ԿՈՐՍՎԱԾ ԲԱՐԴԻՆԵՐ

Միջանցքում ոտնաձայներ լսվեցին , հետո կողքի բանտախցի դուռը բացվեց։ Ինչ-որ մեկին կանչեցին։ Ուլյան ծեծեց պատը, հետո մի դատարկ բանկա վերցնելով, դրեց պատին։

–Բորյային տարան,– ասացին պատի մյուս կողմից։

–Ո՞ւմ,– իբր չլսեց Ուլյան ։

–Ո՞ւմ տարան ,– հարցրեց Մայան՝ կիսաբարձրանալով տեղից։

–Չհասկացա,– ստեց Ուլյան և, ուժով պահելով իրեն, որ չփղցկա, ասաց ,– Ուզո՞ւմ եք բանաստեղծություն լսել․

Ալեքսանդրա Եմելյանովնան իսկույն հասկացավ, թե Ուլյան ինչու է ուզում բանաստեղծություն արտասանել, ասաց․

–Արտասանիր, Ուլյաշա։ Արտասանիր «Դևը»։

Ուլյան պառկած էր դեմքը դեպի առաստաղը։ Բոլորը լռեցին։ Եվ լռության մեջ հնչեց Ուլյայի բարձր ձայնը։

Արտաքսման ոգին, վշտալի Դևը,

Թռչում էր մեղսոտ երկրի վրա,

Եվ նրա մտքից խուռն անցնում էին

Հրեշտակները անուշ օրերի․․․

Ոստիկանապետ Սոլիկովսկու սենյակում նվագեցին պատեֆոնը։ Եվ հենց այդ պահին աղեկտուր մի ձայն եկավ այնտեղից։

–Սկսվեց ,– ասաց Ուլյան։ Նրա մատները ակամայից սահեցին Մայայի դեմքի վրայով։ Մայան աչքերը փակ լաց էր լինում։ Ուլյան մատների երեսով սրբեց նրա արցունքները։

–Դե, Մայա ,– լացակումաց ասաց Ալեքսանդրա Եմելյանովնան, ինքն էլ չկարողանալով պահել արցունքները։

Սլավոնների որդիք,

Որդիք ձյուների,

Ինչո՞ւ շարքերը ձեր երեր են։

-Պետք չէ խաբել, զսպված լացի միջից շշնջաց Մայան ։– Բորյային են ծեծում․ ես դա գիտեմ։

Հայրիկ իմ, հայրիկ, թող սպառնալիքները,

Քո Թամարային դու մի նախատիր,

Ես լալիս եմ, տեսնո՞ւմ ես իմ արցունքներս,

Առաջին արցունքները չեն սրանք,-

շարունակեց Ուլյան, և բոլորը զգացին, որ մթան մեջ լաց է լինում նա։

Ձեր բռնակալ արքան կլինի,

Ինչպես բոլոր դաժան տերերը․․․

Սոլիկովսկու սենյակում շարունակում էր նվագը, այնտեղ դեռ ծեծում, խոշտանգում էին ինչ-որ մեկին։

–Ես հիմա իմ եղբոր համար կերգեմ նրա սիրած երգը՝ «Սուլիկոն»,– խոսակցությունը փորձեց փոխել Շուրա Բոնդարևան։ Նա մոտեցավ, այտը սեղմեց ցուրտ պատին։– Վասյա,– կամացուկ կանչեց նա։– Վասենկա,– հետո տխրությամբ ասաց աղջիկներին ․– Գուցե եղբայրս վերջին անգամ է լսում ինձ։

–Դե, լավ, ինչե՞ր ես ասում,– այս ու այն կողմից ասացին աղջիկները։

Շուրան սկսեց երգել։ Նրա բառերը կորչում էին զսպված փղձկոցների մեջ, և պարզորոշ ոչինչ չէր լսվում։ Նա վերջացրեց երգը և սրբելով աչքերը, ասաց․

–Մերոնք այստեղ կլինեն շուտով․ լսում եք ինչպե՞ս են որոտում հրանոթները։

Բանտախցի դուռը կրնկի վրա բացվեց։ Միջանցքից կանչեցին ․

–Փեհլիվանովա Մայա․․․

Մի պաղ սարսուռ անցավ Մայայի մարմնով։ Ալքսանդրա Եմելյանովնան սեղմվեց նրան, լաց եղավ։

Մայան դանդաղ ելավ տեղից, գնաց դեպի միջանցք և այնտեղ, միջանցքում, տեսավ Բորյա Գլավանին․ նրան տանում էին արյան մեջ կորած, առանց շապիկի, ձեռքերը մինչև գետին կախ։ Մայան քիչ մնաց ճչար, բայց նրան առաջ հրեցին բաց դռնից։

Առաջինը նա տեսավ Սոլիկովսկուն՝ հաղթանդամ, երկար ձեռքերը դրած սեղանի վրա։ Նրա կողքին նստել էր Զախարովը։ Ուրիշներ էլ կային՝ տեղական ոստիկաններ ու տարբերանշաններով գերմանացիներ։ Ու Մայան նոր միայն նկատեց Վիկտոր Տրետյակևիչին։ Վիկտորը կանգնած էր առանձնասենյակի մի անկյունում, բազմոցի մոտ։ Հատակին ընկած էր նրա վերարկուն։ Իսկ դեմքը ամբողջովին կորած էր արյան մեջ։

–Պատմիր,– իր նեղ աչքերը հառելով Մայայի վրա, հրամայեց Սոլիկովսկին։

–Ես ոչինչ չգիտեմ։

–Կոմերիտկազմակերպության քարտուղար է եղել, կոմերիտշրջկոմի անդամ, Պերվոմայկայում հակապետական խումբ է կազմել ու ոչինչ չգիտի։ Պատմիր,– բղավեց նա։– Պատմիր, թե ինչպես ես ուսուցչուհուդ ներգրավել հակապետական կազմակերպության մեջ։ Երկուսիդ էլ միևնույն սյունից ենք կախելու կամ նետելու ենք միևնույն հանքահորի մեջ․․․ Պարզ է, որ ողջ-ողջ, պատմիր․․․

–Ես ոչինչ չգիտեմ ,– հանգիստ ասաց Մայան ։– Ես ոչինչ չեմ պատմի։

–Իսկ սրան ճանաչո՞ւմ ես,– ցույց տալով Վիկտորին, զայրալից ասաց նա։

–Ոչ։

–Իսկ դո՞ւ,– մոտենալով Տրետյակևիչին, գոռաց Զախարովը ։– Ո՞ւր են նռնակները։ Եվ մենք ուզում էինք սրանց արձակել․․․

–Չգիտեմ ինչ նռնակների մասին է խոսքը,– հոգնած, հազիվ լսելի ասաց Տրետյակևիչը։

Սոլիկովսկին ուժեղ հարվածեց Վիկտորի քունքին։ Վիկտորը երերաց, ընկավ։ -Տարեք։

Սոլիկովսկին մոտեցավ Մայային։

–Տեսնում եմ՝ դու խելքի եկողը չես,– հատ-հատ ասաց նա։– Բայց կարծում եմ, որոշ բան հասկացել ես։ Այո, ուզում էինք արձակել։ Պիտի ծիծաղեիք, չէ՞, մեզ վրա։ Բայց չազատվեցիք, ինչպես տեսնում եմ։ Լավ է, որ ձեր մեջ գտնվեցին ազնիվ մարդիկ և խոստովանեցին ամեն ինչ։ Թե չէ պիտի ծիծաղեիք մեզ վրա։ Պատմիր,– գոռաց Սոլիկովսկին ։– Որտե՞ղ է գտնվում շտաբը։ Ովքե՞ր էին ղեկավարում այն։ Պատմիր։

–Ես ասել եմ արդեն, ես ոչինչ չգիտեմ ։

–Ի՞նչ ես գլուխ ցավեցնում դրա հետ,– տեղից արագ ելնելով ասաց Զախարովը։– Հանեք սրա շորերը։

Մի կիսավայրկյանում ոստիկանները սովոր շարժումներով պոկեցին նրանից շորերը, և Զախարովը, անթիվ մտրակներից ընտրելով մեկը, փորձեց օդում (մտրակը օձի պես սուլեց) և սկսեց խփել Մայային։ Նա խփում էր աղջկա ձեռքերին, գլխին, դեմքին։

–Միևնույն է, ոչինչ չեմ ասի, խփեք ինչքան ուզում եք,– արյունած շուրթերը կծելով ասում էր Մայան ։– Միևնույն է, դուք ինձնով չեք ծածկի արևի դեմքը։ Ազատության արևը կշողա դեռ Դոնբասի վրա։

–Ջուր լցրեք,– հոգնած ասաց Զախարովը՝ մտրակը ձգելով մի կողմ։– Հիմա խելքի կգա։

Մի դույլ սառը ջուր լցրին Մայայի վրա։ Նա ուշքի եկավ։ Ոստիկանները օգնեցին նրան նստել։ Մայան մեջքով զգում էր ցուրտ պատը։

–Փեհլիվանովա, պատմիր,– ցածր ու սառը ասաց Սոլիկովսկին ։– Պատմիր ,– հանկարծ գոռաց նա, խոնարհվելով աղջկա վրա։– Պատմիր, թե չէ ոսկորներդ կջարդեմ․․․

–Ես ոչինչ չգիտեմ,– դողացող ձայնով ասաց Մայան, և դեռ չէր ավարտել խոսքը, Սոլիկովսկին բռունցքով խփեց նրա երեսին։

Ամեն կողմից սկսեցին կրկին խփել Մայային։ Զախարովը հրացանից հանած փոկով սկսեց խփել Մայային։ Մայան սկզբում ձեռքերով պաշտպանում էր իրեն, բայց դա երկար չտևեց։ Արյունը ցայտեց նրա դեմքից։

–Սպանիր,– գոռում էր Սոլիկովսկին ։– Սպանիր, թող խելքի գա։

Երբ Մայային նորից բանտախուց բերեցին, նա դարձյալ ուշքը կորցրել էր։ Նրան ներս հրեցին ցուրտ խցիկ և կանչեցին․

–Ուլյանա Գրոմովա․․․

Ուլյան ելավ տեղից, ետ-ետ նայելով գնաց դռների կողմը։

Անցավ երկու օր։ Երկու ծանր, տանջալից օր։ Մայան աչքերը չէր բացում, ծանր տնքում էր, զառանցանքի մեջ կանչում էր մորը, Ալեքսանդրա Եմելյանովնային, Ուլյային, Բորյային, զառանցանքի մեջ ծիծաղում էր։

Չորրորդ օրը ուշքի եկավ, աղջիկների օգնությամբ մի կերպ նստեց։

–Ոնց որ երազի մեջ լինեմ,– ընկճված ձայնով ասաց նա, հետո քիչ լռեց, ասաց ․– Ինչպե՞ս եք։

–Լավ ենք,– ասաց Ալեքսանդրա Եմելյանովնան։ Նրան նույնպես ծեծել էին։ Երեսը ամբողջովին կապտած էր, աչքատակերին ուռուցքներ կային, իսկ Ուլյայի մատները շիկացած երկաթով դաղել էին։ Անշարժ պառկած էր Լյուբա Շևցովան։ Նրան մերկացրել, մեջքի վրա գցել էին վառարանի վրա և ահա երրորդ օրն էր, չէր կարողանում շարժվել։

–Հրեշներ,– տնքում էր Լյուբան։– Մերոնք գալիս են արդեն ․․․ Դրա համար են կատաղել։ Ինձ հարցաքննելիս երկնքով մի ինքնաթիռ անցավ։ – Լյուբան դժվարությամբ էր խոսում։– Նրանք գույները գցեցին։ Ես ծիծաղում էի, իսկ նրանք իրենք իրենց ուտում էին։ Իսկ Պոչեպցովն ու այդ Զինա Վիրիկովան՝ այդ սողունները, կուչ էին եկել․․․

Իրիկնադեմին Մայային նորից կանչեցին հարցաքննության։

–Կարծում եմ, որ խելքի ես եկել,– հատ-հատ արտասանեց Սոլիկովսկին ։– Պատմիր տեսնենք։ Միայն շուտ, ժամանակ չունենք․․․

–Ինչո՞ւ ժամանակ չունեք․ փախչո՞ւմ եք արդեն․․․– անվեհեր նետեց Մայան։

–Միացրու պատեֆոնը ,– հրամայեց Զախարովը ինչ-որ մեկին։

Մայային ամբողջ մի ժամ ծեծում էին, դույլով սառը ջուր էին լցնում նրա վրա ու նորից ծեծում։ Խփում էին ոտքերով, մտրակներով, երկաթալարերով։ Ինչով պատահեր։ Հետո ասեղներ խրեցին նրա եղունգների տակ, նրա ձեռքերը պահեցին դռան տակ ու ծածկեցին դուռը։ Գլխիվայր կախեցին առաստաղից։

–Պատմիր ,– գոռում էր Սոլիկովսկին ։– Պատմիր, ստալինյան վիժվածք։

Նրան կրկին բանտախուց տարան։ Մարմինը դողում էր։

–Մեջքս այրվում է,– ծանր արտաբերեց Մայան ։– Բարձրացրեք կոֆտաս։

Աղջիկները զգուշությամբ բարձրացրին նրա բլուզը։

–Ուհ, հրեշներ,– փղձկաց Ուլյան , իսկ Ալեքսանդրա Եմելյանովնան մի կողմ քաշվեց և հանկարծակի խուլ հեկեկաց։ Մայայի մեջքին, մի քանի տեղ, հնգաթև աստղեր էին նկարել, և արյունը հոսում էր նրա մեջքով։

–Միևնույն է, ոչինչ չեմ ասի․– շշնջում էր Մայան;– Որ սպանեն էլ՝ ոչինչ չեմ ասի․․․ Ոչ մի բան չեմ ասի․․․

Օդը հանկարծակի լցվեց հեռավոր հռնդյունով։ Այստեղ – այնտեղ պայթյուններ լսվեցին։

–Լսո՞ւմ եք, աղջիկներ,– ասաց Ուլյան, նստելով տեղում։– Մերոնք գալիս են․․․ Լսո՞ւմ եք, ռումբերը շատ մոտիկ են պայթում․․․ Ինքնաթիռների ձայները լսո՞ւմ եք, մեր վրեժը առնելու են դահիճներից․․․

Բանտախցի դռները բացվեցին միանգամից․

–Դուրս․․․ միջանցք ․․․– հրամայեցին բոլորին։

–Ի՞նչ վերցնեմ հետս,– շփոթված կմկմաց Անգելինա Սամոշինան դողացող շուրթերով։

–Ի՞նչ պիտի վերցնես,– հառաչանքով ասաց Ուլյան ։– Դու գիտես, թե ուր ես գնում։

Դրսում, բանտի ընդարձակ բակում, ազդանշաններ էին տալիս մեքենաները։

Շատերը չէին կարողանում քայլել։ Հանված էին Դեմյան Ֆոմինի աչքերը, փշրված էր Վիկտոր Պետրովի ձախ ձեռքը, Անատոլի Պոպովի ներբանը կտրված-պոկված էր, չէր կարողանում ոտքը դնել գետնին․ նրանց օգնում էին Եվգենի Շեպելյովն ու Վլադիմիր Ռագոզինը։ Այդ օրը Տոլյա Պոպովի ծննդյան օրն էր, լրացել էր նրա տասնութ տարին։

Չէր կարողանում շարժվել նաև Վասյա Բոնդարևը․ նրան օգնում էին Անատոլի Նիկոլաևն ու Նիկոլայ Ժուկովը։ Նրանց տանում էին գնդակահարության։ Բոլորը գիտեին այդ։ Եվ ոչ ոք չէր լալիս։ Ալեքսանդրա Եմելյանովնան օգնեց Մայային, որ հագնի վերարկուն։ Հետո երկու ընկերուհիները իրար գրկած դուրս եկան։

Խոր ու ցուրտ գիշեր էր։ Աստղավառ գիշեր։

Բորյան ցանկացավ մոտենալ Մայային, հրացանի կոթով հրեցին նրան։

–Չի կարելի։

Նրանց սկսեցին գլխավոր մուտքով քշել բակ, դեպի այնտեղ կանգնած մեքենանրը։

–Շնելլեր, շնելլեր,– հրացանի կոթով հրում էին հարբաց գերմանացիները։

Տանջահար, քաղցած ու ծարավ, ուժասպառ՝ նրանք մի կերպ գնացին դեպի մեքենաները, իրար օգնելով՝ բարձրացան կիսածածկ թափքերը։ Հետո մեքենաները դանդաղ, մարած լույսերով դուրս եկան, գնացին մութ փողոցով։

–Երգենք,– հանկարծ ասաց Ուլյան ։– Հպարտ ենք ապրել, պետք է հպարտ էլ մեռնենք․․․ Ոչինչ, որ մեռնում ենք, ինչ-որ բան արել ենք մեր հայրենիքի համար։ Ափսոս, քիչ ենք արել, չհասցրինք շատ անել․․․ Մեր փոխարեն կարմիր բանակը կանի։ Կարմիր բանակը շուտով այստեղ կլինի։

Եվ մութ գիշերվա խավարի մեջ հնչեց նրանց վերջին երգը․

Խոշտանգված գերությամբ ծանրակիր,

Դու մահով փառավոր՝ ննջեցիր․․․

Ետևից սահնակներով գալիս էին հարբած դահիճները։

Վեր կելնի ահեղ վրիժառուն,

Կլինի մեզանից նա ուժեղ,-

Երգում էին տղաներն ու աղջիկները։

Արդեն դուրս էին եկել քաղաքից, գնում էին ամայի տափաստանի միջով, իսկ շուրջը ձյուն էր, սառամանիք, քամին ոռնում էր, կաղկանձում։

Մայան ետ նայեց․ հեռվում երևում էին Պերվոմայկայի աղոտ լույսերը։ «Ներիր, մայրիկ, ու մնաս բարով, մենք այլևս չենք հանդիպի»,– նա չկարողացավ պահել իրեն, դեմքը սեղմեց Ալեքսանդրա Եմելյանովնայի կրծքին, արցունքներից խեղդվելով շշնջաց․

–Ներիր և դու, Սաշենկա, ներիր․․․ Դու ինձ համար եկար բանտ․ ես դա գիտեմ․․․

Եվ էլ ոչինչ չկարողացավ արտասանել։

–Ես երջանիկ եմ, որ քեզ հետ եմ վերջին պահին,– շշնջաց Ալեքսանդրա Եմելյանովնան՝ սեղմվելով ընկերուհուն։

Մեքենանրը կանգ առան մի լքված հանքահորի մոտ, տափաստանում։ Երիտասարդ գվարդիականներին սկսեցին ցած հրել թափքերից, շարք կանգնեցնել։ Բորյան մոտեցավ Մայային, բռնեց նրա ձեռքը։ Մայան նայեց նրան, օրորեց գլուխը՝ «պետք չէ»։

–Կեցցե սովետական կարմիր բանակը,– հանկարծ լսվեց Եվգենի Մաշկովի ձայնը ։– Կեցցե մեր մեծ հայրենիքը։ Մա՛հ ֆաշիստներին։

–Ռուհե,– գոռաց Գեդեմանը՝ վազելով Մաշկովի կողմը։– Լռել, լռել․․․

Մաշկովին հրելով տարան դեպի հանքահորը։

–Դու կլինես ութսունմեկերորդը,– մռլտաց Գեդեմանը և լարերով կապկպված Մաշկովին կենդանի հրեց մութ հանքահորի մեջ։

–Հաջորդը,– ոստիկանների վրա գոռաց Զախարովը։

Սկսեցին խումբ-խումբ մոտեցնել։ Նրանց գնդակահարում կամ կենդանի հրում էին ներքև։

Քարշ տալով մոտեցրին Վիկտոր Տրետյակևիչին, սակայն նա հանքահորի մոտ ազատեց կապկպած ձեռքերը և անսպասելի բռնելով Զախարովին՝ քաշեց դեպի հորը։ Սոլիկովսկին ավտոմատի կոթով խփեց Տրետյակևիչի գլխին։ Վիկտորը միանգամից փլվեց գետնին։ Ոստիկանները նրան կենդանի հրեցին հանքահորի մեջ։

–Սրիկա ,– սարսափահար հևում էր Զախարովը ։– Քիչ մնաց տաներ հետը։ Շնորհակալություն, Սոլիկովսկի։ Լավությունդ չեմ մոռանա․․․

Հետո առաջ հրեցին Վանյա Զեմնուխովին, Տոլյա Պոպովին, Ուլյային, Ալեքսանդրա Եմելյանովնային․․․ Մայային ու Բորյային տարան միասին։ Բորյան վերջին պահին շրջվեց, Մայային սեղմեց կրծքին։ «Շնորհակալություն,– մարող շշուկով ասաց նա։– Շնորհակալություն, որ դու եղել ես, և որ դու․․․» Նրան չթողեցին ավարտել խոսքը, Սոլիկովսկին հրեց նրանց մութ հանքահորի մեջ․․․

Իսկ հետո դահիճները հանքահոր նետեցին երկաթի ծանր կտորներ, քարեր, մի քանի վագոնետներ։

Երիտասարդ գվարդիականների հառաչանքներից ու տնքոցներից երերում էր հողը։

Իսկ հետո եղավ լռություն։

Իսկ հետո ձյուն տեղաց․ երկինքը երկար արտասվեց ճերմակ փաթիլ-արցունքներով։

Հետո լուսինն անցավ ամպերի ետևը։ Երկինքը պատվեց խավարով։

Խավարի մեջ անընդհատ խշշում, օրորվում էին բարդիները։

Տխուր օրորվում էին բարդիները։

Վ Ե Ր Ջ Ա Բ Ա Ն Ի Փ Ո Խ Ա Ր Ե Ն

Իսկ հետո՞… Հետո՝ ոչինչ. գալիս են նորերը, սիրում են, գողունի համբուրվում են խշշուն բարդիների տակ:       Երևի հիշում կամ չեն հիշում նրանց, ովքեր չկան արդեն:       Եվ քեզ են հիշում, Մայա, կամ գուցե և չեն հիշում. չէ-որ երկար տարիներ են անցել…

Ես եկա հեռավոր Կրասնոդոն, Պերվոմայկայում գտա ձեր տունը:      Ես խոսել էի քո ուսուցիչների հետ, ովքեր անհուն կարոտով էին հիշում քեզ, հանդիպել էի ողջ մնացած ընկերներիդ, որոնց հետ խնդուն օրեր եք ապրել ոչ այնքան հեռու մանկութ տարիներին, միասին ծիծաղել ու վշտացել՝ տարված անհոգ խաղերով:

Ես ուզում էի տեսնել այն բոլոր իրերը, ինչին ձեռք ես տվել, ուզում էի տեսնել քո գրասեղանը, քո մահճակալը, քո գրքերը, այն ամենը, ինչ կապված էր քեզ հետ:

Ես այնպես կուզենայի, որ դու հիմա նստած լինեիր իմ դիմաց:

Ես ուզում էի տեսնել մորդ, նրա հետ զրուցել քո մասին, սակայն դա հնարավոր չէր:       Մայրդ հիվանդ էր, նրան չէր կարելի անհանգստացնել:      Մորդ բազում թախանձանքներին, որ իր դուստրը Կրասնոդոնի կոմերիտշրջկոմի անդամ է եղել, դպրոցի կոմերիտկազմակերպության քարտուղար, որ նա, հատկապես նա է կազմակերպել ու գլխավորել Պերվոմայկայի ընդհատակյա կազմակերպությունը, նա է արժանի հերոսի կոչման և ոչ բնավ իներորդ դասանանի աշակերտուհի Ուլյանա Գրոմովան, վերևներում լրբորեն պատասխանել էին, որ Գրոմովայի ռուսական ազգանունն ավելի հնչեղ է:      ,,Այդ օրվանից վեր չի կենում անկողնուց, տանջվում, Մայայի անունն է տալիս շարունակ, արտասվում է…-դառնակսկիծ ասաց մորաքույր,– մի երկու օրից եկեք, գուցե հաջողվի զրուցել հետը…,,:

Երկու օր հետո մայրդ չկար արդեն:      Վերջին վայրկյանին նա խնդրել էր քո նկարը , սեղմել էր կրծքին ու մարել:

Երկինքը մանր անձրև էր մաղում: Ես կանգնել էը ձեր տան մոտ, անձրևի տակ, երկար ժամանակ չէի կարողանում հեռանալ:       Հետո հեռվից նորից ետ նայեցի, իրիկնային աղջամուղջի մեջ, բլրի վրա միայնակ կանգնած էր ձեր տունը՝ լքյալ ու անտերունչ…

================

Բ Ո Վ Ա Ն Դ Ա Կ ՈՒ Թ Յ ՈՒ Ն

ԷՆ ԼՈՌՈՒ ՁՈՐՆ Է

ՓՈՐՁԱՐԿՈՒՄ

ԴԵՂՁԱՆԻԿԸ ԳԵՂ-ԳԵՂ ԵՐԳԵՑ ԳԵՏԻՑ ԱՅՍ ԿՈՂՄ

ԿՈՐՍՎԱԾ ԲԱՐԴԻՆԵՐ

УТЕРЯННЫЕ ТОПОЛЯ

(Эссе. Две повести. Роман.)

На армянском языке