Myśli

820

Gdyby diabeł dopomagał nauce, która go niweczy, byłby w rozterce z sobą, jak powiadał Jezus Chrystus. Gdyby Bóg popierał naukę, która niweczy Kościół, byłby w rozterce z sobą: Omne regnum divisum⁶⁴⁰… Chrystus działał bowiem przeciw (łac.) diabłu i niweczył jego władzę nad sercami (czego znakiem jest egzorcyzm) dla utrwalenia królestwa bożego. Jakoż dodaje: Si in digito Dei… regnum Dei ad vos⁶⁴¹.

821

Wielka jest różnica pomiędzy kuszeniem a wprowadzaniem w błąd. Bóg kusi, ale w błąd nie wprowadza. Kusić znaczy nastręczać sposobności, które nie narzucają musu uczynienia – o ile się nie kocha Boga – jakiejś rzeczy. Wprowadzić w błąd znaczy stawiać człowieka w konieczności wyciągnięcia wniosku i podążenia za fałszem.

822

Abraham, Gedeon: znaki ponad objawienie. Żydzi błądzili, sądząc o cudach przez Pismo. Bóg nigdy nie opuścił swoich prawdziwych wyznawców.

Wolę iść raczej za Chrystusem niż za kim innym, ponieważ ma za sobą cudy, proroctwa, naukę, ciągłość, etc.

Donatyści⁶⁴²: nie ma cudu, który by zniewalał do powiedzenia, że jest z diabła. Im bardziej się rozważa szczegółowo Boga, Chrystusa, Kościół…

823

Gdyby nie było fałszywych cudów, byłaby pewność. Gdyby nie było prawidła dla rozróżniania ich, cudy byłyby bezużyteczne i nie byłoby przyczyny w nie wierzyć.

Owóż nie ma po ludzku ludzkiej pewności, ale jest racja.

824

Albo Bóg potępił fałszywe cudy, albo je przepowiedział; i jednym i drugim wzniósł się ponad to, co z naszego punktu jest nadprzyrodzone, i wzniósł z sobą i nas.

825

Cudy nie służą do tego, aby nawrócić, ale aby potępić (I cz. 113, A 10, ad 2⁶⁴³).

825 bis

Cudy. – Św. Tomasz, t. III, I, 8 rozdz. 20.

826

Przyczyny, dlaczego się nie wierzy.

J 12, 37. Cum autem tarta signa fecisset, non credebant in eum, ut sermo Isayae impleretur: Excaecavit, etc.

Haec dixit Isayae ⁶⁴⁴ quando vidit gloriam eius et locutus est de eo ⁶⁴⁵.

„Judaei signa petunt, et Graeci sapientiam quaerunt, nos autem Jesum crucifixum⁶⁴⁶”. Sed plenum signis, sed plenum sapientia; vos autem Christum non crucifixum et religionem sine miraculis et sine sapientia⁶⁴⁷.

Przyczyną tego iż ludzie nie wierzą w prawdziwe cudy, jest brak Miłości. Joh[annes]: Sed vos non creditis, quia non estis ex ovibus⁶⁴⁸. Przyczyną wiary w fałszywe jest brak miłości. 2 Tes 2⁶⁴⁹.

Podwalina religii: cudy. Jakoż więc? Bóg mówiłby przeciw cudom, przeciw podwalinom wiary, jaką mamy w niego?

Jeśli jest Bóg, trzeba, aby wiara w Boga była na ziemi. Owo cudy Chrystusa nie są przepowiedziane przez Antychrysta, ale cudy Antychrysta przepowiedziane są przez Chrystusa⁶⁵⁰; tak więc gdyby Chrystus nie był Mesjaszem, wprowadziłby jawnie w błąd; ale Antychryst nie może wprowadzić w błąd. Kiedy Chrystus przepowiedział cudy Antychrysta, czyż zamierzał niweczyć wiarę we własne cudy?

Mojżesz przepowiedział Chrystusa i kazał iść za nim⁶⁵¹; Chrystus przepowiedział Antychrysta i zabronił iść za nim.

Niepodobieństwem było, aby za czasów Mojżesza, ktoś zachował swą wiarę dla Antychrysta, który był im nieznany; ale bardzo jest łatwo za czasu Antychrysta uwierzyć w Chrystusa już znanego.

Nie ma żadnej racji wierzenia w Antychrysta, która by nie była racją, aby wierzyć w Chrystusa; ale są w Chrystusie racje, których nie ma w tamtym.

827

Sędziowie, 13, 23: „Gdyby Pan chciał nas uśmiercić, nie byłby nam pokazał wszystkich tych rzeczy”.

Ezechiasz, Sennacheryb⁶⁵².

Jeremiasz ⁶⁵³. Ananiasz, fałszywy prorok, umiera siódmego miesiąca.

2 Mch 3⁶⁵⁴. Świątynia bliska złupienia i cudownie ocalona. – 2 Mch 15⁶⁵⁵.

2 Krl 17⁶⁵⁶. Wdowa do Eliasza, który wskrzesił dziecko: „Z tego poznaję, że słowa twoje są prawdą”.

3 Krl 18, 25 n.: Eliasz z prorokami Baala.

Nigdy w sporze o prawdziwego Boga, o prawdziwość religii nie zdarzył się cud po stronie błędu, a nie prawdy.

828

Spór. – Abel, Kain⁶⁵⁷; Mojżesz, czarnoksiężnicy⁶⁵⁸; Eliasz, fałszywi prorocy⁶⁵⁹; Jeremiasz, Ananiasz⁶⁶⁰; Micheasz, fałszywi prorocy⁶⁶¹; Chrystus, faryzeusze⁶⁶²; św. Paweł, Barjezus⁶⁶³; apostołowie, egzorcyści⁶⁶⁴; chrześcijanie i niewierni; katolicy i heretycy; Eliasz i Enoch, Antychryst⁶⁶⁵.

Zawsze prawda przeważa cudami. Dwa krzyże⁶⁶⁶.

829

Chrystus powiada, że Pismo świadczy o nim⁶⁶⁷, ale nie pokazuje w czym.

Nawet proroctwa nie mogły dowieść Chrystusa za życia; tak więc nie byłby winnym ten, który nie uwierzył weń przed jego śmiercią, gdyby cudy nie wystarczyły bez nauki. Owóż ci, którzy nie uwierzyli weń, jeszcze za jego życia, byli grzesznikami, jak to powiada on sam, i bez usprawiedliwienia. Musieli tedy mieć naoczny dowód, któremu się oparli. Otóż nie mieli naszego⁶⁶⁸, ale tylko cudy; wystarczają zatem, kiedy nauka nie jest im sprzeczna, i powinno się w nie wierzyć.

Jan 7, 40. Spór między żydami, jak pomiędzy chrześcijanami dzisiaj⁶⁶⁹. Jedni wierzyli w Chrystusa, drudzy nie wierzyli, z przyczyny proroctw, które powiadały, że miał się urodzić w Betlejem. Powinni byli lepiej baczyć, czy nie pochodzi stamtąd, cudy jego bowiem były przekonywające; powinni byli dobrze upewnić się co do tych rzekomych sprzeczności nauki jego z Pismem; te ciemności nie usprawiedliwiały ich, jeno zaślepiały. Tak ci, którzy wzdragają się dziś wierzyć w cudy dla rzekomej urojonej sprzeczności, nie mają usprawiedliwienia.

Lud wierzył weń dla jego cudów; faryzeusze mówili mu: „Ten lud jest przeklęty, nie zna bowiem zakonu; ale czy jest jaki książę albo faryzeusz, który by weń uwierzył? Wiemy bowiem, te żaden prorok nie rodzi się z Galilei”. Nikodem odpowiedział: „Czyż nasze prawo sądzi człowieka, zanim go wysłucha?”

830

Proroctwa były dwuznaczne: już nie są.

831

Pięć twierdzeń⁶⁷⁰ było dwuznacznych⁶⁷¹; już nie są.

832

Cudy nie są już potrzebne, ponieważ je już mamy⁶⁷². Ale kiedy się nie słucha już tradycji⁶⁷³, kiedy się wysuwa tylko papieża, kiedy nadużyto jego wiary i kiedy wykluczywszy w ten sposób istotne źródło prawdy, którym jest tradycja, i uprzedziwszy papieża, który jest jej piastunem, nie zostawiono już prawdzie swobody objawienia się: wówczas, skoro ludzie nie mówią już o prawdzie, prawda musi sama mówić do ludzi. To zdarzyło się za czasu Ariusza⁶⁷⁴. Cudy za Dioklecjana i za Ariusza.

833

Cud. – Lud wyciąga ten wniosek sam z siebie; ale jeżeli trzeba wam dać rację…

Przykro jest znajdować się w wyjątku od reguły⁶⁷⁵. Trzeba nawet być surowym i przeciwnym wyjątkowi. Ale mimo to, ponieważ pewnym jest zdarzają się wyjątki od reguły, trzeba o tym sądzić surowo, ale sprawiedliwie.

834

Jan 6, 26: Non quia vidistis signa, sed quia saturati estis⁶⁷⁶.

Ci, którzy idą za Jezusem Chrystusem z przyczyny jego cudów, czczą jego potęgę we wszystkich cudach, jakie ona sprawia; ale ci, którzy, głosząc, iż idą za nim dla jego cudów, idą za nim jedynie dlatego, że ich pociesza i syci ich dobrami doczesnymi, hańbią jego cudy, kiedy są sprzeczne z ich wygodą.

Jan 9, 16: Non est hic homo a Deo, qui sabbatum non custodit. Alii: Quomodo potest homo peccator haec signa facere⁶⁷⁷?

Co jest jaśniejsze?

„Ten dom nie jest domem Boga, nie wierzą tam bowiem, aby pięć twierdzeń było zawartych w Janseniuszu”. Inni: „Ten dom jest domem Boga; czyni w nim bowiem osobliwe cudy”.

Co jest jaśniejsze?

Tu quid dicis? Dico quia propheta eas ⁶⁷⁸. Nisi esset hic a Deo, non poterat facere quidquam⁶⁷⁹.

835

W Starym Testamencie, kiedy was odwracać będą od Boga. W Nowym, kiedy was odwracać będą od Chrystusa. Oto wyraźnie zaznaczone okoliczności wyłączające wiarę w cuda. Nie trzeba zatem mnożyć ich innymi wykluczeniami.

Czy stąd wynika, iż mieli prawo wykluczać wszystkich proroków, którzy przyszli wśród nich? Nie. Zgrzeszyliby, wykluczając tych, którzy przeczyli Bogu, i zgrzeszyliby, wykluczając tych, którzy nie przeczyli Bogu.

Kiedy się tedy widzi cud, trzeba albo poddać się od razu, albo mieć osobliwe znaki w przeciwnym kierunku. Trzeba zważyć, czy przeczy Bogu albo Chrystusowi, albo Kościołowi.

836

Wielka jest różnica w tym, aby nie być za Chrystusem i wyznawać to⁶⁸⁰, albo też nie być za Chrystusem, a udawać, że się jest za nim⁶⁸¹. Jedni mogą czynić cuda, drudzy zasię nie; jasnym bowiem jest co do jednych, że są przeciw prawdzie, a co do drugich nie; tak więc cuda są jaśniejsze.

837

To, iż trzeba kochać jedynego Boga, jest to rzecz tak widoczna, iż nie potrzeba cudów, aby tego dowieść.

838

Chrystus czynił cuda, a później apostołowie i pierwsi święci czynili je w wielkiej mnogości; ponieważ skoro proroctwa nie spełniły się jeszcze i spełniały się przez nich, nic nie świadczyło prócz cudów. Było przepowiedziane, że Mesjasz nawróci narody. W jaki sposób to proroctwo mogłoby się spełnić bez nawrócenia narodów? I w jaki sposób narody nawróciłyby się do Mesjasza, nie widząc tego ostatniego ziszczenia proroctw, które go dowodzą⁶⁸²? Zanim tedy umarł, zmartwychwstał i nawrócił narody, wszystko nie spełniło się; trzeba było tedy cudów przez cały ten czas. Teraz nie trzeba ich już przeciw żydom⁶⁸³, spełnione bowiem proroctwa są trwałym cudem.

839

Jeżeli nie wierzycie we mnie, wierzcie przynajmniej w cuda⁶⁸⁴. Odsyła ich do tego jako do czegoś silniejszego.

Było powiedziane żydom zarówno jak chrześcijanom, aby nie zawsze wierzyli prorokom⁶⁸⁵; mimo to faryzeusze i uczeni w Piśmie przywiązują wielką wagę do jego cudów⁶⁸⁶ i silą się wykazać, że są fałszywe lub zdziałane przez czarta; jako iż byliby zmuszeni poddać się, gdyby uznali, że są z Boga.

Nie jesteśmy dziś w kłopocie co do tego rozróżnienia. Bardzo wszelako łatwo jest uczynić je: ci, którzy nie przeczą ani Bogu, ani Chrystusowi, nie czynią cudów, które by były podejrzane. Nemo facit virtutem in nomine meo et cito possit de me male loqui⁶⁸⁷.

Ale nie mamy potrzeby czynić tego rozróżnienia. Oto święta relikwia; oto cierń z korony Zbawiciela świata⁶⁸⁸, w którym książę tego świata⁶⁸⁹ nie ma mocy: cierń ten czyni cudy własną potęgą owej krwi przelanej dla nas. Oto Bóg wybrał sam ten dom, aby objawić w nim swoją potęgę.

Nie ludzie to czynią te cuda za pomocą tajemnej i wątpliwej mocy, która nas zniewala do delikatnego rozróżnienia. To sam Bóg; to narzędzie Męki jego jedynego Syna, które będąc w licznych miejscach⁶⁹⁰, wybiera to oto i sprowadza ze wszystkich stron ludzi, aby doznali tam owej cudownej ulgi w swych niemocach.

840

Kościół ma trzy rodzaje nieprzyjaciół: żydów, którzy nigdy nie należeli do jego ciała; kacerzy, którzy je opuścili; i złych chrześcijan⁶⁹¹, którzy targają je wewnątrz.

Te trzy rodzaje rozmaitych przeciwników zwalczają go zwyczajnie w różne sposoby; ale tutaj zwalczają go na jeden sposób. Ponieważ zbywa im wszystkim cudów, Kościół zaś posiadał zawsze przeciw nim cuda, mieli zawsze ten sam cel w tym, aby je odtrącać, i zawsze posługiwali się tym wykrętem, iż nie trzeba sądzić o nauce z cudów, ale o cudach z nauki. Wśród tych, którzy słuchali Chrystusa, były dwa stronnictwa: jedni, którzy szli za jego nauką dla jego cudów; drudzy, którzy powiadali⁶⁹²… Były dwa stronnictwa za czasów Kalwina… Obecnie są jezuici, etc.

841

Cudy stanowią rozróżnienie w rzeczach wątpliwych; między ludem żydowskim a pogańskim; żydowskim a chrześcijańskim; katolikami i heretykami; spotwarzanymi⁶⁹³ i potwarcami; między dwoma krzyżami.

Ale kacerzom cudy byłyby bez pożytku; Kościół bowiem wsparty cudami, które pozyskały wiarę, powiada nam, iż oni nie mają prawdziwej wiary. Nie ma wątpienia, iż oni nie są w prawdzie, skoro pierwsze cudy Kościoła wykluczają wiarę w ich cudy. Jest tedy cud przeciw cudowi, a pierwsze i większe ze strony Kościoła.

…Te dziewice⁶⁹⁴, osłupiałe tym, co głoszą o nich, iż są na drodze do zguby; iż spowiednicy ich wiodą je do Genewy⁶⁹⁵; iż uczą je, że Chrystus nie jest obecny w Eucharystii, ani po prawicy Ojca; wiedzą, że wszystko to jest fałszywe, ofiarują się tedy Bogu w tym stanie; Vide si via iniquitatis in me est⁶⁹⁶. Cóż się na to dzieje? To miejsce, które ogłaszają za świątynię diabła, Bóg uczynił swoją świątynią. Powiadają, że trzeba usunąć zeń dzieci; Bóg je tam leczy⁶⁹⁷. Powiadają, że to arsenał piekła: Bóg czyni zeń świątnicę łask swoich. Wreszcie grożą im wszelkim gniewem, wszelką pomstą nieba; a Bóg obsypuje ich swą dobrocią. Trzeba by tedy postradać rozum, aby wnioskować stąd, że są na drodze zguby.

(Oto są bez wątpienia te same znaki, jakie miał św. Atanazy).

842

„Si tu es Christus, dic nobis⁶⁹⁸”.

„Opera quae ego facio in nomine patris mei, haec testimonium perhibent de me. Sed vos non creditis quia non estis ex ovibus meis. Oves meae vocem meam audiunt⁶⁹⁹”.

J 6, 30. Quod ergo tu facis signum ut videamus et credamus tibi? – Non dicunt: Quam doctrinam praedicas?

Nemo potest facere signa que tu facis nisi Deus ⁷⁰⁰…

2 Mch 14, 15. Deus qui signis evidentibus suam portionem protegit⁷⁰¹.

Volumus signum videre de coelo, tentantes eum ⁷⁰² Łk 11, 16.

Generatio prava signum quaerit; et non dabitur. Et ingemiscens ait: Quid generatio ista signum quaerit ⁷⁰³? (Mk 8, 12). Żądał znaku w złej intencji.

Et non poterat facere ⁷⁰⁴. A mimo to przyrzeka im znak Jonasza, swego zmartwychwstania, znak wielki i nieporównany⁷⁰⁵.

Nisi videritis signa, non creditis ⁷⁰⁶. Nie potępia ich za to, że nie wierzą bez cudów, ale za to, te nie wierzą, póki sami nie zobaczą.

Antychryst in signis mendacibus (powiada św. Paweł, 2 Tes 2) secundum operationem satanae, in seductione iis qui pereunt eo quod charitatem veritatis non receperunt ut salvi fierent, ideo mittet illis Deus operationes erroris ut credant mendacio⁷⁰⁷. Jak w ustąpie Mojżesza: tentat enim nos Deus, utrum diligatis eum⁷⁰⁸.

Ecce praedixi Vobis: vos ergo videte ⁷⁰⁹.

843

Nie tutaj jest kraina prawdy, błądzi ona nieznana między ludźmi. Bóg otoczył ją zasłoną, która przesłania ją tym, co nie słyszą jej głosu. Otwarte jest pole bluźnierstwu, nawet co do prawd co najmniej bardzo prawdopodobnych⁷¹⁰, jeśli kto ogłosi prawdy Ewangelii⁷¹¹ wnet ogłaszają przeciwne i zaciemniają kwestie w ten sposób, iż lud nie może się rozeznać. I pytają: „Co macie, aby kazać wierzyć raczej wam niż innym? Jaki znak czynicie? Macie tylko słowa i my także. Gdybyście mieli cuda, dobrze”. – To jest prawda, iż nauka winna być poparta cudami, których nadużywa się, aby bluźnić nauce. A jeżeli zjawią się cuda, powiada się, iż cuda nie wystarczają bez nauki: i to jest druga prawda, aby bluźnić cudom.

Chrystus leczy ślepego od urodzenia⁷¹² i robi mnóstwo cudów w dzień sabatu. Czym oślepiał faryzeuszów⁷¹³, którzy powiadali, iż trzeba sądzić o cudach wedle nauki.

„Mamy Mojżesza; ale co do owego, nie wiemy skąd się wziął⁷¹⁴”. To właśnie jest cudowne, że nie wiecie skąd się wziął; a mimo to czyni takie cudy.

Chrystus nie mówił ani przeciw Bogu, ani przeciw Mojżeszowi.

Antychryst i fałszywi prorocy, przepowiedziani przez oba Testamenty, będą mówić otwarcie przeciw Bogu i przeciw Chrystusowi. Kto nie jest ukryty.

Kto byłby ukrytym nieprzyjacielem, Bóg nie pozwoliłby mu, aby czynił jawnie cudy⁷¹⁵.

Nigdy w publicznej dyspucie, gdzie obie strony świadczą się Bogiem, Chrystusem, Kościołem, nie zdarzyło się, aby cudy były po stronie fałszywych chrześcijan, zasię druga strona aby była bez cudów.

„Ma diabła”. Jan 10, 21. – A inni powiadają: Zali diabeł może otworzyć oczy ślepym?

Dowody, które Chrystus i apostołowie czerpią z Pisma, nie są rozstrzygające: powiadają bowiem tylko, jako Mojżesz rzekł, iż przyjdzie prorok, ale nie dowodzą tym, aby to był właśnie on, a w tym była cała kwestia. Te ustępy służą tedy jedynie do wykazania, iż coś nie jest w sprzeczności z Pismem i że nie ma w tym przeciwności, ale nie iżby była zgoda. Owóż to wykluczenie przeciwności wystarczy przy cudach.

Istnieje wzajemna powinność między Bogiem a ludźmi, aby czynić i aby dawać. Venite: Quid debui⁷¹⁶? „Oskarż mnie”, powiada Bóg u Izajasza (1, 18).

Bóg powinien spełnić swoje obietnice, etc.

Ludzie powinni są Bogu to, aby przyjąć religię, którą im zsyła. Bóg powinien jest ludziom, aby ich w błąd nie wprowadzać. Owo byliby wprowadzeni w błąd, gdyby cudotwórcy głosili naukę, która by nie była jawnie fałszywa w świetle zdrowego rozumu, i gdyby większy cudotwórca nie uprzedził ich już, aby im nie uwierzyli.

Tak więc gdyby był rozdział w Kościele i gdyby arianie na przykład, którzy głosili, iż wspierają się na Piśmie jak i katolicy, czynili cuda, nie zaś katolicy, byłoby to wprowadzeniem w błąd.

Tak bowiem, jak człowiek, który nam oznajmia tajemnice Boga, nie jest godzien wiary mocą własnej powagi i dlatego niedowiarki weń wątpią, tak znowuż gdy zjawi się człowiek, który na znak porozumienia swego z Bogiem wskrzesza umarłe, przepowiada przyszłość, przenosi morza, leczy chorych, nie masz bezbożnika, który by się nie poddał, a niedowiarstwo faraona i faryzeuszów jest objawem nadprzyrodzonej zatwardziałości.

Kiedy się tedy widzi wraz z jednej strony i cudy, i niepodejrzaną naukę, nie masz trudności. Ale kiedy się widzi cudy i podejrzaną naukę z jednej strony, wówczas trzeba zbadać, co jaśniejsze⁷¹⁷. Chrystus był podejrzany⁷¹⁸.

Barjezus oślepiony⁷¹⁹: siła Boga przemaga siłę jego nieprzyjaciół.

Egzorcyści żydowscy bici przez diabłów, mówiących: „Znam Jezusa i Pawła, ale wy, kto jesteście?⁷²⁰”.

Cudy są dla nauki, a nie nauka dla cudów.

Jeżeli cudy są prawdziwe, czy można przekonać o każdej nauce? Nie, to bowiem się nie zdarzy. Si Angelus⁷²¹…

Prawidło: Trzeba sądzić o nauce z cudów, trzeba sądzić o cudach z nauki. Wszystko to jest prawda, ale to nie stanowi sprzeczności, trzeba bowiem rozróżniać czasy.

Jakiżeś ty rad, iż znasz ogólne prawidła, mniemając, iż przez to wniesiesz zamieszanie i udaremnisz wszystko! Przeszkodzimy ci, mój ojcze⁷²²: prawda jest jedna i niezłomna.

Niemożliwe jest wedle powinności Boga, aby człowiek, ukrywając swą złą naukę i ukazując tylko dobrą, i mieniąc się zgodnym z Bogiem i Kościołem, czynił cudy, aby wśliznąć nieznacznie fałszywą i podstępną naukę: to być nie może.

A tym mniej, aby Bóg, który zna serca, czynił cudy na rzecz takiego człowieka⁷²³.

844

Trzy znaki religii: ciągłość⁷²⁴, przykładne życie, cudy. Niweczą ciągłość prawdopodobieństwem⁷²⁵; przykładne życie swoją nauką moralną⁷²⁶; cudy, podkopując albo ich prawdę, albo ich doniosłość.

Gdyby im dać wiarę, Kościół nie będzie miał niebawem co począć ze swą ciągłością, świętością ani cudami. Kacerze im przeczą lub przeczą ich doniosłości; oni tak samo. Ale trzeba by być nieszczerym, aby im przeczyć, lub też trzeba by stracić rozum, aby przeczyć ich doniosłości.

Nikt nigdy nie dał się umęczyć za cudy, które rzekomo widział⁷²⁷, co się bowiem tyczy tych, w które Turcy wierzą z tradycji, szaleństwo ludzi dochodzi może aż do męczeństwa, ale nie dla tych, które się widziało.

844 bis

Ciągłość. – Molina: nowość⁷²⁸.

845

Kacerze zawsze zwalczali te trzy znaki, których nie mają⁷²⁹.

846

Pierwszy zarzut: „Anioł z nieba⁷³⁰. – Nie trzeba sądzić o prawdzie przez cudy, ale o cudach przez prawdę. Zatem cudy są niepotrzebne”.

Otóż są przydatne i nie trzeba być przeciw prawdzie, zatem to, co powiedział o. Lingendes⁷³¹, że Bóg nie pozwoli, aby cud mógł wprowadzić w błąd…

Skoro zajdzie sprzeczność w tym samym Kościele, cud rozstrzygnie.

Drugi zarzut: Ale Antychryst uczyni znaki⁷³².

Czarnoksiężnicy Faraona nie zwodzili do błędu. Nie można będzie zatem powiedzieć Chrystusowi o Antychryście: Zwiodłeś mnie do błędu. Antychryst bowiem będzie je czynił⁷³³ przeciw Chrystusowi i tym samym nie może zwieść do błędu. Albo Bóg nie pozwoli fałszywych cudów, albo dostarczy większych.

Od początku świata Chrystus trwa: to jest mocniejsze niż wszystkie cudy Antychrysta.

Gdyby w tym samym Kościele zdarzył się cud po stronie błądzących, byłoby to wprowadzeniem w błąd. Schizma jest widoczna, cud jest widoczny. Ale schizma jest bardziej oznaką błędu niż cud oznaką prawdy: zatem cud nie może wprowadzić w błąd.

Ale poza schizmą błąd nie jest tak widoczny, jak widoczny jest cud, zatem cud wprowadziłby w błąd.

Ubi est Deus tuus ⁷³⁴? Cudy pokazują go i są niby błyskawica.

847

Jedna z antyfon nieszpornych Bożego Narodzenia: Exortum est in tenebris lumen reoctis corde⁷³⁵.

848

Jeśli miłosierdzie boże jest tak wielkie, iż daje nam zbawczą naukę, nawet gdy się kryje, jakiegoż światła możemy się po nim spodziewać, wówczas gdy się odsłania⁷³⁶!

840

Est et non est ⁷³⁷ czy będzie przyjęte w samej wierze, zarówno jak w cudach? A jeżeli jest nieodłączne w innych…

Kiedy św. Ksawery robi cudy. – Św. Hilary. – Nędznicy, którzy zmuszacie nas do mówienia o cudach. Vae qui conditis.

Sędziowie niesprawiedliwi, nie róbcie praw od ręki; sądźcie wedle tych, które są ustanowione i to ustanowione przez was samych; Vae qui conditis leges iniquas⁷³⁸.

Cudy ciągłe, fałszywe.

Aby osłabić przeciwników, rozbrajacie cały Kościół⁷³⁹.

Jeżeli powiadają⁷⁴⁰, że zbawienie nasze zależy od Boga⁷⁴¹, są kacerzami⁷⁴². Jeżeli mówią, że się poddają papieżowi, to obłuda. Jeżeli są gotowi podpisać wszystkie jego postanowienia, to nie wystarcza. Jeżeli powiadają, że nie trzeba zabijać dla jabłka⁷⁴³, zwalczają moralność katolicką. Jeśli się zdarzą wśród nich cudy, to nie jest znak świętości, ale przeciwnie, poszlaka herezji.

Sposób, w jaki Kościół przetrwał, polega na tym, że prawda nie spotkała się z zaprzeczeniem lub też, jeśli jej przeczono, był papież, lub jeśli nie, był Kościół.