Fiesta

5

Səhər tezdən şirin kökə ilə kofe içmək üçün Sen-Mişel bulvarı ilə Suflo küçəsinə tərəf yollandım. Gözəl bir səhər açılmışdı. Lüksemburq bağlarındakı şabalıdı ağacları çiçək açmışdı. Havada səhər təravəti var idi. Mən kofe içə-içə qəzetləri oxuyur, siqaret çəkirdim. Gülsatan qadın dükandan çıxıb, gündəlik köşkünü hazırlayırdı. Tələbələrin bəzisi hüquq məktəbinə, yarısı isə Sarbona tərəf gedirdi. Bulvar tramvayla dolu idi, adamlar işə tələsirdi. Mən avtobusa mindim, arxa tərəfdə dayanıb Madlen kilsəsinə getdim. Madlen kilsəsindən Kapucino bulvarına, oradan Opera binasına qədər piyada gedib, sonra redaksiyaya yollandım. Yolüstü tullanan qurbağalar və boks oyuncaqları satan kişinin yanından keçdim. Onun xanım köməkçisinin boksçuları döyüşə hazırladığını görüb, tora düşməmək üçün yolumu dəyişdim. Qız əli ilə tordan tutub kənarda dayanıb ətrafa baxırdı. Kişi isə oyuncaqlarını satmaq üçün iki turisti şirnikləndirirdi. Daha üç turist isə kənarda dayanıb tamaşa edirdi. Mən əlindəki diyircəklə səkidə nəm hərflərlə CİNZANO yazan kişinin arxası ilə hərəkət etdim. Küçədə hamı işə tələsirdi. Onlardan biri olduğuma görə özümü yaxşı hiss edirdim. Küçəni keçib redaksiyaya girdim.

Ofisdə fransız qəzetlərini bir az vərəqləyib, siqaret çəkdim və yazı makinasının arxasına keçib işə başladım. Saat on birdə taksi ilə Ked-Orseyə gedib, bir neçə müxbirlə birlikdə xarici işlər nazirliyinin göndərdiyi qalın çərçivəli eynəkli gənc fransız diplomatın saat yarımlıq nitqinə və sualları cavablandırmasına qulaq asdım. Nazirlər kabinetinin sədri ya Lionda çıxış edir, ya da artıq geri qayıdırdı. Bəziləri yalnız öz səslərini eşitmək üçün suallar versə də, xəbər xidməti müxbirləri cavabını axtardıqları sualları ünvanlayırdılar. Təzə bir xəbər yox idi. Oradan çıxanda taksini Uolsi və Krumla bölüşdüm.

– Gecələr nə edirsən, Ceyk? – Krum soruşdu. Aya-günə dönmüsən, görünmürsən. Latın məhəlləsində qalıram.

– Bəzən gecələri harasa çıxıram. "Dinqo" kafesinə. Ora əla yerdir, elə deyil?

– Ya da yeni açılmış "Selektə" gedirəm.

– Neçə dəfə getmək istəmişəm – Krum dedi. Amma bilirsən də arvad-uşaqla hər şey başqa cürdür.

– Yenə tennis oynayırsan? – Oulsi soruşdu.

– Yox, – Krum dedi. Bu il heç oynaya bilməmişəm. Bir-iki dəfə istədim, ancaq bazar günləri yağış yağdığından və meydança adamla dolu olduğundan istəyim baş tutmayıb.

– İngilislər şənbə günləri işləmir, – Uolsi dedi.

– Bəxtəvərlər, – Krum dedi. Yaxşı, sizə göstərərəm. Əlbət, ömrümün sonunadək müxbir olaraq işləməyəcəm. Bax onda gəzməyə xeyli vaxtım olacaq.

– Bu yaxşı fikirdir. Balaca bir maşınla şəhərdən kənarında yaşamaq…

– Mən gələn il maşın almağı düşünürəm.

Mən pəncərəyə çırpıldım. Sürücü maşını saxladı.

– Bu, bizim küçədir, – mən dedim. Gəlin, içkiyə qonaq olun.

– Çox sağ ol, köhnə dost, – Krum dedi. Uolsi başını silkələdi.

– Mən gərək onun səhər danışdıqlarını nəzərdə saxlayım.

Mən Krumun əlinə iki frank qoydum.

– Dəli olmusan, Ceyk, – o dedi. Mən ödəyərəm.

– Bu ki, redaksiyanın hesabından gedir.

– Olsun, özüm ödəyəcəm.

Mən sağollaşıb, onlara əl salladım. Krum başını bayıra çıxarıb:

– Çərşənbə günü səhər yeməyində görüşərik.

– Mən razı.

Mən liftlə ofisə qalxdım. Robert Kon burada məni gözləyirdi.

– Salam, Ceyk, – o dedi. Yeməyə gedək?

– Yaxşı, gözlə görüm təzə nəsə var, ya yox.

– Hara gedəcəyik?

– Hara istəsən.

Mən yazı stolumun üstünə göz gəzdirdim.

– Sən harada yemək istəyirsən?

– Vetzelə gedək? Orada yaxşı qəlyanaltı olur.

Restoranda biz qəlyanaltı və pivə sifariş etdik. Ofisiant hündür, soyuqdan diyircəklənmiş stəkanda pivələri gətirdi. Burada qəlyanaltı üçün onlarla yemək növü var idi.

– Keçən gecə yaxşı əylənə bildin? – mən soruşdum.

– Yox, elə də yox.

– İşlər necə gedir?

– Pis. İkinci kitab heç getmir.

– Hamıda belədir.

–Bilirəm. Amma, yenə də narahat oluram.

– Cənubi Amerikaya getmək barədə necə, yenə də düşünürsən?

– Fikrimdən çıxmır.

– Bəs niyə dayanmısan?

– Frensizə görə.

– Yaxşı, – dedim, – onda onu da özünlə apar.

– Bu, onun xoşuna gəlməz. Ora, onun bəyənəcəyi yer deyil. O, ətrafında çoxlu adam olmasını xoşlayır.

– Onda qoy, cəhənnəm olsun.

– Bacarmaram. Mənim ona qarşı öhdəliklərim var.

O, doğranmış xiyarları itələyib duzlu siyənəyi qabağına çəkdi.

– Sən xanım Bret Eşli haqqında nə bilirsən, Ceyk ?

– Xanım Eşli onun soyadıdır. Bret isə adıdır. O, qəşəng qızdır, – mən dedim. O, boşanmağa və Mayk Kempelə ərə getməyə hazırlaşır. Mayk indi Şotlandiyadadır. Nəsə olub?

– O, çox cazibədar qadındır.

– Elə deyil?

– Onun özünəməxsus bir zərifliyi var. Çox zarafatcıl və qırmızı adama oxşayır.

– O, çox qəşəngdir.

– Heç bilmirəm, sənə necə izah edim, – Kon dedi. Məncə, bu anadangəlmədir.

– Deyəsən, o sizin çox xoşunuza gəlib.

– Həm də çox. Aşiq olsam, heç təəccüblənmərəm.

– O, içki düşkünüdür, – mən dedim. Həm də, Mayl Kempelə aşiqdir və ona ərə getməyə hazırlaşır. O kişinin zibil qədər pulu var.

– Mən onun ərə gedəcəyinə inanmıram.

– Niyə də yox?

– Bilmirəm. Sadəcə inanmıram. Çoxdandır onu tanıyırsan?

– Hə, – mən dedim. O, müharibə vaxtı mən olduğum hospitalda Könüllü Yardım Dəstəsində tibb bacısı idi.

– Onda lap uşaq olub ki.

– İndi otuz dörd yaşı var.

– Bəs Eşli ilə nə vaxt evlənmişdilər?

– Müharibə vaxtı. Onun aşiq olduğu oğlan dizenteriyaya tutulduğuna görə canı ilə əlləşirdi.

– Səsindəki bu istehza nədir?

– Üzr istəyirəm. Təsadüfən oldu. Sadəcə sənə faktları göstərməyə çalışıram.

– Onun sevmədiyi adamla ailə həyatı qura biləcəyinə inanmıram.

– Olsun, – mən dedim. Artıq o bunu iki dəfə edib.

– İnanmıram.

– Özün bilərsən, – mən dedim, – cavablarımı bəyənmirsənsə, onda axmaq suallar vermə.

– Mən səndən bunu soruşmurdum.

– Sən məndən Bret Eşli haqqında nə bildiyimi soruşdun.

– Ancaq onu təhqir etməyini istəmədim.

– Uf, cəhənnəm ol.

O, rəngi qaçmış halda stoldan qalxdı və kiçik qəlyanaltı boşqablarının arxasında solğun və əsəbi halda dayandı.

– Otur aşağı, – mən dedim. Axmaqlıq etmə.

– Sən sözünü geri götürməlisən.

– Qurtar bağça söhbətlərini.

– Dedim ki, sözünü geri götür.

– Yaxşı. Mən Bret Eşli haqqında heç nə bilmirəm. Razı qaldın?

– Yox, mən bunu nəzərdə tutmurdum. Mənə cəhənnəm ol, dedin.

– Yaxşı, cəhənnəmə getmə, – mən dedim, – otur yerində. Biz hələ indi yeməyə başlamışıq.

Kon gülümsədi və aşağı oturdu. O, yenidən əyləşdiyinə sevinirdi. Kim bilir, oturmasa nə axmaqlıq edəcəkdi.

– Ceyk, sən məni təhqir etdin.

– Bağışla. Bilirəm, dilim zəhərdir. Özüm də istəmədən acı danışıram. Nə danışdığımdan özümün də xəbəri olmur.

– Bilirəm, – Kon dedi. Sən demək olar, mənim ən yaxşı dostumsan, Ceyk.

“Əcəb işə düşdüm”, – mən düşündüm.

– Sözlərimi unut, getsin, – bu dəfə ucadan dedim. Bir daha üzr istəyirəm.

– Yaxşı. Hər şey qaydasındadır. Sadəcə bir anlıq inciklik idi.

– Əla. Gəl, onda başqa bir şey sifariş edək.

Səhər yeməyindən sonra Pi kafesinə yollandıq və orada kofe içdik. Mən Konun yenidən Bret haqqında söz açmaq istədiyini hiss etsəm də, buna imkan vermədim. Bir az ordan-burdan söhbət edəndən sonra, mən Kondan ayrılıb, işə qayıtdım.

6

Saat beşdə Krillon otelində Breti gözləyirdim. O, hələ gəlmədiyindən mən əyləşdim və bir neçə məktub yazdım. Məktubları çox yaxşı qatlaya bilməsəm də, Krillon otelinin möhürünün bir işə yarayacağına ümid edirdim. Bret gəlib çıxmadı, odur ki, saat altıya qalmış on beş dəqiqə mən aşağı, bara tərəf düşdüm və barmen Corcla "Cek Rouz" kokteyli içdim. Bret barda da yox idi, ona görə qayıdanda yenə də yuxarı çıxıb baxdım və taksiyə minib Selekt kafesinə getdim. Sena çayını keçəndə mən yedəyə qoşulmuş və suyun axarı ilə üzən boş barjaları və körpüyə yaxınlaşan zaman barja sürənlərin əllərindəki şüvüllə onları necə itələdiyini gördüm. Çay çox qəşəng idi. Parisdə körpünü keçmək insana həmişə xoş təsir edir. Taksi eyni hərəkətləri təkrarlamaq üçün yaradılan semaforun ixtiraçısının heykəlinin ətrafında dövrə vurub, Raspay bulvarına tərəf döndü və mən arxaya söykənib yolun bu hissənin bitməsini gözlədim. Raspay bulvarına gedən yol insanı həmişə sıxır. Əsas da Fontenblo və Montero arasında yerləşən Paris-Lion xəttini keçəndə özümü çox yorğun, əzgin və cansıxıcı hiss edirəm. Bəlkə, bu yerləri bu qədər darıxdırıcı edən fikirlərimizin qarışıqlığı idi. Parisdə Raspay bulvarı kimi eybəcər başqa küçələr də var. Piyada bu küçəni gözüyumulu düşməyə hazıram. Ancaq maşınla buranı keçməyə dözə bilmirəm. Deyəsən, bu barədə bir dəfə nəsə oxumuşdum. Robert Kon üçün Parisin hər küçəsi belə idi. Görəsən, Konda Parisə qarşı bu qədər nifrət haradan idi? Çox güman, Menkendən. İnanıram ki, Menken (Henri Luis Menken (1880-1956) alman-amerikan jurnalisti, satiriki, ədəbi tənqidçisi və alimi) də Parisi görməyə gözü yox idi. Çox gənclər indi nəyi xoşlayıb xoşlamadıqlarını Menkenə görə müəyyən edir.

Taksi Rotenda kafesinin qarşısında saxladı. Siz Monparnasda hansı taksi sürücüsündən onu çayın sağ sahilində olan kafelərin birinə aparmasını xahiş etsəniz, onlar sizi həmişə Rotondeyə gətirəcək. On ildən sonra, onun yerini yəqin, günbəz tutacaqdı. Bəlkə də daha tez. Mən Rotendanın təkəm-seyrək müştərilər olan stollarının yanından keçib, Selektə girdim. Barın içərisində bir neçə adam, həyətində isə Harvi Stoun tək oturmuşdu. Onun qarşısında boşqablar qalaqlanmış, üzünü də tük basmışdı.

– Əyləşin, – Harvi dedi, – çoxdandır səni axtarıram.

– Nəsə olub?

– Heç, elə belə.

– At yarışına getmişdin?

– Yox. Bazar günündən çıxanam.

– Ştatlardan nəsə xəbər var?

– Heç nə. Səssizlikdir.

– Niyə görəsən?

– Bilmirəm. Mən onlarla qurtarmışam. Tamamilə əlaqəmi kəsmişəm.

O, qabağa əyildi və gözlərimin içinə baxdı.

– Sənə bir şey deyim, Ceyk?

– Hə.

– Beş gündür, dilimə heç nə dəymir.

O saat yadıma bir şey düşdü. Üç gün qabaq, Harvi Nyu-York barında poker zəri atmaqla məndən iki yüz frank qazanmışdı.

– Niyə axı?

– Pul yoxdur. Pul gəlmədi, o susdu. Çox qəribədir, Ceyk. Belə olanda, ancaq tək qalmaq istəyirəm. Yalnız öz otağıma çəkilmək istəyirəm. Mən pişik kimiyəm.

Mən cibimi yoxladım.

– Yüz dollar bəs edər, Harvi?

– Hə.

– Onda, gedək bir şey yeyək.

– Hara tələsirik. Gəl, hələ bir az içək.

– Yaxşısı budur, nəsə yeyək.

– Yox. Mən belə olanda heç nə yemək istəmirəm.

Biz içdik. Harvi mənim boşqabımı da öz qalağının üstünə qoydu.

– Menkeni tanıyırsan, Harvi?

– Hə. Niyə soruşdun?

– O, necədir?

– Heç nə. Çox gülməli sözlər danışır. Axırıncı dəfə onunla nahar edəndə biz Hofenhaymer haqqında söhbət etdik. "Məsələ ondadır ki", o dedi, – "o, özünü müqəddəs kimi aparır. Bu da pis deyil”.

– Elədir ki, var.

– Amma, indi bu işlərin daşın atıb, – Harvi davam etdi. O, bildiyi hər şey haqqında yazıb, indi isə bilmədiyi məsələlərlə məşğuldur.

– Bəlkə də, o haqlıdır, – dedim. Sadəcə onun yazdıqlarını oxuya bilmirəm.

– Onsuz da onu indi heç kim oxumur, – Harvi dedi, -bircə Aleksandr Hamilton İnstitutundakılardan başqa.

– Elədir, – mən dedim. Yaxşı vaxtlar idi.

– Əlbəttə, – Harvi dedi.

Beləliklə, biz səssiz əyləşib bir müddət dərin fikrə getdik.

– Birini də süzüm?

– Süz, – Harvi dedi.

– Bax, Kon gəlir, – mən dedim.

Robert Kon küçəni keçirdi.

– Axmaq, – Harvi dedi.

Kon bizim masaya yaxınlaşdı.

– Salam, dostlar, – o dedi.

– Salam, Robert, – Harvi dedi. Mən də indicə Ceykə sənin axmaq olduğunu deyirdim.

– Nə demək istəyirsən?

– İndi bir sual verəcəm, amma fikirləşmədən cavab ver. Əgər istədiyin hər şeyi edə bilmək imkanın olsaydı, nə edərdin?

Kon düşünməyə başladı.

– Fikirləşmə. Ağlına gələni de.

– Bilmirəm, – Kon dedi. Bu nə sualdır, axı?

– Mən sual verdim ki, nə edərdin. Ağlına birinci nə gəlir? Axmaq fikir olsa da, de.

– Bilmirəm, – Kon dedi. Yəqin ki, daha yaxşı bacardığım işi görərdim, yenidən futbol oynayardım.

– Mən səhv etmişəm, – Harvi dedi. Bu, axmaqlıq deyil. Bu sadəcə əqli cəhətdən geri qalmadır.

– Lap öldüm gülməkdən, Harvi, – Kon dedi. Bir gün kimsə üz-gözünü yaman əzişdirəcək.

Harvi Stoun güldü.

– Demək, belə düşünürsən? Bu baş verməyəcək, narahat olma. Bu vecimə də deyil. Çünki boksçu deyiləm.

– Amma, bu baş versə, vecinə olacaq.

– Yox, olmayacaq. Bax, burada böyük səhv etdin. Çox yanlış fikirdəsən.

– Bəsdir mənim haqqımda danışdın.

–Yaxşı fikirdir, – Harvi dedi. Mənim üçün fərqi yoxdur. Sən mənim üçün bir heçsən.

– Bəsdir, Harvi, – mən dedim. Gəl, içək.

– Yox, – o dedi. Mən küçəni yuxarı qalxıb yemək yeyəcəm. Görüşərik, Ceyk.

O, stoldan durub, küçəyə çıxdı. Mən onun tıxacda taksilərin arası ilə balaca, ağır, asta və özündən razı halda küçəni keçməsinə tamaşa etdim.

– O, həmişə məni cin atına mindirir, – Kon dedi. Onu görən gözüm yoxdur.

– Amma, mənim ondan xoşum gəlir, mən dedim. Onu çox istəyirəm. Onu görəndə əsəbləşmə.

– Bilirəm, – Kon dedi. O, sadəcə mənim əsəblərimlə oynayır.

– Günorta nəsə yazmısan?

– Yox, yaza bilmirəm. Birinci kitab bundan asan idi. Heç cürə fikrimi toplaya bilmirəm.

Yadımdadır, yazın əvvəli o, Amerikadan bura gələndə özünə inanırdı. Öz ədəbi istedadından əmin olandan sonra isə, macəra axtarmağa başladı. Artıq həmin əminlik yoxdur. Bəzən hiss edirəm ki, Robert Konu yaxşı kəşf etməmişəm. Çünki o Bretə aşiq olana qədər belə sözlər demədiyindən, onu başqalarından ayırmırdım. O, yaxşı tennis oynayır, yaxşı bədəni var idi və həmişə formada idi; qumarda kartları ram edə bilir və yaddaqalan bir tələbə idi. Onun indiyədək adam içində hansısa bir sözlə seçildiyini görməmişdim. O, məktəb vaxtı polo ya da buna bənzər adı olan bir köynək geyinsə də, onu cavan göstərmirdi. Məncə, o modabaz deyildi. Zahiri görünüşü sanki Prilsetonda hazırlanmışdı. Daxilən isə, ona təlim keçmiş iki qadının təsirinin məhsuludur. Bir də onun uşaqlara xas gülərüzlülüyü var idi ki, heç kim onu yox edə bilməmişdi və mən bunu aşkar etməmişdim. O, tennisdə qalib gəlməyi sevirdi. Əsasən də Lenqlen sayağı qalibiyyəti sevirdi. Digər tərəfdən isə, məğlub olanda əsəbləşmirdi. Bretə aşiq olandan sonra tennis onun üçün hissələrə parçalanaraq yox oldu. Onunla mübarizədə heç vaxt şansı olmayan adamlar artıq onu məğlub edirdi. Özü isə bunu çox xoş qarşılayırdı.

Nəysə, biz Selektdə oturduğumuz müddətdə Harvi Stoun küçəni o taya keçdi.

– Gəl, Lilasa gedək, – mən dedim.

– Mənim görüşüm var.

– Nə vaxt?

– Frensiz yeddiyə on beş dəqiqə qalmış bura gələcək.

– Bu da o.

Frensiz Klayn küçənin o biri tərəfindən bizə sarı gəlirdi. O, iri addımlarla hərəkət edən ucaboy bir qız idi. O, bizə əl yelləyib gülümsədi. Biz onun küçəni keçməsini seyr etdik.

– Salam, – o dedi. Səni görməyimə şadam, Ceyk. Elə mən də səninlə danışmaq istəyirdim.

– Salam, Frensiz, – Kon dedi.

O, gülümsədi.

– Aleykum salam, Robert. Demək burdasan? – o, sürətlə danışmağa davam etdi. Bütün günüm səni gözləməklə keçib. O, – başını Kona yelləyərək, – nahara evə gəlməyib, – dedi.

– Özümü burada artıq hiss etməyə başlamışdım.

– Hə, bilirəm. Amma, sən qulluqçulara heç nə deməmişdin. Sonra Paula ilə görüşəcəkdim, ancaq onu ofisdə tapmadım. Ritzə gedib orada gözlədim, amma o gəlmədi, mənim isə əlbəttə ki, orada nahar etməyə pulum yox idi.

– Bəs nə etdin?

– Ah, əlbəttə ki, oranı tərk etdim.

O sanki bacardığı qədər şən danışmağa çalışırdı.

– Mən həmişə verdiyim sözün üstündə durmuşam. Amma, görürəm ki, hamı mənim kimi deyil. Bundan dərs çıxartmalıyam . Nə isə, Ceyk, necəsən?

– Yaxşı.

– Rəqsdə səninlə olan qız qəşəng idi, amma sonra Bretdi kimdir onunla getdin.

– O xoşuna gəlmir? – Kon soruşdu.

– Məncə, o, çox cazibədardır. Səncə?

Kon heç nə demədi.

– Qulaq as, Ceyk, səninlə danışmaq istəyirəm. Mənimlə "Dome" kafesinə gələrsən? Sən isə burada qalacaqsan, Robert, aydındır? Gedək, Ceyk.

Biz Monparnas bulvarını keçib, stollardan birində əyləşdik. Əlində "Taymz" qəzetinin fransızca buraxılışı olan bir oğlan bizə yaxınlaşdı və mən birini alıb vərəqləməyə başladım.

– Hə, Frensiz, danış görək nə olub?

– Ah, onun məni tərk etmək istəməsindən başqa heç nə olmayıb, – o dedi.

– O ayrılmaq istəyir?

– O hər kəsə evlənəcəyimizi demişdi, hətta mən anama da xəbər vermişdim, ancaq indi o bunu istəmir.

– Niyə?

– O qərara gəlib ki, həyatdan hələ zövq almayıb. Mən bilirdim ki, Nyu-Yorka getməyinin sonu belə olacaq.

O, parlaq gözləri ilə mənə baxaraq əlaqəsiz danışmağa çalışırdı.

– Əgər istəmirsə, mən də ərə getməyəcəm. Buna əminəm. Artıq heç nə məni ona ərə getməyə məcbur edə bilməz. Ancaq üç il gözləyəndən sonra, mən təzəlikcə boşanandan sonra bunu söyləməsi mənə təsir edir.

Mən susdum.

– Amma, biz bunu qeyd etmək əvəzinə, lüzumsuz qalmaqallar edirik. O, özünü uşaq kimi aparır. Səbəbsiz mübahisəyə başlayır, sonra isə ağlayıb üzr istəyir, özü ilə bacarmadığını deyərək yalvarır ki, bunu edə bilməz.

– Qəliz məsələdir.

– Həm də necə. Mən ona iki il yarım vaxtımı sərf etmişəm. İndi isə heç bilmirəm ki, hansısa kişi mənimlə evlənməyə razı olar ya yox. İki il bundan qabaq Kanda mən istədiyim kişiyə ərə gedə bilərdim. Qəşəng bir xanımla ailə qurmağı planlaşdıran qocaların hamısı məndən ötrü dəli-divanə idi. Ancaq indi heç bir kişini toruma sala bilmərəm.

– Əminəm ki, indi də istənilən kişiyə ərə gedə bilərsiniz.

– Yox, inanmıram. Həm də onu sevirəm. Və istəyirəm ki, uşaqlarım olsun. Həmişə uşaqlarımızın olacağını xəyal etmişəm.

O, düz gözümün içinə baxırdı.

– Mən uşaqları sevmirəm, ancaq heç vaxt uşaqlarımın olmayacağını düşünmək də istəmirəm. Həmişə fikirləşmişəm ki, uşaqlarım olanda onları sevəcəm.

– Onun artıq uşaqları var.

– Bilirəm. Onun uşaqları, pulu, varlı anası, hətta kitabı da var, ancaq mən nəsə yazanda bir insan mənim işimi çap etmək istəmir, heç kəs. Heç pis də yazmıram. Və mənim bir qəpiyim də yoxdur. Aliment ala bilərdim, ancaq qısa müddətdə boşanmağı istədim.

O, yenidən gözləri parlayaraq mənə baxdı.

– Bu, düzgün deyil. Bir tərəfdən mən özüm günahkaram, ancaq tamamilə yox. Mən gərək vaxtında hər şeyi başa düşərdim. Evlilikdən söz düşən kimi o ağlayır və evlənə bilməyəcəyini deyir. Niyə axı evlənmək istəmir? Mən ona yaxşı həyat yoldaşı olardım. Mənimlə yola getmək asandır. Onun işlərinə də qarışmazdım. Ancaq bunların heç bir xeyri yoxdur.

Bu, biabırçılıqdır.

– Hə, düzdür, bu biabırçılıqdır. Ancaq bu mövzuda danışmağın mənası yoxdur, bəlkə səhv deyirəm? Gəl, kafeyə geri qayıdaq.

– Çox təəssüf ki, əlimdən gələn bir şey yoxdur.

– Səndən tək istəyim odur ki, bizim söhbətimiz haqqında ona heç nə deməyəsən. Mən bilirəm o nə istəyir. – Və yalnız indi o, parlaq, şən bir tərzdə dedi. – O, kitab çıxanda balaca qızcığazların xoşuna gəlmək üçün tək Nyu-Yorka qayıdıb orada qalmaq istəyirdi. Onun istədiyi yalnız budur.

– Bəlkə, heç onların xoşuna gəlməyəcək. Məncə, onun ağlından keçən bu deyil. İnan mənə.

– Sən onu mənim qədər tanımırsan, Ceyk. Onun istəyi yalnız budur. Mən bilirəm. Bilirəm. Məhz buna görə də o, evlənmək istəmir. O, bu payız təkbaşına böyük zəfər çalmaq istəyir.

– Kafeyə qayıtmaq istəyirsən?

– Hə. Gəl, gedək.

Bu müddət ərzində bizə içki gətirilməyən masadan durub, mərmər örtüklü stolun arxasından bizə gülümsəyən Konun əyləşdiyi Selekt kafesinə sarı yolu keçdik.

– Niyə belə sevincəksən? – Frensiz soruşdu. Deyəsən hər işin düzəlib.

– Sənin Ceyklə gizlincə dərdləşməyin mənə gülməli görünür.

– Ceyklə aramızda heç bir sirr yoxdur. Tezliklə hamı hər şeyi biləcək. Mən sadəcə Ceykə hər şeyi olduğu kimi nağıl etdim.

– Nəyi? İngiltərəyə getməyini nəzərdə tutursan?

– Hə, İngiltərə gedəcəyimi deyirdim. Ah, Ceyk! – sənə deməyi unutdum. Mən İngiltərəyə gedirəm.

– Bu ki əladır!

– Bu ən nümunəvi ailələrdə sınanmış bir çıxış yoludur. Məni Robert göndərir. O, mənə iki yüz funt sterlinq verəcək və mən dostlarımı ziyarətə gedəcəm. Bu əla deyil? Ancaq hələ ki onlara heç nə deməmişəm.

O, Kona tərəf çevrildi və ona gülümsədi. Ancaq Kon gülümsəmirdi.

– Səndən olsa, mənə yalnız yüz funt verəcəkdin, elə deyil Robert? Ancaq mən onu iki yüz funt verməyə razı saldım. O, çox səxavətlidir. Düz demirəm, Robert?

Təsəvvür edə bilmirəm ki, insanlar Robert Konu necə belə təhqir edə bilirdilər. Elə insanlar var ki, onları təhqir etmək olmaz. Onlar elə təsir bağışlayır ki sanki sən onları təhqir etsən, bütün dünya gözlərinin qarşısında məhv olacaq. Ancaq Kon burada hər sözə dözürdü. Hər şey gözlərimin önündə baş verirdi, ancaq bunu dayandırmaq üçün içimdə heç bir təpər yox idi. Bundan sonra baş verənlər isə sadəcə gülməli idi.

– Sən necə belə sözlər deyə bilirsən, Frensiz? – Kon onun sözünü kəsdi.

– Hələ danışmağa dilin də var?! Mən İngiltərəyə gedirəm. Dostlarımı ziyarət edəcəm. Sən istəmirsən deyə, onlarla görüşməməliyəm? Yox, onlar mənimlə üzləşməli olacaqlar. "Necəsən, əzizim? Sən hara, bura hara? Anan necədir?" – Hə, doğrudan əziz anam necədir? O, bütün pullarını fransız hərbi istiqrazlarına yatırıb. Hə, o belə də edib. Yəqin, dünyada bunu etmiş ikinci adam tapılmaz. "Bəs Robert necədir?" ya da buna bənzər çox ehtiyatla işlədilmiş bir söz. "Əzizim, çalışın onun adını çəkməyin. Yazıq Frensiz, bəxti heç gətirmədi." Bu gülməlidir, hə Robert? Bəs səncə Ceyk, sən nə fikirləşirsən?

O, həmin dəhşətli parlaq gülüşü ilə üzünü mənə çevirdi. Qarşısında ürəyini boşaltmaq üçün bir adamın olması onu çox məmnun etmişdi.

– Bəs sən nə edəcəksən, Robert? Qəbul edirəm, bütün bunlar mənim səhvimdir. Hamısı mənim səhvimdir. Gərək səni jurnaldakı katibəndən canını qurtarmağa məcbur edəndə məni də eyni aqibətin gözləyəcəyini təxmin edərdim. Ceyk bu əhvalatı bilmir. Bəlkə, ona hər şeyi danışım?

– Ağzını yum, Frensiz, Tanrı xatirinə!

– Hə, mən ona danışacam. Robertin jurnalda bir katibəsi var idi. Çox sevimli, balaca bir qız idi və Kon onu əsrarəngiz hesab edirdi, ancaq sonra mən peyda oldum və o, mənim də onun qədər gözəl olduğumu düşündü. Beləliklə, mən qızdan canımı qurtardım və jurnal köçəndə, o qızı da Karmeldən Provinstauna göndərdi və qayıtması üçün yol pulu da vermədi. Hamısı da məni məmnun etmək üçün edirdi. Həmin vaxtlar onun üçün maraqlı idim. Düz demirəm, Robert?

– Səhv başa düşmə, Ceyk, katibə ilə olanlar yalnız platonik bir şey idi. Hətta platonik də deyildi. Heç nə olmamışdı, tamamilə heç nə. Sadəcə o çox gözəl idi. Bu hərəkəti isə ancaq məni məmnun etmək üçün etdi. Necə deyərlər, nə əkərsən, onu da biçərsən. Bir az bədii oldu, hə? Növbəti kitabını yazanda bu sözü yadına salarsan, Robert.

– Bilirsən də, Robert yeni kitabı üçün mövzu axtarır. Elədir, Robert? Elə buna görə də, məni tərk edir. O düşünür ki, mən yaxşı mövzu deyiləm. Görürsən də, birlikdə yaşadığımız müddətdə başı o qədər kitab yazmağa qarışıb ki, bizim haqqımızda yazmağa heç nə xatırlamır. Buna görə də yeni mövzu axtarışına çıxıb. Ümid edirəm, qarşısına həddindən artıq maraqlı bir mövzu çıxacaq.

– Qulaq as, əziz, Robert. İcazə ver, sənə bir söz deyim. Etiraz etməzsən ki? Heç vaxt münasibətdə olduğun xanımların qəlbini qırma. Çalış ki, bunu etməyəsən. Çünki heç bir mübahisə göz yaşları olmadan ötüşmür və bu zaman elə pərişan olursan ki, qarşındakının nə dediyini xatırlaya bilmirsən. Bu zaman olan söhbətlərin heç biri sonradan yadına düşmür. Çalış ki, özünü təmkinli aparasan. Bilirəm, bu çox çətindir. Amma, yadında saxla, bu ədəbiyyat naminədir. Biz hamımız ədəbiyyat üçün qurbanlar verməliyik. Mənə bir bax. Heç bir etiraz etmədən İngiltərəyə gedirəm. Hər şey ədəbiyyat üçündür. Biz hamımız gənc yazarlara kömək etməliyik. Sən belə düşünmürsən, Ceyk? Ancaq sən gənc yazar deyilsən. Elə deyil, Robert? Sənin otuz dörd yaşın var. Ancaq fikirləşirəm ki, böyük yazıçı olmaq üçün hələ tezdir. Bir Hardiyə, Anatoli Fransa bax. O, bu yaxınlarda ölüb. Ancaq Robert onun yaxşı yazıçı olmadığını düşünür. Bəzi fransız dostları bunu ona deyib. O, fransızca elə də yaxşı oxuya bilmirdi. O, sənin qədər istedadlı yazıçı deyildi, elə deyil Robert? Səncə, o da yeni mövzu axtarmaq məcburiyyətində qalıb? Görəsən, o evlənmək istəməyəndə öz məşuqələrinə nə deyirmiş? Görəsən o da ağlayırmış? Ah, ağlıma bir fikir gəldi. O, əlcəkli əlini dodağına toxundurdu.

– Robertin mənimlə evlənmək istəməməsinin əsl səbəbini tapmışam, Ceyk. Bu indi ağlıma gəldi. Kafe Selektdə bəsarət gözüm açıldı sanki. Çox sirlidir, elə deyil? Bir gün onlar xatirə lövhəsi asacaqlar. Lurdedəki kimi. Eşitmək istəyirsən, Robert? İndi sənə deyəcəm. Bu, çox sadədir. Təəccüblənirəm ki, niyə indiyə qədər bu mənim ağlıma gəlməyib. Çünki Robert həmişə məşuqə arzusunda olub, əgər evlənmək istəmirsə, demək artıq kimisə tapıb. Katibə qız iki ildən çox onun məşuqəsi olmuşdu. Görürsən, necə tapmışam? Əgər, o söz verdiyi kimi mənimlə evlənsə, bu eşq macərasının sonu olacaq. Bunu başa düşməyim əladır, hə? Düz tapmışam. Onun üzünə bax və özün qərar ver. Hara gedirsən, Ceyk?

– Lap yadımdan çıxmışdı, mən bir dəqiqəlik içəri keçib, Harvi Stounu görməliyəm.

Kon mən gedən kimi başını qaldırdı. Onun rəngi ağappaq idi. Niyə o burada oturmuşdu? Niyə axı bu sözlərə dözürdü?

Barın pəncərəsindən onlar aydın görünürdü. Frensiz gülümsəyib onun gözünün içinə baxaraq danışır, hər dəfə də soruşurdu: "Elə deyil, Robert?" Bəlkə də, artıq indi bunu soruşmur. Bəlkə də, indi başqa şey danışırdı. Mən barmenə heç nə istəmədiyimi deyib, yan qapıdan özümü küçəyə atdım. Qapıdan çıxanda iki qədəhin şüşəsindən arxaya baxıb, onları masa arxasında gördüm. O, hələ də danışırdı. Mən yan küçə ilə Raspey bulvarına tərəf düşdüm. Taksi gəldi və mən taksiyə minib, sürücüyə ev ünvanımı söylədim.