Гүлкәшима

 
Он бес пен он алтыға келген жасы.
 
 
Үстінде шаһи көйлек оқа салған,
Кең етек айдалада шұбатылған.
Бешпеті аршын бардан, қысқа жеңді,
Шапаны батсайдан, қима киген.
 
 
Басында камшат бөрік теңге таққан,
Бөрігін қырын киіп айна баққан.
Алтыннан құлағында қос сырғасы,
Көрінген сəукелесі шар тараптан.
 
 
Қамыстай саусағында алтын балдақ,
Жеңілтек мінезі жоқ, пиғыл салмақ.
Шын пиғылы жеңілдікті қолайламас,
Жүрмес бергі тілмен пендені алдап.
 
 
Осындай бір сұлуды көрді көзім,
Бозбала жəне бойдақ жүрген кезім,
Қиялым қызға кеткен секілденді,
Бермесе ғашық отына Тəңірім төзім.
 
 
Көрдім де ол сұлуды болдым ғашық,
Ғашықтық минут сайын барады асып.
Əуейілік, əлеуметім, жаман екен,
Сол үйден шыға алмадым қадам басып.
 
 
Сусындап өз жөніме жүріп кеттім,
Қош айтып, бəйбішеге амандасып.
Бала екен дəрежесі қыздан артық,
Түбінде ырыстыға болар нəсіп.
 
 
Қош айтып бəйбішеге жүріп кеттім,
Басы осы бізге жұққан қайғы-дерттін.
Саф көңілім судай таңық болған-ды енді,
Не қылса, хүкімі күшті құдіреттің.
 
 
Не қылса, құдіреттің хұкімі күшті,
Көрсеткен пəндесіне түрлі істі.
Қапа боп көнілім алаң келе жатсам,
Бір адам жол үстінде жолығысты.
Айтыстық сəлем беріп, аман-есен,
Жігіт екен жолыққаным тілге шешен.
Орынсыз, құрбыларым, бола қалмас,
Сөйлескен сөзімізді баян етсем.
 
 
Бұл жігіт жолда қарсы душар келеді,
Сұрадым аты-жөні мынау болды.
Тамыр аулап Бестөбеден келеді екен,
Мекені Жақсысызда Құдайқұл-ды.
 
 
Жолығып ат-жөнімді айта тұрдым,
Жігітпен бірер мезгіл кеңес құрдым.
Ол-пұлды біле-тұғын көрінген соң,
Манағы қыз жайынан сөз сұрадым.
 
 
Кейінгі жолда ауылға түстім, – дедім,
Шеткі үйден сусын қымыз іштім, – дедім.
Бойжеткен сол үйде бір сұлу көріп,
Қап ауызын ғашықтықтың шештім, – дедім,
 
 
Көрген соң білдім үйдің байың, – дедім,
Мал менен мүкəммəлге сайын, – дедім,
Жасырмай білсең құрбым, баяндай көр,
Ол қыздың затын, атын, жайын, дедім.
 
 
– Күйеуге берген қыз ба, бермеген бе,
Жел өсек қыз соңынан ермеген бе.
Кеткен соң көңілім қатты сұрап тұрмын
Айып етпе беймаза етіп тергегенге.
 
 
Қай жерде мекен еткен ата-анасы,
Қаншаға келіп еді қыз шамасы.
Ол сұлу мұнан былай ойға түссе,
Тамшылар етегіме көздің жасы.
 
 
Сұрадым осылайынша қыздың жайын,
Қалдырмай айтқан сөзін баяндайын.
Іштегі ғашықтығым барады асып,
Ол жігіт қыздың жайын айтқан сайын.
 
 
– Достияр Қарасуды орын қылған,
Медетбай дегеніне дəулет қонған.
Сен түскен үй иесі – сол Медетбай,
Жалғыз қызы Гүлкəшима асылы нұрдан.
 
 
Үш ұлдың ортасында жалғыз өзі,
Өзі ақын, өзі молда, артық туған.
Жамалын өз көзіңмен көріпсің ғой.
Ерген жоқ, əлі өсек, құрбым оған,
Сыртынан құмарланған жігіт те көп,
Арманым болар ма деп барсам соған.
 
 
Күйеуге ол сұлуды берген, – деді,
Қызығын ата-анасы көрген, – деді.
Күйеуі Сыр бойында Мөңке Табын,
Шаруа, дəулетті емес, төмен, – деді.
 
 
Қыз риза емес-ау деп, ауыл айтады,
Анық емес мұнысы маған күмəн, – деді.
 
 
Жігіттер сөз айттырған толып жатыр,
Махрұм барлығы да болып жатыр.
Біреумен көңіл сүйіп, ойнап-күлмей,
Барлығын қабылдамай қуып жатыр.
 
 
Міңезі ауыр, қыздың сабыры көп,
Білмеймін қашанғыша жүрерін тек.
Ол қыздың тас көңілін жұмсартпаққа,
Жігітке артық өнер керек-ті еп.
 
 
Жас бала əзір таза, бұзылмаған,
Бақшада бір таза гүл үзілмеген,
Бұл өңір – Жаппас, қыпшақ жігітінің
Көзі жоқ ол сұлуға сүзілмеген.
 
 
Он беске жылы қоян, келген жасы,
Əлі жоқ жігіттікке ықыласы.
Жігітке қысылғанда жанын беріп,
Замандас пайда қылар құрбыласы.
 
 
Түріңнен білдім көңілің кеткендігін,
Сипаты қыздың сарсаң еткендігін.
Ішіңде не барлығын көзің айтып.
Сабырыңның білдіріп тұр біткендігін.
 
 
Жаз өлең, білсең жазу, қызға арнап,
Сұлуға сөз қатынастыр болсаң бармақ,
Хатыңды қызға берер алып барып,
Үйімде бір інім бар ине қармақ.
Жайлауын Домбыралы, Қайрақ көлі,
Табарысың Сүлеймен деп келсең барлап.
 
 
Ол кісі осыны айтып жүріп кетті,
Бір сауда басқа түсіп əуре етті.
Біле алмай не қыларым сергелдең боп,
Арада қиялменен көп күн өтті,
Барғанмен ел алдында көп жүре алмай.
Құрбыңыз, əлеуметім, елге жетті.
 
 
Көбейіп бұл ғашықтық бастап асты.
Төгемін қызды ойласам көзден жасты.
Алдымда көзім жұмсам қыз тұрады,
Қайғымен астан қалдым, ұйқы қашты.
Бұл сырды хатқа жаздым əшкере етіп,
Оқыған айыпқа алма мен бір масты.
 
 
Білмейді бастарына келмеген жан,
Атына махаббаттың мінбеген жан.
Тағдырда осылайша жазған болса,
Бар ма екен құдіретке көнбеген жан.
 
 
Бүтін ой, бүтін істі кеттім тастап,
Ғашықтық қиын екен отын баспақ.
Осындай бір құсаға мінгізуге,
Жаратты жел көкірек Тəңірім баста-ақ.
 
 
Осылай арада өтті біраз заман,
Күн санап ғашықтық артып, болдым жаман.
Қаншама күш-қуатым жұмсасам да,
Түгестім сабырының бəрін таман.
Айтқанын Сүлейменнің мақұл көріп.
Жазуға оған бір хат алдым қалам.
 
 
Сыймайды көңілім лоблып көкірекке,
Кеткен соң ішім толып қайғы дертке.
Əшкере ішкі сырды етпек үшін,
Оңаша хат жазбаққа шықтым шетке.
 
 
Көп салып зейінімді зорлансам да,
Көңіл алаң, жазған сөзім келмейді епке.
Əлеумет, рұқсат па, мен сұраймын,
Сынатсам жазған хатымды оқып көпке.
 
 
Жаңылып зейін, ойым, тұрған шағып,
Қалтырар хат жазғанда он бармағым,
Əшкере ішкі сырды етпек үшін,
Бармады зорласам да тіл мен жағым.
 
 
Мен жаздым хат басына дұғай сəлем,
Болғанын ғашықтықпен көңілім алаң.
Поштовой иісті майлы ақ қағазға,
Қарадан жолды салды темір қалам.
 

Жігіттің хаты

 
Хат жазып сəлем айтым асыл затқа,
Сөзімді сəлемменен жаздым хатқа.
Пиғылын тəкаппарлық жұмсай қоймас,
Алар деп жазған сөзді ілтифатқа.
Құпия сыр, құпия тұтпай əшкере етіп,
Ғаріпты қалдырмаңыз зор ұятқа.
 
 
Көрген соң ғашық болдым жүзіңізді,
Жауһардан бəсі қымбат көзіңізді.
Күйген соң ғашық отына алдым қалам,
Күлкіге шығармаңыз сөзімізді.
 
 
Ғашықтық оты түсті басқа, етті алаң,
Бермеді көркем сабыр Хақ тағалам.
Бұл сауда есімді алып, ішімді от қып,
Күйдіріп өртеген соң алдым қалам.
 
 
Мен бір ай бұдан бұрын сізді көрдім,
Мазасыз көркіңізге қарай бердім.
Бір ұшқын көзіңізден бізге түсіп,
Лыпылдап өртеп кетті, шыдап жүрдім.
 
 
Күйдірді түскен ұшқын ғашық майын,
Ауданы үлкейеді сағат сайын.
Жалыны көпке бармас басылар деп,
Ол отқа сабыр суын қауғалайын.
 
 
От сөңбей, түгесілді сабыр суы,
Қауғаға көтерілді ғашық туы.
Ішімде қатты жаңып, қайнатқан соң,
Ақылдың көзін шалды нəпсі буы.
 
 
Ақылдың нəпсі буы шалды көзін,
Қалмады шыдауыма ешбір төзім.
Аузымнан соның үшін шығып жатыр,
Мен сізге ғашық болдым деген сөзім.
 
 
Көзіме көріңдіңіз хор қызындай,
Ақшамның өмір зая жұлдызындай.
Қара шаш, қара қастың қаралығы,
Қытайдың пұлы қымбат құндызындай.
 
 
Мен көрдім шыбық талдай бойыңызды,
Бұйырған ырыстыға тойыңызды.
Құпия сырымды ашып жазған хаттан,
Білерсіз оқысаңыз ойымызды.
 
 
Көргенде бойыңызды жаутандадым,
Саудадан көңілім суып қайта алмады.
Ауыз екі айтпақ емес, хатқа жазып,
Хəлімді көпке дейін айта алмадым.
 
 
Көптеген соң сырымды ашып жазған хатым,
Салғай деп жазған хатқа ілтипатын!
Берсеңіз, бермесеңіз, сіз білесіз,
Асыл зат қолыңызда рахатын.
 
 
Сізді ойлап ұйқы қашқан екі көзден,
Түсінер пайымды адам айтқан сөзден.
Сөзімді жүз қайтара жақсаңыз да,
Өлгенше рахымыңыздан күдер үзбен.
 
 
Ғашықпын сізге сырлас болмақ үшін,
Күйген соң қайғы отына кетті күшім.
Ақыл мен мінез, сипат бірге қосып,
Құдайым сізге берген артық пішін.
 
 
Болуға бізге сырлас көңіл беріп,
Болсаңыз жан жолдасым өмір серік.
Жанымда ерте-кешті сіз болған соң,
Кетер ет қорғасындай бойым еріп.
 
 
Басыма жиырма үште түсті сауда,
От түсті қурап тұрған қалын қауға.
Бізде арман бұл дүниеде қалар ма еді,
Жарқырап отырсаңыз ақ отауда.
 
 
Не пайда Тəңір сізді шетке жазған,
Сонда да үмітім көп сұлу наздан.