G'schichddn fon Addasee

Tekst
Loe katkendit
Märgi loetuks
Kuidas lugeda raamatut pärast ostmist
G'schichddn fon Addasee
Šrift:Väiksem АаSuurem Aa

Hoizbaun Frauns

G’schichddn fon Addasee

Sagen, Märchen und Geschichten vom Attersee im Dialekt

Dieses ebook wurde erstellt bei

Inhaltsverzeichnis

Titel

Da Dialeggd und seini Freind

Rund uman See

Seewoia

Schiafling und Kauma

Weiregg

Fo Weiregg iwa s Richdbeag-Dafal

Schdoabå

Fo Weissnbå af n Hochleggn

Unddaråch

Nussdåf

Ådasee

Saundd Dering / Saun Geuang

Beri

Frommi G’schichddn

Mäachen

Da guade oide Koasa

Impressum neobooks

Da Dialeggd und seini Freind
Da Dialeggd und d Mundoadd

Iwaseddsd hoasd des Wuadd „Dialeggd“ „midanaunda ren“. A aunas Wuadd fia „Dialeggd“ is „Mundoadd“.

Da Agdsendd

Indda an Agdsendd faschded ma, wia oana wås sågd, gauns wuaschd, owa iaddsd an Dialeggd oda sunsdwia redd.

D Schdandadschbråch

Indda da Schandadschbråch faschded ma des, wås ma a da Schui leand und wås d Leid an Feansen ren. Mid da Schdandadschbråch kau oana fo da Noadsee a gauns guad mid oan fo Diroi ren. D Leid an Laund sågn åwa ned Schdandadschbråch sondan Hochdeidsch.

Dialeggd – Schdandadschbråch

Inddascheidn dswischn de dswoa duad ma easchd seid ungefea dswoahundad Joa. Jeda Schdaum håd sodsusågn sei Schbråch, sein Dialeggd g’håd. Mia ds Owaösdareich g’hean dso de Middldbeian. Mia måchan oi hoaddn Konsonanddn woach, a „k“ wiad foa „l“, „n“ und „r“ dso an „g“, a „p“ oiwei dso an „b“ und a „t“ oiwei dso an „d“. Aussadem låss ma a gean amoi a „e“ weg. Und wås a de Weana rechd we duad, se g’hean a dson middlbeirischn Dialeggd.

Fria håd ma eigendli nua a da Amee Schdandaddeidsch gleand, heid muass a jeda Schüla leana. Aussadem head ma s jedn Dåg an Feansen und a de Bolidigga ren meisdns Schdandaddeidsch. Und so kau heid fåsd a jeda dswoa oda sogoa drei Schbråchn, befår a iwahaubd a Fremdspråch leand. Und a gauns a g’scheida Mau håd amoi g’sågd: „A Schbråch is a Dialeggd mid ana Amee und ana Marine“.

Da Dialeggd lösad des Broblem

Seid a boa Joa deaffn a de deidschn Schdudenddn in Ösdareich schduian. Seiddem haum de Medidsina a wengal a Problem damid, wei s dsfü Schdudenddn und dsweng Blåds haum. Und so mua a jeda an Einschdufungsdesd måcha. Ma kunddad des Broblem åwa gauns leichd lösn, waun ma d Frågarei a weng umfoamulian dadad:

1. A g’waumbbada Dschecherandd schded blunddsnfedd mid ana Eiddrign und an 16er-Ble auf an Fensdabangi an Meddsanin. San nodfoimedidsinische Måsnaumen aus äadsdlicha Sichd au’dsoagd?

2. Deaf a rauddsads Bflegebeasonal an scheagladn Dachiniera a Jauggal gem, dawäu dea büsld?

3. A Dsniachdal fo an Badsienddn fakuddsd se: Sei Bian schaud af oamoi aus wia a Baradeisa. Is koareggd, das ma de Bian vo den Badsienddn einfaschn duad, soid ma eam a Buifal gem oda duads es, waun a a guads Babbal griagd?

4. Mua wea, der a marods Beischl håd, dea fesch weidadschiggd, an Löffi ågem?

5. A schasaugada Badsiendd reissd an Schdean. Nå den Busara håd a an Düwi. Ea håd a an muadds Feddsn. Ea schbeibd se a da Nodaufnaum au. Kaun dson Afwischn fo den G’schbeibarad a da Feddsn vo den Badsienddn fawendd wean? Waun na, woarum ned?

6. A ned assekuriada Schdråssnmusigga kimd mid da Gweddschn an Oam as Schbidoi. De Gweddschn wiad ned behaundld. Kaun a mid da Gweddschn an neggsdn Dåg wida schbün?

7. A Kiaruag deaf ned dramhabbad sei, sondan mua bei seina Håggn afbassn wir a a) Schuamåcha/reng, b) Ängimacha/ reng, c) Hafdlmåcha/reng.

8. Inddan Bedd fo an Badsienddn ligd a Luach. Wås duan Se? a) Se låssn d Schdaddsion ewakuian und faschdändign des amfibische Insdidud, b) Se fasuachan mid da Hüf fo den Badisienddn den Luach dson faunga, c) Se ruaffn an Reinigungsdinsd au und låssn a glei den Nåchdscheam ausla.

Rund uman See
Wia da See g’woan is

Laung, laung is hea, då is s Eis aussagruna dswischn da Dsimnidds und de Berign fon Höllngebirge. Und des Eis is einegruna in de Gruam, wås heid da Addasee is. Und duadd, wo s Eis an See einigruna is, da håd da Nikuds g’wohnd. Des is da geamanische Schdromgodd g’wen. Rechd fü mea woas ma ned iwa eam. De Grisddn haum aus n Nikuds daun an Niggolaus g’måchd. Und da Niggolaus is jå a heid nu da Schuddsbaddron fo de Schiffa. Und af n Beri om ds Weissnbå, då schded jå a heid nu a Niggolaus-Kira. Åwa fria, jå fira, då haum se då om d Leid droffn, damids dson Nikuds, dson Wåssagodd beddn haum kina.

A aundane G’schichd sågd, das da See jå goa ned min Gleddscha g’woan is, sondan das duadd, wo iaddsd da See is, oamoi nedda a gloana Deich g’wen is, dea dso oana Buag g’head håd. Und da Buaghea, des woa koa guada ned. Goa ds wüd håd a g’hausd und umg’weaggd. Da Heagod håd den Gaunddsn a Neichdal dsuag’schaud und daun is eam ds bled woan. Iaddsd håd af oa Moi dea Deich dson iwage aug’faunga und håd des gaundse bliade Laund iwaschwemmd. Jå, und so is hoid da See g’woan.

D Besd am See

Es is amoi a Baur am See g’wen, dea håd foisch g’schwoan. Und wir a so g’schwoan håd, då is sei rechde Haund af da Büwe g’legn. Kaum håd a des leddsds Wuadd aussabråchd, då is sei Haund a schau gauns schwoadds woan. Und es håd ned laung dauchd, då is a iwa und iwa mid schwoaddsi Düwin foi g’wen. Und boid draf is a a schau dåd g’wen. Kaum haums n eigråm g’had, då san a schau seine Leid graung woan und g’schdoam. Und boid draf san oi rund uman Addasee mid dera Graungad augschdeggd g’wen. Jå, so is d Besd dson See kema.

Gauns fiachdalig is g’wen, wei es håd ned laung brauchd, då han schau oi rund uman See hi g’wen. Nedda ds Unddaråch håd a Maunaleid und ds Weiregg a Weiwaleid iwalebd. De dswoa haum åwa niggs fo anaunda g’wissd. Wia de dswoa so iwa n See g’schaud haum, da haum s g’segn, das ds Unddaråch und ds Weiregg wås rauggd. Und då haum oi dswoa gwissd, das dsumindasd nu oana iwablim is am See. Iaddsd håd se s Weiwaleid aus Weiregg und s Maunaleid aus Unddaråch as Draunal eineg’huggd und is iwa n See g’ruadad. Und a da Middn haum se se droffn. Und g’freid haum se se. Und wia s de G’schichd wü, sågd ma heid, das de gaunddsn Leid rund uman See fo de dswoa hea keman.

Da Deifi am See

In an Baunhaus iagndwo uman See, då han amoi d Mauna af d Nåchd beianaunda g’huggd und haum hoid a weng koaddld. Und wia s hoid so bein Koaddnschbün dsuaged, haum s g’rauddsd, g’schimbbfd und g’fluachd. Und wia s so rechd g’miadli woa, is af oamoi de Dia afgaunga und a Mau is einakema und håd g’frågd, ob a ned då an Haus schlåffm kinad. Es is koana dagegn g’wen und d Mauna haumdn a glei dson midschbün eig’lånd. Des Bledi woa nedda, das dea Dsuagroasde a jeds Schbü g’wuna håd. Und wei so wås ned rechd lusdi is, haum s hoid daun boid afg’head dson koaddln und haum se nidag’legd. Da Fremde håd a an Blåds dson Schlåffn griagd und boid is an gaunddsn Haus a Rua g’wen. Nedda um Middanåchd håd s af oamoi an rechdn Rumbbia dau, åwa wia ma a Liachd g’måchd håd, des håd a weng dauad, is oiss wida ruig g’wen. Koana håd so rechd g’wissd, wohea dea Rumbbia kema is.

An neggsdn Dåg han oi rund uman Disch bei da Subbm g’sessn und haum aus da Schissl a da Middn aussag’löffid. A Gschia fia jedn aloa håd s jå fria nu ned gem, des is easd mid de Fremdn nån Griag kema, wei då haum se de Insan a weng grausd, waun s mid de Dafaug’renndn, de jå koana so rechd kennd håd, aus oana Schissl haum essn miassn. Iaddsd haum s eana hoid an jedn an Dälla hig’schdöd.

Af jedn Foi haum oi midanaund nu d Subbm aus oana Schissl g’essn, då is da Beirin a Schdiggi Bråd inddan Disch eini g’foin. Und wia se se a so buggd um des Schdiggal Bråd, då siagds, das da Fremde Goasfiass håd. Då is ia a „Mariandjosef“ auskema und sofuadd håd s a Greids g’måchd. Und schau is da Fremde mid de Goasfiss a scho weg g’wen.

 

Des is åwa ned des oadsigi Moi g’wen, das da Deifi am See fabei g’schaud håd. Wead eam hoid g’foin håm bei ins, wei a oiwei wida kema is.

Und so fadsöd ma se, das de Baun fo weida hinddn amoi dson Eisschdogschiassn dson dsuag’froana See kema han. Und wia s a so dsuaged bei sechane Såchan, håd oana oiwei faloan. Des håd n a so g’eagad, das a dson schrei und fluacha aug’faunga håd. Gauns damisch is a woan. Und wir a so umadumschreid und se goa ned beruign kau und wü, då haum s af oamoi an Schdog dsfü af m Eis g’håd. Und wia de Baun fo de Berign nu driwa nåchdenggd haum, wo den dea Schdog af oamoi heakema kau middn af m See, då is af oamoi, so mia niggs, dia niggs, a schwoaddsa Hund dåg’schdaunddn. Und hindda den schwoaddsn Hund a Fremda, deas g’frågd håd, ob a den ned a weng midschbün deafad. De Baun haum e nu oan brauchd af a Moaschåfd und so haum s niggs dagegn g’håd. Åwa wia da Fremde daun oiwei g’wunga håd, da is eana daun schau a weng ds bled g’wen. Oan Baun is des gaunddse ned gauns rechd fiakema. Ea håd se dengd, kau jå niggs schåd n, waun i amoi a Greiddsal måch. Und a den Momendd, wo a se begreiddsigd håd, san da Fremde, sei schwoaddsa Hund und da Schdog a schau weg g’wen. Nedda nå Schwäfi håd s g’schdunga, das a de Baun g’rausd håd. Åwa då haum s oi midanaunda schau g’wissd, mid wens Eisschdogschiassn am See dau haum.

Wia g’sågd, de Baun han oi midanaund nu amoi dafau kema. An oidn Weiwal a da Buagau håd s ned a so g’rådn. Ia håd duaddn a Buag g’head und d Leid haum se rechd g’fiachd foa ia, weis a so a oidi Bisguan g’wen sei soid. Oi haum fo ia nua fon „besn Weiwi“ g’redd. Und dso dea is hoid amoi da Deifi kema und håd s midg’numa. Ea håd s båggd bein Grawadl und håd s mid a d Lufd g’rissn. Ea woidd mid den Weiwi iwa d Dråchnwaund. Da Deifi håd se åwa a weng fadau. Enddweda se is eam ds schwa g’wen, des Luada, oda ea håd ned g’nua Schwung g’håd. Af jedn Foi is da Deifi mid dea Bisguan geng d Waund deifid. Und da des a so g’wen is, kau ma heid nu segn, wei heid håd de Dråchnwaund bei Mansee nu imma a Lo, wo d Leid sågn, des is s Deifilo.

Åwa da Deifi kau ned nua s fliagn, da Deifi kau a schwimma. Fria is ofd so g’wen, da da See rechd saggrisch håe Wän g’måchd håd, obwoi koa Lifdal ned gaunga is. Då haum d Leid rund uman See sofuadd g’wissd, des måchd da Deifi.

Und a da Nåchd is rund uman See a ned so. Wea genau schaud, der siagd ofd a da Nåchd Liachdl brena, obwoi duadd iwahaubd koa Haus ned schded. Des san de faluanan Sän. Und wea se mid denan schbüd und se fuggsd, den bringans a Ugligg.

Und den kaus schau amoi a so dage, wia den Baun, dea wås bein Aggan und iwahaubd oiwei g’fluachd håd wia nua wås. Und wir a då oamoi so g’aggad und g’fluachd håd, da håd af oamoi iagand a Hendd, de ma ned g’segn håd, seini Oggsn afg’hoidn. Iaddsd håd dea Baur, dea wås jå ned g’segn håd, da da Deifi seini Oggsn afhoidd, nu mea g’schrian und g’weaggd. Des håd se åwa da Heagod daun nimma g’foin låssn und da Baur håd fia nei Joa niggs mea ren kina.

De godlosi Wiadding

Min grisdlig sei haum s a fria ned oi so g’håd am See. Und so is hoid kema, das drei Baun bei oana Wiadding dsaumg’sessn san und min Ållaheiligsdn, mid da Kommunion, a Gaudi g’måchd haum. D Wiadding håd de drei Mauna mid Wuaschdraln „åh’g’schbeisd“. Åwa kaum håd s mid den aug’faunga, då hans olle midanaund schau dåg’legn af m Bon und haum se ni ma rian kina. Iaddsd håd ma åwa koana fadsöd, wia de G’schichd weidagaunga is, åwa se wean se schau wida amoi rian haum kina.

D Niggsn fon See

De G’schichd mid da Niggsn, de wås amoi an See drinan g’lebd håd, de is schau gauns oid. De Niggsn håd Adhara g’hoassn und is ses rechd guad g’schdaundn mid de Leid rund uman See. Oiwei, waun s oana brauchd håd, håd s eam a wengana Goid oda a boa weaddfoi Schdoana dsuag’schdeggd. Und so han de gaunddsn Leid rund uman See hoid dso wås kema. Åwa mid n guadn Leem is hoid a da Neid und de Gia kema. Und des håd a da Niggsn hoid goa ned g’foin und so is åfd faschwunddn. Iaddsd hüfd a de Leid koana mea, waun s eana dreggad ged, åwa da Neid und de Gia san hoid nu oiwei då. Åwa a wengal wås håd de Adhara daun schau dålåssn. So wia da See leichdd und glaunddsd, des håd a fo da Niggsn. Und weng den Leichddn und Glaunddsn keman hoid do oiwei wida Leid und låssn a weng wås fo ean Gäd und Goid am See då. Und d Leid uman See haum d Niggsn a ned gauns fagessn. De oan sågn, se lebd heid nu an Weissnbåchdoi drinan hinddan Niggsnfoi und de aunan haum a da Adhara a Denggmoi g’seddsd, des wås ds Kammal schded. Då schded daun draf:

Gold, Silber und Geschmeid schenkte Adhara die Nixe in vergangener Zeit, des Menschen Missgunst und Neid verwirkten der Nixe Freigiebigkeit. Seiher streut sie in den Attersee Reichtum, Gold, Silber und Geschmeid.

De fasungane Kabän

Fasungane Kabän gibd s a boa rund uman Addasee, åwa nua oane, de wås direggd an See fasunga is. Es is a gloane Fischakabän g’wen, de wås an heilign Niggolaus g’weichd g’wen is. Und de oidn Fischa fadsön se, das se, waun s indda da Mess af n See draussn woan, fo indd affa s Beddn und s Leiddn fo deara Kira fo de Walla, des san de Leid, de wås an herowan Deu fon See wonan, g’head haum. Und wea fria an Sundåg af oan fo de Berign affigraggsld is, dea håd s a efda g’head, wia s fon See aussa g’leidd håd. Åwa heid is a d Wäd am Addasee so laud woan, das scho laung koa Fischa und koa Berigraggsla s Leiddn und s Beddn aus n See aussa g’head hed.