V
Tak wyglądało stanowisko Ludwika Krzywickiego wobec modernizmu i Młodej Polski, kiedy je odtworzyć z jego rozrzuconych artykułów i wystąpień. Tak dalece rozrzuconych, że chyba dotąd nikt nie odczytał ich w całości, bo jak wytłumaczyć fakt, że nikt nie podjął próby interpretacji owej całości?
Niemniej samodzielnie i oryginalnie przedstawia się to stanowisko, jeśli dokonać bodaj kilku szkicowych zestawień. Nie będą przy tej okazji wchodzić w rachubę przysięgli krytycy pokolenia Młodej Polski, całkowicie z nią solidarni, jak np. Wilhelm Feldman. Nie może być również wciągnięty taki oskarżyciel Młodej Polski, jak Stanisław Brzozowski. Jego myśl, szybująca nad szczytami i obłokami uogólnień, rzadko kiedy zniżała się do konkretów, na które socjolog, etnolog, historyk idei, ekonomista, statystyk, antropolog, prehistoryk, słowem – Ludwik Krzywicki, tak był uczulony.
Będą za to wchodzić w rachubę Julian Marchlewski i Wacław Nałkowski
1159
1159
Będą za to wchodzić w rachubę Julian Marchlewski i Wacław Nałkowski
– J. Marchlewski,
Chimeryczny pogląd na stosunek społeczeństwa do sztuki
, „Prawda” 1901, nr 19–20; przedruk:
O sztuce
. Warszawa 1957, s. 202–218. W. Nałkowski,
„Chimera” wobec ewolucji
, „Głos” 1901, nr 10.
. Co ich łączy, a co różni od Krzywickiego? Łączy podobne rozumienie społecznego zaangażowania sztuki, protest przeciwko hasłu sztuka dla sztuki. Łączy wspólna, materialistyczna i klasowa koncepcja społeczeństwa, bądź przynajmniej jej pewne elementy u Nałkowskiego. Ale jego atak ideowy oraz Marchlewskiego został spowodowany estetyzmem typu Miriama, o którym w dorobku Krzywickiego nie znajdziemy ani jednego zdania. Stąd trudno konstruować jakąś bliższą paralelę. Z tym tylko wyjątkiem, że generalna linia poglądów Nałkowskiego na literaturę ze schyłku wieku, linia wiodąca od aprobaty do rozczarowania, od
Forpoczt
po
„Chimerę” wobec ewolucji
, podobnie przebiegła jak u Krzywickiego. To zaś, co w zespole jego wypowiedzi największe zainteresowanie budzi dzisiaj, mianowicie próba wyjaśnienia określonego modelu kultury i literatury poprzez procesy alienacyjne, stanowi bezsporną własność myślową samego tylko Krzywickiego.
Wśród zagranicznych badaczy modernizmu europejskiego jako modelu kultury trzeba na listę zestawień wciągnąć przede wszystkim Arnolda Hausera i jego poprzedników. W rozdziale myląco zatytułowanym
Der Impressionismus
dał Hauser
1160
1160
W rozdziale myląco zatytułowanym „Der Impressionismus” dał Hauser (…) syntetyczne przedstawienie europejskiego modernizmu jako zjawiska kulturowego
– A. Hauser,
Sozialgeschichte der Kunst und Literatur
. T. II. München 1953, 417–480.
najlepsze dotąd syntetyczne przedstawienie europejskiego modernizmu jako zjawiska kulturowego. Hauser, Węgier z pochodzenia, finezyjnie i doskonale zna secesję i modernizm środkowoeuropejski. Na czoło całego modernizmu europejskiego, jako zjawisko prowadzące i najbardziej typowe, wysuwa Wiedeń z końca wieku.
Poprzednicy Hausera to np. Samuel Lubliński czy Eckart von Sydow
1161
1161
Poprzednicy Hausera to np. Samuel Lubliński czy Eckart von Sydow
– S. Lubliński,
Die Bilanz der Moderne
, Berlin 1902; E. von Sydow
Die Kultur der Dekadenz
, Dresden 1922.
, ten drugi znacznie głębiej sięgający. To nie przypadek, że na świadków zostali powołani autorzy publikujący w języku niemieckim i opierający się na doświadczeniu literackim widocznym na linii Berlin – Wiedeń. Krzywicki należy bowiem wraz z nimi do grupy interpretatorów sztuki i literatury przełomu XIX i XX w., dążących do ułożenia tych zjawisk w określony model kulturowy, a jednocześnie dających się potraktować jako badacze ulegający modelowi, który najlepiej znali, który ich otaczał, w którym wzrośli i wychowali się artystycznie.
Chodzi mianowicie o to, że literatura europejska owego przełomu nie rozwijała się według wzorca wszędzie identycznego. Model rozwojowy literatury francuskiej był inny: od właściwego i bardzo wcześnie zarysowanego dekadentyzmu, przez symbolizm jako technikę artystyczną, a nie konstrukcję światopoglądową. Model angielski jeszcze inny: z górującym znaczeniem dandyzmu. Model literatury rosyjskiej, z wielką postacią Czechowa, to znów coś odmiennego. Każda proponowana dla literatury europejskiej owego czasu synteza staje się, rzadko kiedy w sposób uświadomiony przez badacza, syntezą z czyjegoś punktu widzenia, a nie naprawdę generalną.
Polska odmiana modernizmu ogólnoeuropejskiego wygląda na najbardziej zbliżoną do jego wariantu na linii Berlin – Wiedeń: od międzynarodowej cyganerii artystycznej w pierwszej z tych stolic po stolicę secesji. Podobny układ recepcji innych literatur, z piśmiennictwem skandynawskim na czele; podobne wysunięcie na czoło problematyki filozoficzno-ideowej, a nie spraw techniki artystycznej. I dlatego jako świadkowie dla Krzywickiego zostali tu powołani autorzy pisujący po niemiecku i ulegający naciskowi tego samego, co on, wariantu modernizmu ogólnoeuropejskiego. Sydow swoją analizę rozpoczyna od słusznego przeciwstawienia: nie
dekadencja kultury
, lecz
kultura dekadentyzmu
– oto zadanie do przeprowadzenia. Krzywicki taki punkt widzenia uznałby prawdopodobnie za słuszny.
Wreszcie apel do wydawców dzieł zbiorowych Krzywickiego: przeprowadza się w nich pewną selekcję w tytułach pochodzących z czasopism. Proponuję, ażeby wszystkie, nawet z pozoru mało ważne jego artykuły literackie zostały objęte wydaniem. Dla historyków literatury wszystko, co Ludwik Krzywicki napisał o twórcach i objawach literackich jemu współczesnych, posiada wysoką wagę.
INDEKS NAZWISK
Abramowski, Edward
Adam, Paul
Adler, Alfred
Amiel, Henri-Frédéric
Anczyc, Władysław Ludwik
Annunzio, Gabriele d'
Artaud, Antonin
Asnyk, Adam
Austin, Lloyd James
Avenarius, Richard
Bacon, Francis
Bahr, Hermann (Francis de Jouvenot i H. Micard)
Baju, Anatole
Bakunin, Michaił
Baldensperger, Fernand
Baliński, Ignacy
Balzac, Honoré de
Bałucki, Michał
Bandrowski-Kaden, Juliusz
Barbey d'Aurevilly, Jules
Barrès, Maurice
Bartels, Adolf
Bartnicka, Józefa
Bartusówna, Maria
Bastgenówna, Zofia
Baudelaire, Charles
Beauclair, Henri
Bebel, August
Belmont, Leo (Leopold Blumental)
Bełcikowski, Adam
Berent, Wacław
Bergson, Henri
Bernard, Claude
Białobłocki, Bronisław
Bieder, Edmund
Biegas, Bolesław
Biegeleisen, Henryk
Bieńkowski, Zbigniew
Biernacki, Mikołaj (Rodoć)
Binni, Walter
Bismarck, Otto von
Björnson, Björnstjerne
Blondel, Maurice
Błeszyński, Kazimierz
Bobrzyński, Michał
Böcklin, Arnold
Bogusławski, Władysław
Böhme, Jakob
Boileau-Despréaux, Nicolas
Bois, Jules
Bonneau, Georges
Borowy, Wacław
Bourget, Paul
Boy (Żeleński-Boy, Tadeusz)
Boyé, Edward
Brasi, Lorenzo de
Breiter, Emil
Březina, Otokar (Václav Jebavý)
Brinkmann, Richard
Brunetière, Ferdinand
Bruno, Giordano
Brzozowski, Stanisław
Brzozowski, Korab Stanisław
Brzozowski, Korab Wincenty
Büchner, Ludwig
Bugiel, Włodzimierz
Buonarroti, Michel Angelo
Burek, Tomasz
Burne-Jones, Edouard
Butrymowicz Bogusław
Bytkowski, Zygmunt (Zygmunt Bromberg)
Camus, Albert
Canat, René
Carlyle, Thomas
Carter, Eduard A.
Chałasiński, Józef
Champfleury (Jules Husson)
Champsaur, Félicien
Charcot, Jean Martin
Chlebowski, Bronisław
Chmielowski, Piotr
Chodźko, Aleksander
Chopin, Fryderyk
Christoffel, Ulrich
Chrzanowski, Bernard
Chrzanowski, Bronisław
Chrzanowski, Ignacy
Cieszkowski, August
Clark, Henry
Cohn, Adolf Jakub
Comte, Auguste
Conrad, Joseph (Teodor Józef Konrad Korzeniowski)
Constant, Beniamin
Costenoble, Anna
Crane, Walter
Crookes, William
Csató, Edward
Cywiński, Bohdan
Cywiński, Stanisław
Czachowski, Kazimierz
Czarnecki, Paweł
Czechow, Anton
Czernik, Stanisław
Daniłowski, Gustaw
Dante Alighieri
Darwin, Charles Robert
Daszyńska-Golińska, Zofia
David, Claude
Dawid, Jan Władysław
Dąbrowolska, Maria
Dąbrowska, Halina Maria
Dąbrowski, Ignacy
Décaudin, Michel
Dehmel, Richard
Delsemme Paul
Dembowski, Edward
Deotyma (Jadwiga Łuszczewska)
Des Loges, Marian
Detko, Jan
Dębicki, Władysław Michał
Dębicki, Zdzisław
Dilthey, Wilhelm
Dinar, André
Domeyko, Ignacy
Doroszewski, Witold
Dostojewski, Fiodor
Drerup, Engelbert
Drogoszewski, Aureli
Dunikowski, Xawery
Duranty, Edmond
Dygasiński, Adolf
Dziekoński, Józef Bogdan
Eisler, Rudolf
El-Ka (Ludwika, Kalenkiewiczowa)
Elsberg, Jakow
Engels, Friedrich
Ernst, Paul
Esteja (Zofia Kisielewska)
Faleński, Felicjan
Faraday, Michael
Farmer, Albert J.
Feldman, Wilhelm
Fénéon, Félix
Feuerbach, Ludwig Andreas
Fichte, Johann Gottlieb
Fik, Ignacy
Flach, Jóizef
Flaubert, Gustave
Floupette, Adoré (Henri Beauclair i Gabriel Vicaire)
Folkierski, Władysław
France, Anatole (François-Anatole Thibault)
Fredro, Aleksander
Freud, Sigmund
Friedemann, Käte
Frybes, Stanisław
Fryde, Ludwik
Fuster, Charles
Galiński, Adam (Ludwik Stolarzewicz)
Galsworthy, John
Garbaczowska, Janina
Garborg, Arne
Garbowski, Tadeusz
Gautier, Théophile
George, Stefan
German, Ludomił
Gide, André
Girard, Marcel
Gladstone, William Ewart
Głowiński, Michał
Godlewski-Gozdawa, Witold
Goetel, Ferdynand
Goethe, Johann Wolfgang
Gomulicki, Juliusz Wiktor
Gomulicki, Wiktor
Goncourt, Edmond de
Goncourt, Jules de
Gorki, Maksim (Aleksiej Pieszkow)
Gostomski, Walery
Goszczyński, Seweryn
Gourmont, Remy de
Gozdawa-Godlewski Witold
Górski, Artur
Górski, Konrad
Górski, Konstanty Marian
Górzyński, Stefan
Grabiński, Stefan
Grabowski, Tadeusz
Greń, Zygmunt
Grossek-Korycka, Maria
Gründel, Ernst Günther
Gruszecki, Artur
Grześczak, Marian
Grzymała-Siedlecki, Adam
Guichard, Léon
Guyau, Jean Marie
Haeckel, Ernst
Hahn, Wiktor
Hals, Frans
Hamaun, Richard
Hamsun, Knut (Knud Pedersen)
Hansson, Ola
Haraucourt, Edmond
Hardenberger, Friedrich von (Novalis)
Hartmann, Eduard
Haskler, Maksymilian
Hauptmann, Gerhart
Hauser, Arnold
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich
Helsztyński, Stanisław
Herman, Maxime
Hermand, Jost
Hertz, Paweł
Herzfeld, Marie
Hoffmann, Ernst Theodor Amadeus
Holz, Arno
Holzapfel, Rudolf Maria
Huber, Therese
Hugo, Victor
Hume, David
Huret, Jules
Huysmans, Ioris-Karl
Ibsen, Henrik
Iłłakowiczówna, Kazimiera
Irzykowski, Karol
Iwaszkiewicz, Jarosław
Jabłonowski, Władysław
Jacobowski, Ludwig
Jacobsen, Jens Peter
Jakubowski, Jan Zygmunt
Janicka, Krystyna
Janion, Maria
Jankowski, Czesław
Jaworski, Kazimierz
Jedlicz, Józef (Józef Kapuścieński)
Jellenta Cezary (Napoleon Hirszband)
Jeschke, Hans
Jeske-Choiński, Teodor
Jeż, Teodor Tomasz (Zygmunt Miłkowski)
Johansen, Svend
Jouvenot, Francis de i Micard, H. (Hermann Bahr)
Joyce, James
Kaczkowski, Zygmunt
Kaden, Adam
Kahn, Gustave
Kalecki, Michał
Kalenkiewiczowa, Ludwika
Kalinka, Walerian
Kamieński, Henryk (Henryk Stein)
Kant, Immanuel
Karásek, Jiři Josef Antonin
Karłowicz, Jan Aleksander
Karpeles, Gustav
Kasprowicz, Jan
Kasztelowicz, Stanisław
Kayser, Wolfgang
Keats, John
Kenneth Cornell, William
Kisielewski, Jan August
Kisielnicka, Zofia
Klein, Eduard
Klein, Karol
Kleiner, Juliusz
Klemensiewiczowa, Józefa
Klotz, Volker
Kłossowicz, Jan
Kolbuszewski, Stanisław
Kołaczkowski, Stefan
Kołoniecki, Roman
Komornicka, Maria
Konar, Alfred (Aleksander Kinderfreund)
Konczyński, Tadeusz
Konińska, Stefania
Koniński, Karol
Koniński, Karol Ludwik
Konopnicka, Maria
Korbut, Gabriel
Korzeniewska, Ewa
Kosiakiewicz, Wincenty
Kościuszko, Tadeusz
Kotarbiński, Józef
Kotarbiński, Tadeusz
Kowalewska, Sofja
Kozłowski, Stanisław
Kozłowski, Władysław Mieczysław
Krakowski, Edouard
Krasiński, Adam
Krasiński, Zygmunt
Kraszewski, Józef Ignacy
Krauz-Kelles, Kazimierz
Kridl, Manfred
Król, Jan Aleksander
Kruczkowski, Leon
Kruk, Stefan
Kryński, Adam Antoni
Krzeczkowski, Konstanty
Krzemiński, Stanisław
Krzymuska, Maria
Krzywicki, Ludwik
Krzyżanowski, Julian
Kummer, Friedrich
Kvapil, František
Kwiatkowski, Jerzy
Lack, Stanisław
Laforgue, Jules
Lalande, André
Lamprecht, Karl
Landy, Teresa
Lange, Antoni
Lechoń, Jan (Leszek Serafinowicz)
Leconte de Lisle, Charles
Lednicki, Wacław
Lehmann, Andrew George
Lemaître, Jules
Lemański, Jan
Lenartowicz, Teofil
Leopardi, Giacomo
Leser, Zygmunt
Leszczyński, Edward
Leśmian, Bolesław
Lethève, Jacques
Lewandowski, Kazimierz
Lichański, Stefan
Lieder-Rolicz, Wacław
Lorentowicz, Jan
Lorenz, Ottokar
Lowry, Duthie Enid
Lublinski, Samuel
Lukacs, György
Lutomski, Bolesław
Łaszowski, Alfred
Łempicka, Aniela
Łempicki, Zygmunt
Łętowski, Julian
Łukasiewicz, Jacek
Łuszczewska, Jadwiga (Deotyma)
Mach, Ernst
Máchal, Jan
Maciąg, Włodzimierz
Maciejowski, Ignacy (Sewer)
Maeterlinck, Maurice
Makowiecki, Tadeusz
Malczewski, Jacek
Malewska, Hanna
Mallarmé, Stéphane
Manet, Edouard
Mann, Thomas
Mannheim, Karl
Mańkowski, Aleksander
Marchlewski, Julian
Markiewicz, Henryk
Marrené-Morzkowska, Waleria
Martin du Gard, Roger
Martini, Fritz
Martino, Pierre
Marx, Karl
Matejko, Jan
Matuszewski, Ignacy
Maupassant, Guy de
Mauriac, François
Mazanowski, Antoni
Mehoffer, Józef
Mehring, Franz
Mencwel, Andrzej
Mendès, Catulle
Mentré, François
Merril, Stuart Fitzrandolph
Mesmer, Franz Anton
Metallmann, Joachim
Meunier, Constantin
Meyer, Richard Moritz
Michalik, Jan
Michalski, Hieronim
Michaux, Aleksander (Miron)
Michelet, Jules
Miciński, Tadeusz
Mickiewicz, Adam
Mill, John Stuart
Miłkowski, Zygmunt (Teodor Tomasz Jeż)
Mirabeau, Victor Riqueti de
Mirandola, Franciszek (Franciszek Pik)
Miriam (Zenon Przesmycki)
Mochnacki, Maurycy
Mockel, Albert
Modrzewski, Frycz Andrzej
Mombert, Alfred
Monat, Henryk
Montesquieu, (Charles de Secondat, baron de la Brede et de Montesquieu)
Moore, George
Moréas, Jean (Johannes Papadiamantopulos)
Moreau, Gustave
Morice, Charles
Morstin, Ludwik Hieronim
Moser, Ruth
Müller, Antoni
Munch, Edward
Musset, Alfred de
Mutermilch, Michał
Nalepiński, Tadeusz
Nałkowska, Zofia
Nałkowski, Wacław
Napierski, Stefan (Stefan Marek Eiger)
Negri, Ada
Nerval, Gerard de (Gerard Labrunie)
Newman, John Henry
Nicolai, Christoph Friedrich
Niedźwiecki, Zygmunt
Niedźwiedzki, Władysław Marcin
Niemojewski, Andrzej
Nietzsche, Friedrich Wilhelm
Nisard, Jean-Marie-Napoléon Desiré
Nitsch, Kazimierz
Nordau, Max
Norwid, Cyprian Kamil
Novalis (Friedrich Leopold von Hardenberg)
Nowakowski, Jan
Nowakowski, Zygmunt (Zygmunt Tempka)
Nowicki, Franciszek
Odyniec, Antoni Edward
Offenbach, Jacques
Okoński, Władysław (Aleksander Świętochowski)
Oksza, Marcin (Maria Krzymuska)
Oppeln-Bronikowski, Friedrich von
Ordon, Władysław
Orkan, Władysław (Franciszek Smreczyński)
Ortega y Gasset, José
Ortwin, Ostap (Oskar Katzenellenbogen)
Orzeszkowa, Eliza
Ossowski, Stanisław
Ostrowska, Bronisława
Pareto, Vilfredo
Pascal, Blaise
Pasteur, Louis
Pater, Walter Horatio
Paul, Jean
Pawelski, Jan
Pawlikowska-Jasnorzewska, Maria
Pawlikowski, Jan Gwalbert
Péguy, Charles
Peiper, Tadeusz
Perzyński, Włodzimierz
Petersen, Julius
Petraschek, Karl Otto
Peyre, Henri
Picon, Gaëtan
Piechal, Marian
Pieńkowski, Stanisław
Pieścikowski, Edward
Pietrzak, Włodzimierz
Pietrzycki, Jan
Pigoń, Stanisław
Piłsudski, Józef
Pinder, Wilhelm
Plauvert Jacques (Paul Adam i Félix Fénéon)
Plechanow, Georgij
Płomieński, Jerzy Eugeniusz
Pług, Adam (Antoni Pietkiewicz)
Podraza-Kwiatkowska, Maria
Poe, Edgar Allan
Połoniecki, Bernard
Popławska, Felicja
Popławski, Ludwik
Porębowicz, Edward
Posner-Garfeinowa, Malwina
Potocki, Antoni
Prażmowska, Teresa
Presser, Wilhelm
Proust, Marcel
Prus, Bolesław (Aleksander Głowacki)
Przemski, Leon
Przerwa-Tetmajer, Kazimierz
Przesmycki, Zenon (Miriam)
Przewóski, Edward
Przybyszewska, Dagny
Przybyszewski, Stanisław
Puchalska, Mirosława
Puvis de Chavannes, Pierre
Quasimodo (Artur Górski)
Rabski, Władysław
Ranke, Leopold
Raymond, Marcel
Raynaud, Ernest
Rawita-Gawroński, Franciszek
Régnier, Henri de
Remarque, Erich Maria (Erich Paul Remark)
Renan, Ernest
Retté, Adolphe
Rettinger, Mieczysław
Reymont, Władysław Stanisław
Řezáč, Václav
Ribot, Théodule-Armand
Richard, Noël
Richepin, Jean
Rimbaud, Jean Arthur
Rittner, Tadeusz
Rodenbach, Georges
Rodin, Auguste
Rodziewiczówna, Maria
Rogalski, Aleksander
Rokoszewski, Szmul
Romski, Juliusz (Tadeusz Garbowski)
Rossetti, Dante Gabriel
Rossowski, Stanisław
Rousseau, Jean Jacques
Różewicz, Tadeusz
Różycki, Zygmunt
Rubczyński, Witold
Rümelin, Gustav
Ruskin, John
Rutkowski, Jan
Rydel, Lucjan
Rygier, Leon
Rzewuski, Stanisław
Sade, Donatien-Alphonse-François
Sainte-Beuve, Charles-Augustin
Samain, Albert
Sandauer, Artur
Sandler, Samuel
Sarnecki, Zygmunt
Sarrazin, Gabriel
Savitri (Anna Zaborska Anna)
Schaff, Adam
Scheidt, Walter
Schelling, Friedrich Wilhelm Joseph
Schiller, Friedrich
Schlaf, Johannes
Schlegel, August Wilhelm
Schlegel, Friedrich
Schleiermacher, Friedrich
Schmidt, Erich
Schnitzler, Arthur
Schopenhauer, Arthur
Schulz, Bruno
Schütz, Wilhelm von
Sénéchal, Christian
Serafinowicz, Leszek (Jan Lechoń)
Servaes, Franz
Sewer (Ignacy Maciejowski)
Seyda, Władysław
Shelley, Percy Bysshe
Siedlecki, Grzymała Adam
Sienkiewicz, Henryk
Sieroszewski, Wacław
Sierotwiński, Stanisław
Silvester (Teresa Landy)
Skarga, Piotr
Skierkowska, Elżbieta
Skiwski, Jan Emil
Sławińska, Irena
Sławiński, Janusz
Słoński, Edward
Słoński, Stanisław
Słowacki, Juliusz
Smolka, Stanisław
Sobeski, Michał
Sobolewski, Tadeusz
Sofokles
Sokel, Walter
Sorel, Georges
Sowiński, Leonard
Spencer, Herbert
Spengler, Oswald
Spinoza, Baruch
Spranger, Eduard
Spytkowski, Józef
Sroka, Mieczysław
Srokowski, Mieczysław
Staff, Leopold
Stebelski, Włodzimierz
Sten, Jan (Ludwik Bruner)
Stendhal (Henri Beyle)
Sterling, Kazimierz
Stern, Haym
Stojałowski, Stanisław
Strauss, David Friedrich
Strindberg, August
Strug, Andrzej (Tadeusz Gałecki)
Stur, Jan (Hersz Feingold)
Suchodolski, Bogdan
Suesser, Ignacy
Supervielle, Jules
Supiński, Józef
Surówka-Brzegowski, Franciszek
Sydow, Eckart von
Sygietyński, Antoni
Szabłowski, Teodor
Szarlitt, Bernard
Szarota, Jan
Szczepanowski, Stanisław
Szczepański, Ludwik
Szekspir (William Shakespeare)
Szeliga, Maria
Sztyrmer, Ludwik
Szucki, Henryk
Szujski, Józef
Szukiewicz, Maciej
Szuman, Jan Nepomucen
Szweykowski, Zygmunt
Szyjkowski, Marian
Szymankiewicz, Aleksander
Ślepowron-Ronisz, Wincenty
Świdziński, Karol
Świerz, Stanisław
Świętochowski, Aleksander
Taborski, Roman
Taine, Hippolyte
Tarnowski, Stanisław
Teesing, Hubert Paul Hans
Terlecki, Tymon
Tetmajer-Przerwa, Kazimierz
Thérive, Andre
Thibaudet, Albert
Thon, Louise
Tieck, Lud