

ZƏMZƏM ÇEŞMƏSİ

Hacər İlahi yazısına tabe olub, səbri özünə peşə etdi. Çox keçmədi ki, onun özü ilə götürdüyü çörək və su qurtardı, ac-susuz qaldı. Döşlərinin südü qurudu. Artıq uşağı üçün nə yemək vardı, nə də ki, bir damcı su qalmışdı. Uşaq aclıq və susuzluqdan bərk ağlayıb sızıldamağa başladı. Yazıq ana bu mənzərədən oda atılmış üzərlik kimi yandı. Pərişan halda gözlərindən yaş seli axıtdı. O arzu etdi ki, kaş canının şirəsindən, ürəyinin qanından və gözünün yaşından ciyərparası üçün su və yemək hazırlaya biləydi.

Lakin heyhat!

Hacər çox əlləşdi, vurnuxdu ki, bəlkə o bəla və pərişanlıqdan qurtuluş yolu tapa, bir yana qaça. Anaya hər şeydən çox əzab verən əziz övladının halı idi. Uşaq qıvrılıb açılır, anasının gözləri önündə az qalırdı ki, can versin.

Hacər çarəsiz qalıb uşağı orda qoydu və özü dəlicəsinə ora-bura qaçmağa başladı. Uşağın səsi, sızıltısı ananı uzaqlaşmağa qoymurdusa da, o, bir damla su və bir tikə çörək tapmaq ümidilə o tərəf bu tərəfə qaçırdı. O gəlib Səfa dağındakı qayaların yanına çatdı. Burada heç nə tapmayıb ağlar halda geri qayıtdı və Mərvə dağının yanında su kimi görünən ilğım mənzərəsinə tərəf qaçdı. Oradan da ümidsiz qayıdıb dəlicəsinə Səfa tərəfə üz qoydu. O, bu yolu yeddi dəfə gedib gəldi (Şəriətə görə Həcc zamanı Səfa və Mərvə dağlarına gedir-gəliş də bu müqəddəs xatirəni yada salmaq üçündür).

Bu arada uşaq da arasıkəsilməz nalə və fəryadı ilə ananın ürəyini üzür, qəlbini parçalayırdı.

İlahi, bu necə də ürək yandırıcı və üzücü mənzərə idi!

Bir yandan günahsız uşağın boğazı qurumuş, hətta ağlamağa belə heyi qalmamışdı. Aclıq və susuzluqdan nəfəsi güclə gedib-gəlirdi. Bir yandan da yazıq ana yeganə əzizinin can verməsinin öz gözləriylə görürdü. Çarə yolu da hər tərəfdən üzünə bağlanmışdı. Bir kimsə yox idi ki, bu müsibətdə ona təsəlli versin! Uşaq arxası üstə yerə uzanmışdı. Hər iki ayağını yerə bərk sürtərək sanki bu yolla daşdan-torpaqdan yardım diləyir, onun daş qəlbini yumşaltmaq istəyirdi.

Ümid qapısının hər tərəfdən qapandığı bu dəhşətli anda birdən oğlanın ayaqları altından zülal su çeşməsi fəvvarə vurdu.

Elə ki, Hacərin gözü o zülal suya sataşıb gördü ki, İlahi rəhmi onu bürümüş, Tanrı gözü ona qayğı ilə baxmışdır, əzgin və üzülmüş halda, alnından tər axa-axa ciyərparasının yanına gəldi. Dodaqlarını və ağzını su ilə islatdı. Ana sevincindən yerə-göyə sığmırdı, çünki görürdü ki, uşağın gözlərində həyat işartısı parıldayır və bədənində, damarlarında sudan bir oyanış, sevinc duyulur.

Mehriban ana əziz oğlunu bağrına basdı. Sanki onun bədənində yeni bir varlıq yarandı. O, bir əlilə oğlunu tutmuşdu. O biri əli ilə isə gah yavaş-yavaş kürəyini sığallayır, gah da göz yaşlarını silirdi. Oğlan rahat nəfəs alır, daha əsla çırpınmırdı. Hacər də o bulaqdan doyunca içdi və canına bir təravət, yenilik gəldi. Onun üzərinə kölgə salmış qəm-kədər buludu İlahinin mərhəmət nəsimi ilə dağılıb yox oldu.

Bu bulaq indiyədək qalan həmin o Zəmzəm çeşməsidir. Həccə gedənlər çeşmənin ətrafına yığılır və onun suyundan içmək, ya özlərilə götürmək üçün ora tələsirlər.

Zəmzəm çeşməsi yaranandan sonra quşlar yandırıcı səhradan uçub ora gəldilər. Quşlar çeşmənin ətrafında qanad çalıb uçmağa başladılar. O vaxt Cürhüm qəbiləsi həmin yerin yaxınlığında yaşayırdı. Onlar çoxlu quş görüb bildilər ki, o yaxınlıqda su çıxmışdır. Ona görə də bir neçə nəfəri ora göndərdilər. Onlar da gəlib çeşmə barədə tayfaya müjdə verdilər. Cürhüm qəbiləsi sevincək tək-tək, dəstə-dəstə çeşmənin yanına gəldi. Qəbilədən bir dəstə adam orada məskən saldı. Hacər də onlarla tanış olub, qonşuluqlarında rahatca və arxayın yaşamağa başladı. Hacər Tanrıya şükürlər edirdi, çünki o vaxt onun və nəslinin barəsində İbrahimin etdiyi bu dua qəbul olunmuşdu: "Ey Tanrı, mən öz nəslimdən birini bu susuz-otsuz ölkədə sənin mərhəmət evində məskun edirəm. Elə et ki, camaatın ürəyi onlara tərəf meyil salsın".

QURBANLIQ İSMAYIL¹⁶

İbrahim əziz övladını unutmamışdı. O, arabir oğlunu görməyə gedir, bu görüşdən rahatlıq tapırdı. Halını soruşduqca gücünün üstünə güc gəlirdi. Bir müddət belə keçdi və İsmayıl güclü, qoçaq bir cavan oldu. Bu zaman İbrahim yuxuda gördü ki, Tanrı ona buyurur: "Yeganə övladının başını öz əlinlə kəs". İbrahim bilirdi ki, peyğəmbərlərin yuxusu gerçəkdir. Sınaq ardınca sınaq! Dərddən sonra dərd! Rüzgarla çarpınmış, zamanın qorxunc hadisələri ilə əlləşib-vurulmuş, ayların, illərin gedişi ilə sərv boyu əyilmiş qoca uzun müddət övlad ümidi ilə həyat sürmüş və yalnız ömrünün qocalıq çağında Tanrı ona yeganə övlad bəxş etmişdi. O zaman əmr olunmuşdu ki, anası ilə onu özündən uzaqlaşdırsın və susuz-otsuz yerdə, kimsəsiz-yardımsız yerdə məskun etsin. Bütün bu işlərdə o, Tanrının buyruğunu canla-başla yerinə yetirmişdi. Odur ki, Tanrı bütün bu çətinliklərdən sonra onun üzünə qurtuluş və nicat qapılarını açmış, güman etmədiyi yerdən istədiyini yetirmişdi. Bütün bu əzab-əziyyətlərə qatlandıqdan sonra isə təzəcə rahatlıq tapdığı bir vaxtda əmr olunur ki, həmin o əziz və yeganə oğlunu öz əlilə qurban kəssin.

Doğrudan da, bu elə bir dərdir ki, dağ da çəkə bilməz. Ancaq bəlalar həmişə dözümlü adamların başına gəlir və böyük müsibətlərə böyük şəxsiyyətlər düşür. Elə İbrahimin də bu imtahanı yüksək rütbəsinə, möhkəm əqidəsinə və kamil imanına görə idi.

İbrahim İlahi əmrinə tabe olub onu yerinə yetirməyə tələsdi. O, yola düşüb oğlunun yanına gəldi. Ağırlığından dağlar uçan, dəhşətindən ürəklər yarılan o qorxunc xəbəri oğluna belə söylədi: "Əziz övladım, yuxuda görmüşəm ki, sənin başını kəsirəm. Bu barədə sənin fikrin nədir?"

İbrahim istədi ki, bu yolla oğluna İlahi əmrini bildirsin və onu zorla yox, öz xoşu ilə qanına qəltan etsin.

İsmayıl atasının sözünü eşitcək itaətlə irəli gəldi. İlahi əmrini qəbul etməyə hazır olduğunu bildirdi: "Ey ata, sənə tapşırılmış işi yerinə yetir. Görəcəksən ki, Tanrının istəyi ilə mən necə səbredənlərdənəm".

Atasının ürəyindən keçənləri bilən İsmayıl istədi ki, onun içindəki yanğını azaltsın. Ona tapşırılmış vəzifənin icrası üçün ən yaxın yolu göstərsin. Odur ki, dedi: "Atacan, əl-ayağımı iplə möhkəm bağla ki, Tanrı buyruğunu icra edərkən əl-ayaq atmayım. Qorxuram ki, bu mükafatımda zəiflik göstərəm. Paltarımı da əynimdən çıxar ki, qana bulaşmasın. Qorxuram anam onu görərkən qəmi-kədəri daha da artsın və səbr edə bilməsin. Atacan, bıçağın ağzını itilə və onu boğazıma tez çək ki, mənə dözmək daha asan olsun, çünki ölüm ağır və dərdlidir".

İsmayıl daha sonra dedi: "Anama salamımı çatdır və sənə çətin olmasa, köynəyimi ona yetir. Qoy o, anama təsəlli olsun, ürəyinin dərdlərinə təskinlik versin. Oğlunun iyini o köynəkdən alsın. Mənə görə ürəyi sıxılanda köynəyi bağrına bassın və içindəki yanğını azaltsın"

İbrahim dedi: "Ey oğul, sən Tanrı buyruğunun icrası üçün yaxşı yardımçısan". O sonra oğlunu bağrına basıb üz-gözündən öpdü. Beli bükülmüş qoca ilə yeniyetmə cavan ixtiyarsız qucaqlaşıb ağlamağa başladılar.

İbrahim oğlunun üzünü yerə qoydu. Bıçağını əlinə götürüb, gah onun itiliyinə, gah da oğlunun boğazının zərifliyinə nəzər saldı. Rəhm və şəfqətindən ixtiyarsız, gözləri yaşla doldu və ürəyindən odlu ahlar qopdu. Nəhayət, bıçağını İsmayılın boğazına çəkdi. Ancaq bıçaq kəsmədi, çünki İlahi qüdrəti onun itiliyim azaltmışdı. Bıçaq işdən düşmüşdü.

İsmayıl dedi: "Atacan, üzümü yerə tərəf çevir ki, məni görməyəsən. Çünki gözün üzümə sataşır və mənə olan mehr-məhəbbətin qoymur ki, Tanrı buyruğunu yerinə yetirəsən".

İbrahim oğlunun üzünü torpağa tərəf çevirib bir daha bıçağı işə saldı. Ancaq yenə də bıçaq kəsmədi. İbrahim heyrətə gəldi. Bu iş ona ağır gəldi. Qorxdu ki, olmaya-olmaya Tanrı buyruğunun icrası gecikər. Odur ki, Tanrıya müraciət etdi ki, onu sakitləşdirsin.

Tanrı onun yazıqlığına rəhm edərək səs verdi ki, ey İbrahim, o yuxuda gördüyünü sözsüz yerinə yetirib, öz sədaqət və vəfanı sübut etdin.

İbrahimin gözlərində sevinc nuru parıldadı. Ata və oğul bu bəlanın sovuşmasında, sınaqdan üzüağ çıxmalarında İbrahimin göstərdiyi lütf və mehribanlıq üçün Ona şükürlər etdilər.

Allah-Taala İsmayılın əvəzinə qurban kəsilmək üçün İbrahimə böyük bir qurbanlıq göndərdi. İbrahim korlanmış həmin o bıçağı qurbanlığın boğazına qoyan kimi qanı axdı. O tarixdən bəri qurbanlıq adəti yayılmağa başladı. Müsəlmanlar hər il həmin adəti yerinə yetirir və İsmayılın qurban gətirilməsini bir xatirə kimi yada salaraq bu ilahi nemət uçun Tanrıya şükürlər edirlər.

İSMAYIL VƏ CÜRHÜM QƏBİLƏSİ

Məkkənin aşağı tərəfində yaşayan Cürhüm qəbiləsinin adamları Zəmzəm çeşməsindən xəbər tutduqdan sonra şad, sevincək ora getdilər. Onlar İsmayılın anasını orada görüb ondan qonşuluqda yaşamağa icazə istədilər. Hacər onlara qonaq kimi, hörmət və izzətlə orda yaşamağa icazə verib dedi ki, gərək başqa pis niyyətləri olmasın.

Cürhüm qəbiləsinin adamları onun dediklərinə razı oldular. Bulağın ətrafında çoxlu çadır qurulmuşdu və həmin boş, quru səhra abadlığa çevrildi.

İsmayıl bu vaxt boylu-buxunlu, əzələli bir oğlan olmuş, şan-şöhrəti ətrafa yayılmışdı. O, cürhümlülərlə qaynayıb-qarışmış və onların dilini öyrənmişdi. Çox keçmədi ki, İsmayıl o qəbilədən olan bir qızla evləndi və beləliklə, onların əlaqəsi, bağlılığı möhkəm oldu.

İsmayıl təzə-təzə xoş və rahat günlərini yaşayırdı. Lakin rüzgar Hacərin ölümü ilə bu xoşluq və rahatlığı pozdu. İsmayılın böyüməsində, bu yaşa çatmasında çox əzablar çəkmiş Hacərin ölümü ona çox ağır gəldi. Ürəyi bərk sıxıldı, gözlərindən yaş seli axıtdı. Çünki İsmayılın beşiyi başında yuxusuz qalan, onu qoruyub saxlayan yalnız Hacər olmuşdu. Cavanlığında da mehribanlıqla qayğısını çəkmiş, qarşıya çıxan hər bir hadisədə ona güclü arxa olmuşdu…

İbrahim İsmayıldan uzaqlarda yaşasa da, ürəyinin bir parçası olan əziz övladını unuda bilmirdi. O tez-tez İsmayıldan xəbər tutmaq üçün onun yanına gəlir, halını sorurdu.

İbrahim belə səfərlərdən birində İsmayılın evinə girdikdə onun yoldaşını təkcə gördü. İbrahim soruşdu: "İsmayıl hardadır?

Qadın dedi: "O, ruzi dalınca bir yerə gedibdir". Sonra o, ağır dolanacağından, acı həyatından gileyləndi. Bu giley-güzar və həyatdan narazılıq İbrahimin xoşuna gəlmədi. Bu qadını oğluna həyat yoldaşlığına layiq bilmədi. İbrahim dərhal geri döndü. Evdən çıxarkən oğluna salam söyləməsini və bu sifarişini çatdırmasını o qadından xahiş etdi: "Evinin astanasını dəyişdir!" Bu işarədən İbrahimin məqsədi o idi ki, İsmayıl həyat yoldaşını dəyişdirsin və özünə münasib bir qadını ömür-gün yoldaşı seçsin.

Bir azdan İbrahim qayıtdı və öz müşahidəsinə görə duydu ki, burda olmayan müddətdə kimsə evinə gəlibdir. Odur ki, arvadından soruşdu: "Bu gün kimsə bura gəlibdimi?" O dedi: "Bəli, bu sifətdə, bu əlamətdə bir qoca gəldi. Səni xəbər aldı və həyatını, güzəranını soruşdu. Mən də ağır dolanacağımızı, çətinliyimizi ona danışdım".

İsmayıl soruşdu: "Mənə bir şey sifariş etmədi ki?" Arvadı dedi: "Sənə salam söylədi və tapşırdı ki, qapının astanasını dəyişdirəsən".

İsmayıl dedi: "O, mənim atamdır və buyurubdur ki, səni boşayam". Sonra atasının hökmü ilə o qadını boşadı.

Bir müddətdən sonra İbrahim oğlu ilə görüşmək üçün yanına gəldi. Lakin bu dəfə də İsmayılı tapmadı və onun yeni həyat yoldaşını gördü. Soruşdu ki, İsmayıl hardadır? Qadın dedi: "Ruzi qazanmaq üçün evdən çıxmışdır". İbrahim ondan necə dolanmaqlarını, güzəranlarını soruşdu. Qadın Tanrıya şükürlərlə ağzını açıb dedi: "Günümüzü xeyir-bərəkətlə, rahatlıq və səadət içində keçiririk". İbrahim bu sözlərdən çox sevindi. O, qadının ürəyinin genişliyinə, şükür və iman sahibi olmasına tam əmin olub dedi: "Məndən ərinə salam de və ona çatdır ki, evinin astanasını yaxşı qorusun".

Axşamüstü İsmayıl adəti üzrə evə qayıtdı və arvadı ilə söhbətə başladı. Arvadı dedi ki, bu gün xoş sifətli və vüqarlı bir qoca kişi evimizə gəldi, yaşayışımızı soruşdu. Mən də xoşbəxtliyimizdən, yaxşı həyatımızdan o nüfuzlu görkəmi olan qocaya danışdım. O gedərkən sənə salam söylədi və sifariş etdi ki, evinin astanasını qoruyasan.

İsmayıl dedi: "O, mənim atamdır. Bu sifarişlə mənə məsləhət görmüşdür ki, səndən ayrılmayım və səni yaxşı saxlamağa çalışım".

İsmayıl atasının buyruğuna əməl etdi və arvadı ilə yaşadı. O qadından İsmayılın çoxlu övladı oldu.