Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat

SÖZE GİRİŞ

Aksaray’da ufacık bir oda. Tantanalı değil, lakin pek temiz döşenmiş bir odada, yüzünde bir güzelliğin harabeleri görünen elli elli beş yaşında bir kadın minder üstüne oturup bir şey dikiyordu. Gözü dikişte, eli iğnede, lakin zihni başka yerde olup bir şey düşünüyor; düşündükçe mahzun ve mükedder olur gibi görünüyordu. Biçare ihtiyarlar geçmiş şeyleri hatırlarına getirdikçe mahzun olurlar. Çünkü ömürlerinde geçirmiş oldukları sevinç günlerini andıkları vakitte o günlerin bir daha avdet etmeyeceğine teessüf ederler ve çekmiş oldukları kederleri yâd ettiklerinde gönüllerinin yaraları tazelenir. Bu kadının karşısında on sekiz on dokuz yaşında, yüzünde hâlâ tüy tüs yok, pek güzel, gecelik esvabıyla giyinmiş bir genç oturup başını eline dayatmış ve yastığın üzerinde bir kitap açmış, fakat gözlerini kitaba değil, karşısındaki duvara dikip derin derin düşünmeye varmış ve hayran hayran bakakalmıştı. Minderin karşısında bir sandalye üzerinde, ne yaşta olduğunu fark edemem, lakin ihtiyarca görünür bir Arap karı oturup yüzünü iki eline ve dirseklerini dizlerine dayatmış ve bir büyük hayret ve taaccüple gözlerini kadından oğlana ve oğlandan kadına gezdirirdi. Kadın, Arap’ın bu türlü bakışını yan gözle gördüğü gibi, başını kaldırıp, Arap ise renk vermemek için gözlerini kapıya doğru çevirip tavana doğru kaldırmaya, velhasıl kadının ve oğlanın yüzüne bakmaya mecbur oldu. Kadın o vakit yüzünü gence çevirip öyle dalmış olduğunu gördüğü gibi “Oğlum Talat, ne oldu sana bugün? Âdetin üzere okuduğun şeylerden bize bir şey söylesene. Baksana, dadı onun için bekliyor. Hem de dadı çok merak etti o hikâyenin sonunu dinlemeye… İşte bir saat var ki bir sana bakıyor ki başlayasın, bir bana bakıyor ki sana söyleyeyim. Lakin kendisi söylemeye utanıyor.” dedi.

Dadı, sandalye üzerinde bir hareket ederek “Ha ha, buyuk hanim iyi söyler, ben şok ister o hikaaye dinlamak. Şok güzel hikaaye… Amma bakar ki, hanım dikmağa dalmış, bey duşunmağa varmış, ben de sukuut eder durur. Kuşluk işun hazır yemak var. Ahşama yabacak, amma vakıt var bende?..” diyerek sözü uzatır.

Talat Bey Arap’ın manasız sözlerini dinlemeyip “Ah anneciğim, bilmem ne oldum, bugün keyfim yok.” dedi.

“Allah’a emanet, oğlum nen var?”

“Bir baş ağrısı, bir sersemlik, bir…”

“Vah vah!.. Oğlum, hastalık şakaya gelmez, kendini bir hekime göstermelisin.”

“Aman buyuk hanim, bu hakimlar! Baş agrisi hakim eyi yabmaz, okutmali ha? Baş iyi olmak ister, baş agrisi gitmak ister, okutmali, ha ne ya hanım. Gaşan sene bana nasil sitma galdi! Uş ay sitma… Hakim galir gıdar, hab verir, hem ne hab! Zehir! Şok defa boğazıma galdi. İlahi ya Rabbi! Ne şakdi ben o hab ile… Hab adamı eyi eder mi? Hab sitmaya ne yabar? Sonra, Allah razi olsun, bizim abla galdi, beni gordi, tanimadi; o kadar ben zaif oldi. Benim boyun ip gibi oldi… Abla aldi habi, attı pencereden… Beni aldi, Kocamustafabaşa’ya goturdi. Orada bir herif var, amma onun nefesi menşur! Heb İstanbul ona gidar. Amma sitma, yalniz sitma iyi eder o. Baş agrisine, başka şeye karişmaz, Beni okudi, bagladi… İşte bag hâlâ kolumda durur. Hiş o vakıttan beri ben sitma görmedi.”

“A dadı, o şeylere sen ben inanırız, şimdiki gençler inanmaz; boşuna yorulma.”

“Aaaa! Ona kim inanmaz? O her kımı okudiysa eyi etti. O, kitabla, heb kitabla, kitabdan okumuş amma nefesi de var. Haa, herkes okur amma nefes başka şey…”

Dadı nefese dair ne kadar söylese doymaz. Lakin ko söylesin! Saliha Hanım bu türlü itikada çok bağlı olmadığından Arap’a yukarıdaki cevabı verdikten sonra, ne o ve ne Talat Bey dadının laklaklarına kulak asmayıp birbiriyle söyleşmeye başladılar:

“Bugün kaleme gitme oğlum. Ayşe Kadın’ı eczaneye gönderelim, bir hekim bulsun getirsin.”

“Aman valideciğim, çok ehemmiyet verdiniz. Bir şeyim yok; kaleme gittiğim gibi açılırım. Ne hekime gerek kalır ne bir şeye.”

Talat Bey kalkıp giyinmeye gider; giyinirken yüz bin hülya zihnine gelir, geçer.

SOHBET

Ayşe Kadın, Talat Bey’in gitmesiyle beraber, Saliha Hanım’a yaklaşıp “İşte hanim, ben sana her gun söyler. Maşallah, Allah emanet, şocuğun yirmi yaşına vardi. Şimdi evlendirmeli, eve galin gatirmeli. Allah koruya şocuğu aldadup da bir yere iş guvaysi alirlarsa biz ne yabar? Bir evde iki ihtiyar kadin… Galin evin şenliğidir. Bu şocuğu evlendirelim.” dedi

“Yok yok dadı, korkma. Benim Talat’ı görmez misin ne kadar usludur? Beni ne kadar sever. Hiç evini bırakıp iç güveyisi olur mu? Hiç sen onu merak etme; o benim bileceğim şeydir. Talat daha çocuk! O yaşta çocuğu evlendirmek hatadır.”

“Ah hanim, bu İstanbul fena. Kizlar, hanimlar incecik birer yaşmakla şıkar, gazar; guzel şocuk gorur, aşnalık eder. Şocuk da ne kadar olsa şocuk, aldanur da ben korkar hanim… Ben şok korkar. Bugün Talat Bey şok duşunur. Hasta değil ha, ben sana soyler hasta değil, amma başinda sevda var. İşte ben bunu hanima söyler. Yine sen bilir; ben böyle anlar.”

“A Dadı, sen de söylediğini bilmezsin, gaipten haber vermek istiyorsun. Oğlum öyle şeylere aldanmaz. Yok yok, Talat’ım usludur. Ah, çok hoşnudum oğlumdan. Allah bağışlasın, zamane gençleri gibi değil. Ah! Merhum pederi can çekişirken Talat’ı iki gözünden öpüp ‘İşte bu çocuğa beraber terbiye verecektik; lakin ne çare, bana kader müsaade etmedi bunun terbiyesi sana kaldı, ihtimamsız davranma.’ diyerek, bir eli çocuğun yüzünde ve diğer eli benim elimde olduğu hâlde canını teslim etti. Talatçığım o vakit altı yedi yaşında idi. Biçare pederi ne kadar severdi; zavallı, hasret gitti. Daima Cenabıhakk’a dua ederdi ki bu çocuğu terbiye edip okutmak için hiç olmazsa çocuk yirmi yaşına varıncaya dek bana ömür ihsan eyle. Ne çare, kaderi öyle imiş, nur içinde yatsın!.. Hele bin kere hamdolsun Talatçığım pederinin istediği üzere terbiye olundu. Ah dadı, Allah’a şükredelim, böyle çocuk İstanbul’da nadir bulunur yahut hiç bulunmaz; sorsana bir defa, komşuların çocukları böyle mi? Her gece evlerine gelirler mi?”

“Allah emanet, Allah bağişlasın, ben onu demez, amma bizim mamlakatta şocuk on beş on altı yaşında evlenir; heb böyle. Bu İstanbul’da otuz yaşinda, kırk yaşinda evlenir. Talat Bey şimdi kaş yaşindadir?”

“İşte şimdi nisan çıksın, mayısın beşinde on dokuza basar.”

“Maşallah! Vakti gaşmiş, bizim mamlakatta olaydi dört sene avvel evlenir. Ah hanim, nasıl gaşiyor zaman, nasıl gaşiyor zaman! Su gıbi gaşiyor zaman! Ben galdi, iki sene gaşdi, Talat Bey dogdi.”

“Demek olur ki senin geldiğinden sekiz sene sonra ben dul kaldım.”

“Yaaa…”

“Talat’ın babasını iyi bilirsin öyleyse.”

“Nasıl bilmez? Rahmet canina, şok eyi ademdi. Ah melek gibi adem! Hişbir vakit bana bir fena soz soylemedi. Kaş sene oldi şimdi hanim ben galdi?”

“İşte, yirmi bir sene oluyor.”

“Yirmi bir sene! Ah ya Rabbi! İhtiyar oldi gitti!”

“Kaç yaşında varsın acaba dadı?”

“Ne bilir ben hanim. Ben ufak kız idi mamlakatta; ana var, baba var, karindaş, buyuk kiz karindaş, ev dolu benim. Bir gun ben, başka kızlar beraber seyre şıkdi kasabadan uzak, uş saat, dört saat uzak… Orada uş adem galdi, ecderha gibi at binmiş, uzun sungu elde, bizi aldi. Amma aldatti bizi; ‘Anaya gider, babaya gider.’ dedi. On gun, on beş gun gitdik, Mısır’a galdik! Ah Mısır! Buyuk kasaba, guzel… Başka kız Mısır’da satti; beni aldi, gamiye kodi, Tunus’a goturdi. Tunus da guzel kasaba. Ah, Tunus’ta beni satti; bir efendi aldi; buyuk efendi. Buyuk saray var, iki yuz halayık Arab… Bayaz… Uşak, kul şok… Atlar, ne kadar, ne kadar… Kırk sofra, elli sofra kurulur her gun. Orada yırmi sene oturdi ben, sonra azad oldi, buraya galdi. Şimdi kaş sene oldi, hanim aman?”

“Peki, yirmi sene Tunus’ta oturdun, yirmi bir sene de burada, oldu kırk bir. Seni esir tuttukları vakitte kaç yaşındaydın?”

“Ah hanim, ben ne bilecak? Ben kiz idi, ufacık bir kiz; ben mamlakati az hatırlar. Amma baba, ana beni şok sever o vakit. Bana gerdanlik yabmiş, kupe yabmiş, bilezik yabmiş, heb gumuş, beyaz. Şok zengin var bizim mamlakatta… Şok mal, deve, goyun… Ne kadar, ne kadar… Amma bu goyun gıbi değil, buyuk goyun, bizde dört okka, beş okka süt bir goyun.”

“Demek olur ki tahminen on on bir yaşında olacaktın.”

“Ha ha, oyle on, dokuz, on bir ne bilir?”

“Öyle olduğu hâlde elli elli iki yaşında olacaksın, dadı. Lakin göstermiyorsun. Genç gibi görünüyorsun, maşallah kuvvetin de var.”

“Şukur, şukur amma ihtiyar ben şimdi hanim, elli yaşinda! Ah ne yabalim, Allah iman bağışlasin, mezara iman ile gıtsin ya Rabbi! Ah bu dünya ruya gibi gaşiyor, ahiret baki. Biz dunyaya dalar, nekir münkiri unutur… Ah, ah ya Rabbi! Ne cevab verecak biz sana!”

Dadı hiçbir defa yaşını hesap etmemiş olmakla, kendini genç bilirken elli elli beş yaşında olduğunu anladığı gibi, meyus olup kendi kendine, “Elli sene… Ah, elli sene! Ne vakit gaşti!” diyerek içini çekmeye ve dualar okumaya ve hanım yine dikişe başladı.

Talat Bey kapıdan girip “İşte ben gidiyorum anne.” diyerek annesinin elini öptü.

“Nasılsın oğlum, baş ağrısı hafifledi inşallah?”

“Demin gibi değil.”

“Oh, hamdolsun!”

EVLİLİK

Talat Bey çıkıp gittiği gibi dadı elli yaşını, mezarını, nekiri, hepsini unutup şu şekilde söze başladı:

“Gal, hanim, bana bir karre gonul yab. Şu şocuğu evlendirelim; bir galin eve gatirelim. Ah ganc adem başka. Talat Bey burada, o güler; Talat Bey gıder, o cehennem olur. Sen ihtiyar, ben ihtiyar, ihtiyar gulmez ki; ah, ihtiyar ne gulsun! Bugun burada, yarın mezarda… Ay, ben de ihtiyar!.. Elli yaşında adem ihtiyar değil mi? Onun işun, ben gorur başimda bayaz saş şok. Aaaa, bugun baş taradim, şok bayaz saç duşdi!”

“Eee, ne yapalım dadı? Gelinler çarşıda satılmaz ki çıkıp bir gelin satın alalım. Her şeyin vakti, saati var.”

“Aaa nişun? Heb âlem nasil yabar, biz de oyle yabar. Sen feraceyi al, ben de başortisi alir, bugun bir mahalle, yarın bir mahalle gazer, gorur, kız bagandi, alir.”

“Aaaa dadı! Beni kızdırırsın. Yirmi bir sene var, beraber yaşıyoruz; tabiatımı anlamadın mı? Hiçbir defa sormadın: Merhum kocam beni öyle mi almıştır? Ben bir kızı bir kere görmekle ne tanıyacağım? Çehresini bile anlayamam. Sonra, gelin yalnız güzel mi olmak lazım? Ben, bir kız, akıllı olmadıkça, iffetli olmadıkça, tabiatı iyi olmadıkça hiç onu kendime gelin yapar mıyım? Sonra, benim beğendiğimi, senin beğendiğini oğlum beğenir mi bakalım? Hep, âlem nasıl yaparsa biz de öyle yapalım, diyorsun; lakin görmez misin ki halkın çoğu bugün evlenir, yarın kocası karısını yahut karısı kocasını bırakır, bin türlü rezalet olur. Olacak a, görmedik bilmedik bir kız alırlar, hiç sormaksızın bilmediği bir kocaya verirler; acaba çocuk o kızla uyuşabilecek mi? Beğenecek mi, sevecek mi, kız da onu isteyecek mi? Babası, anası buralarını hiç düşünmüyorlar.”

“Kız ne bilir, şocuk ne bilir? Onlar cahil; ana, baba onlara nasil emreder, onlar oyle yabar.”

“Aaa, yok dadı, öyle değil… Baba, ana evlatlarının iyiliğini isterler değil mi?”

“Haa oyle ya, ana var ki kendi avladina fenalik ister? Allah esirga!”

“Ha, öyle olduğu vakitte baba, ana evlatlarına nasıl iyi olursa öyle yapmalıdırlar. Koca karısıyla, karı kocasıyla ömür geçirecekler, ev idare edecekler, evlatları olacak, büyütecekler, terbiye verecekler. Birbirleriyle sevişmedikçe, uyuşmadıkça nasıl olur? Bu, bir gün değil, iki gün değil, bir ömürdür. Bir evdeki koca ile karı arasında muhabbet yok, o eve Allah imdat eyleye! Sonra evlatları ne terbiye alacaklar, orasını düşünmeli artık… Hele hamdolsun, yüz bin kere hamdolsun o saate. Ah! Ben de senin dediğin gibi evlenecektim, dadı, ah!.. İşte on üç sene var ki merhum kocamı kaybettim, o vakit ben kırk yaşında bir karıydım, lakin bin kere şükür, yirmi üç yirmi dört sene beraber yaşadık… Ah, o ne yaşayış, o ne yaşayış! Sen gördün a, bir kere o benim gönlümü kırmadı, bir kere ben onun hatırını bozmadım. Bizim eğlencemiz ev idi. Ne onun Kalpakçılar’da gezmeye ne benim Kâğıthane’ye gitmeye hevesim vardı. Biz birbirimizle konuşmakla eğlenirdik, biz kendi sohbetimizden hoşlanırdık. Hele Talat dünyaya geldikten sonra… Ah! O ne saadet, o ne devletmiş! Çocuk ne kadar sevilirmiş! Ama her çocuk öyle değil; her ana ve baba çocuğunu öyle sevemez, birbirini sevmeyen koca, karı çocuklarını mı sevecekler? Talat iki yaşına geldi, başka bir seviş, başka bir eğlence; beş yaşına vardı, bir başka muhabbet! Lakin ah!.. Kader istemedi, kısmet değilmiş… Ah, ne olurdu kocam bir on beş senecik daha yaşasaydı! O vakit kucağında oynattığı Talatçığın bugün okuyup yazdığını, mektebe, kaleme gittiğini, böyle babayiğit olduğunu göreydi, o da memnun olaydı!..”

Saliha Hanım bu noktaya geldiği gibi gözleri yaşla dolar, dudağı titremeye başlar, boğazı tıkanır; mendilini çıkarıp gözlerini siler. Biraz sonra gözlerini silerek, sesi titreyerek:

“Ah Talatçığım, bugün hasta hasta kaleme gitti! Ah oğlum ah!

Ah, çocuğuma bir şey olursa, ah bir hasta düşerse?.. Ah biçare ben!

Allah kerem eyleye!”

“Aaa hanim, nişun oyle soyler? Sen şocuk gibi oldi, Allah emanet! Şocuğun bir şeyi yok, biraz baş agrisi, baş agrisi de değil a gançlik işte, gançlik hukmini yabacak. Ah hanim, heb ben sebeb oldi, seni ağlatti. Amma hanim, ben şok merak etti… Sen heb halk gibi evlenmedi, nasil evlendi? Başka evlenmek nasil? Ben anlamaz.

SALİHA HANIM’IN HİKÂYESİ: ÇOCUKLUK AŞKI

Aşağıda anlatılacak hikâyenin mealinden anlaşılacağına göre aşk ve muhabbet güneşinin henüz ergenlik yaşına varmamış çocukların kalplerine dahi doğabildiği okurların garipsemesine ve hayretine sebep olmasın. Çünkü aşk bir tabii hâldir ki insanoğlunun her bir kısmında, yani erkeğinde dişisinde, ufağında büyüğünde, sabisinde ergeninde, gencinde ihtiyarında, fakirinde zengininde, akıllısında ahmağında, âliminde cahilinde, medenisinde bedevisinde zuhur eder. Herkesin gönlü aşk ile yoğrulmuştur. Beşikte olan çocukların gönülleri dahi aşktan çok uzak değildir. Hele yetişme çağındaki çocukların gönlünde çok kere aşk ve muhabbet galeyan eder. Onlar dahi severler, sevilirler. Gönüllerinde bir duygu hissederler. Lakin biçareler o muhabbetin nedcn geldiğini ve bir güzelliğin gereği olduğunu anlayamazlar. Aşk işitirler ama aşk denilen şeyin hemen hissettikleri duygu olduğunu bilmezler. İşte tabiat bütün insanoğluna aşkı eşitçe taksim edip hiç kimseyi mahrum bırakmamıştır. Akılsız, ilimsiz, hilmsiz,¹ faziletsiz, sabırsız, merhametsiz, hayâsız adam bulunur, lakin aşksız adam bulunmaz. Aşk ve muhabbet herkesin kuvvesinde mevcut olup ancak bir çekici kuvve olmadıkça ortaya çıkamaz. İşte bazı kimselerin aşkta şöhretli olduğu ve bazısının tesirsiz gibi göründüğü bu sebebe dayanır. İnsandan başka, bazı sair hayvanların dahi aşktan uzak olduğunu iddia etmeye cesaret edemeyiz.

Şu mülahazayı bırakıp asıl mevzuya gelelim:

Saliha Hanım Ayşe Kadın’ın zorlaması üzerine, aşağıdaki gibi kendi başından geçenleri gâh ağlayarak ve gâh gülerek anlatmaya başladı.

“Babam anam genç evlenmişlerse de birçok zaman Cenabıhak evlat vermedi. Sonra, anam kırk yaşındayken ben dünyaya geldim. Beş yaşına bastığım gibi, babam mektebe götürdü. Dört sene okuduktan sonra, benden iyi bilenler bazısı çıktılar, gittiler; bazısını geçtim, hasılı mektepteki kızların derste birincisi oldum. Babam anam böyle okuyup yazdığımı gördükleri gibi beni o kadar severler idi ki tarif olunmaz. Az zamanda ben mektepteki kızların ikinci hocası oldum.”

Saliha Hanım okuryazar bir kadın olmakla, söylediği söze biraz terim karıştırdığından Ayşe Kadın, hanımının hep söylediğini anlamayıp ancak ikinci hoca olduğunu işittiği gibi “Maşallah hanim, maşallah! Adem ufak akilli, buyuk da akilli. Amma ufak akilli değil buyuk da…” demeye başlar başlamaz, Saliha Hanım, “Sözümü kesme, dinle ne söyleyeceğim.” dedi. “Mektepteki oğlanlardan ise en iyi bilen ve hepsinden büyük Rıfat Bey’di.”

“Kim Rıfat Bey? Bizim merhum efendi?”

“Evet ama sözümü kesme dedim, hepsini söyleyeceğim.”

“Subhanallah!”

“Rıfat Bey ile bir derste idik, beraber okurduk. Ben onu çok severdim. Hiçbir başka kız veyahut çocukla konuşmazdım, onunla konuşmaya can verirdim. Başkalarının söyledikleri sözler bana bütün bütün saçma görünürdü, beni sıkardı. Rıfat Bey’in sözlerini ise pek manalı bulurdum. Hocanın sözlerinden de Rıfat Bey’in sözlerini daha akıllıca bulurdum. Gündüzün onunla söylediğim sözleri gece tekrar tekrar dilime zikir gibi getirirdim. Rıfat Bey’in hayali bir dakika zihnimden eksik olmazdı. Gece daima rüyamda Rıfat Bey’i görürdüm. Kendi kendime ders okumaya başlardım, içim sıkılırdı. Ama Rıfat Bey’le beraber okuduğum vakit ders bana büyük eğlenceydi. Anlamıştım ki Rıfat Bey dahi beni severdi. Çünkü o da hiç başka çocuk, başka kızla konuşmazdı. Sabah bize gelirdi, beni de alırdı; beraber mektebe giderdik. Çok defa mektebe erken giderdik de başka çocuklar gelinceye kadar biz iki üç defa dersimizi okurduk, sonra tenhada tatlı tatlı konuşmaya başlardık. Ah Rıfat Bey’le yalnız konuşmayı ne kadar severdim! Başka çocuklar olduğu vakitte, birisi Rıfat Bey’e bir söz söyleseydi, Rıfat Bey başkasına bir baksaydı, benim içim rahat etmezdi; merakım kalkardı. Cuma günleri gâh Rıfat Bey bana ve gâh ben Rıfat Bey’e gidip bütün gündüzü beraber geçirirdik.”

GÖNÜLDEKİ SIRRIN AÇIĞA ÇIKMASI

Bir cuma günü Rıfat Bey bana gelmişti. Peder de evde bulundu. Rıfat Bey gitti pederimin elini öptü. Peder ne okuduğunu, yazdığını sordu, anladı. Onun güzel hareketini, güzel söylemesini pek çok beğendi, tahsin etti. Rıfat Bey gittikten sonra, akşam, odaya girdim; baktım ki babam anamla konuşuyorlardı ve bir çocuğu methediyorlardı. Anladım ki Rıfat Bey’i methediyorlar, gönlüm tiz tiz vurmaya başladı. Kızardım, sarardım, nihayet oturdum; işitiyorum ki şu konuşmayı ederler. Babam diyor:

“Ah pek güzel çocuk, pek uslu çocuk Allah’a emanet! Öyle babadan öyle çocuk kim umardı? Ah biçare çocukcağız, kim bilir o da o uğursuz babadan ne çekiyor!”

“Babası öyle bir musibet midir? Ah zavallı Kâmile ah!.. Ah biçare kadıncağız! O kadar iyi kadın, o kadar uslu kadın… O kadar akıllı, o kadar güzel, elmas parçası gibi zavallı da öyle bir hayırsız kocası olsun! Vah vah vah!.. Çok keder ettim, çok acıdım biçare Kâmile’ye.”

“Aa, çok hayırsız, pek berbat bir heriftir; gece gündüz sarhoş, müsrif, kumarbaz, hasılı her fenalık üzerinde. Pederinden şu kadar mal buldu, karısından da aldı; hepsini yedi, bozdu. Biraz şey kalmışmış evde karısının sayesinde. Dün kahvede işittim, karısı keseyi almış da kocasına her gün belirli bir şey verirmiş ama geçmiş ola, şimdi bir şey kalmadı ki… Bir de o kadar iyi karısı var. Aaa… Belli… Çocuğuna baksana, terbiye elbette validesindendir. Ah biçare, o çocukla teselli bulur, Allah bağışlasın!”

“Ha, onun için biçare Kâmile bakarsın ki şimdi güler, söyler, lakırtı eder; bir de ansızın bir hüzün ve keder perdesi yüzüne çekilir, düşünmeye dalar. O kırmızı yanaklarında, dudaklarında bir beyaz renk peyda olur, gözlerini bir yere dikip kımıldatmaz, bir şey sorsan da cevap vermez… Ah zavallı!.. Ben çok defa merak etmiştim Kâmile Hanım’ın bu kederini… Vah vah! Lakin bak ne namuslu kadın! Benimle çok teklifsiz konuşur da bir defa kocasından şikâyet etmemiş! Buna ne dersin? Öyle namuslu olmayaydı iş kolay; evlendiği günün ertesi feraceyi alıp babasına giderdi, nasıl ki halkın çoğu yapar, lakin onu kabul edemez: Namusu var, tabiatı öyle alçak değil, onun için o uğursuz çapkının cefalarını çeker. Allah koruya! Allah koruya! Namuslu karı da çapkın kocası olsun, fena kocası olsun, işte onun cehennemi! Ah biçare biz karılar!.. Bizi hiç insan sırasına koymazlar! Babalarımızın istedikleri adamlara bizi hediye verircesine verirler; o adamların tabiatını sormazlar; biz o adamlarla geçinecek miyiz orasını hiç düşünmezler. Bize bir defa ‘Filan adamı koca ister misin?’ yahut ‘Kimi koca istersin?’ diye bir sormak yok. Bize derler: ‘İşte seni filan adama vereceğiz.’ Biz sükût ederiz ama gönlümüz ne der? Ya Rabbi, babamın bu söylediği efendi genç olsun, güzel olsun, iyi tabiatlı olsun. Gerçekten bazı defa öyle çıkar; lakin bazı kere de bütün bütün zıddına… Gider bakarız ki, bize koca olacak adam altmış yaşında yahut bir gözden kör yahut burunsuz yahut sarhoş yahut ahmak… Ah siz erkekler ne zalimsiniz! Bir kızcağızın bir gözü biraz şaşı olsa yahut ayağı azıcık topal olsa biçare evlenmeksizin ihtiyar gider; kimse almaya tenezzül etmez. Amma sizin en fenası, en uğursuzu, en sakatı bakarsın ki kızların en güzelini, uslusunu alır da biçareyi esir eder.”

Babam da anamın bu sözlerine cevap verir. Nihayet bir iki saat bunun üzerine konuştuktan sonra babam bana dedi ki:

“Kızım şu çocuğun adı nedir?”

“Rıfat Bey.” dedim. Ama bu adı söylerken yüzümde ne renkler peyda oldu, bir Allah bilir! Hem de sesim bir türlü titriyordu, kesiliyordu ki ancak üç dört defa söyledim de babam işitebildi.

“Derste nasıl? O senden iyi okur değil mi?”

“Yok, bir dersteyiz, beraber okuyoruz; bizden iyi bilen yok. Hem de çok usludur. Hiçbir vakit biz ikimiz hocayı kızdırmayız; birbirimizle çok sevişiriz. Dersi birlikte okuruz.”

“Sevişiyorsunuz! Sen onu seviyorsun demek olur.”

“Evet, çok severim.”

Babam: “Öyle mi? Maşallah, hiç, bir kız bir çocuğu severim diyebilir mi? Yoksa şimdiden koca mı istiyorsun? Hakkın var a, çünkü sen de ananı dinliyorsun ki öyle diyor: ‘Kız bir güzel beğenmeli, almalı.’ İşte, ananın düşüncesi bu; sen de öyle yapıyorsun, değil mi?”

Ben babamın bu sözünü işittiğim gibi, belime dek pancar kesildim, ter içinde kaldım; ne diyeceğimi bilemedim. Anam beni bu hâlde gördüğü gibi, pederime “Aaaa, bırak şimdi Allah aşkına! Kızımı utandırdın. Niçin sevmeyecek? Beraber mektebe giderler, beraber okurlar da sevmesin mi?.. O zaman hasetçi bir kız, fena bir kız olacak.” diyerek benim yanıma geldi ve beni okşayarak, öperek “Yok kızım yok, sen utanma, baban seni kızdırmak için söyler. Sen mektepteki arkadaşlarını sevmelisin; kız olsun, oğlan olsun, hiçbir zararı yoktur.” dedi.

Ben anamın bu sözlerinden biraz teselli oldum ise de pederimin yüzüne bakmaya cesaret edemem, anamdan da utanırım, gözlerimi dizime dikip dururum; babam anam da sükût ederler. Biraz sonra, yavaş yavaş kalkıp gözlerimi kımıldatmaksızın savuştum. Kapıdan çıktığım gibi o utanmadan kurtuldumsa da gayriihtiyari gözyaşlarını dökülüp hüngür hüngür ağlayarak dadıma gittim.

Dadım ihtiyar bir kadındı. Beni çok severdi. Ağladığımı gördüğü gibi “A kızım, ne oldu, ne var; baban bir şey mi söyledi sana? Hiç böyle olduğun yoktur. Gel bana, ağlama, gözlerini sil. Söyle bana şimdi, ne oldu? Yoksa bir şeyden mi korktun?” diyerek beni kucağına aldı.

“Ah dadı, babam bana neler söyledi!.. Sen işiteydin sen de ağlayacaktın. Baksana terime…”

“Vah vah, kızım terlemiş! Kurban olsun dadı sana! E, ne söyledi efendi baba bakalım?”

“Ne söyleyecek, iftira attı! Bugün Rıfat Bey’i, buraya gelen çocuğu gördüm; işte onun sözü açıldı. Ben ‘Onunla sevişiriz.’ dedim; hem gerçek dadı, sevişiriz. Hele ben onu pek çok severim; işte ben söylerim ki, severim. Birini sevmek ayıp mı? O da beni sever. Evet, pekâlâ bilirim ki sever. Sevmeyeydi, her gün mektebe giderken niçin gelir de beni alır? Niçin ben dersi bilmediğim vakitte o öğretir? İşte o da beni sever, ben de onu severim; ama babam anlamaz. Sen şimdi aşka, sevdaya başladın, diyerek beni utandırdı.”

Dadım, bu sözümü işittiği gibi, bir büyük kahkaha ile gülerek “E, baban fena mı söylemiş, bu aşk değil de nedir? Gidi seniii!.. Onun için yataktan kalkar kalkmaz mektebe koşuyorsun; ben zannederim ki derse hevesin vardır, meğer sen âşığını maşukunu görmek için gidersin. Cuma günü de ya sen onun evine ya o buraya gelecektir; bir gün görüşmeksizin duramazsınız. A, o seni sever haaaa!.. Oh, ne iyi, hem sevmek hem sevdiğin adamdan sevilmek! Ondan iyi şey dünyada yok. Aferin Salihacığım, güzel çocuk seçtin. O da seni sever a? Alacağım malacağım bir şey söylemiş mi sana?” der demez “Aaa dadı! Sen benimle gülmek istiyorsun, ne zannedersin? Yine ağlayayım mı? Yok yok, ben o kadar budala değilim… Gel, yatağımı yap, yatacağım; işte gözlerim kapanıyor.” diyerek nihayet dadımı kandırdım; yatağımı yaptı, yattım. Lakin uyku nerede? Bin türlü efkâr zihnime gelir geçer. Rıfat Bey ileki muhabbetimizin aşk olduğuna hâlâ inanmak istemem. Anamın, kızların evlenmesine dair akşam söylediği sözler dahi zihnimde kalmıştı. Evlenmeme düşleri kurmaya başladım, ama bir türlü karar veremedim. Bir de Rıfat Bey ile evlenmek hususu aklıma geldi. Aniden gönlüm tiz tiz vurmaya başladı. Rıfat Bey’le evlenmek… Rıfat Bey’le gece gündüz beraber olmak, ömrümüz oldukça ayrılmamak!.. Oh o vakit benden daha bahtlı, dünyada kim olabilir? Lakin başkasını almak! Rıfat Bey’den ayrılmak, Rıfat’ı bir daha görmemek! Ah… Ben öyle yaşayabilir miyim? Ah, yok yok, işte iyi diyor dadı: Babanın da hakkı var. Ben Rıfat’ı severmişim, yani Rıfat’a âşıkmışım! İşte şimdi anama hak verdim: Kız sevdiği çocuğu almalı.

Ben hele başkasını alamam. Ah! Gece, ne uzundur bu gece! Ne vakit sabah olacak? Gideyim Rıfat Bey’i göreyim. Ah Rıfatçığım ah! Ayrılırsak ne yapacağız? Nasıl yaşayacağız, diye, düşüne düşüne, ağlaya ağlaya uyumuşum.