Қыш кітап

 
Моп-момақан қойдан да.
Бір аттаған екі аттайды, əрине,
Тоқта, батыр,
Тоқта, батыр, ойлан да!
 
 
Жоқ, болмады.
Үшінші рет аттады.
Төртінші рет,
Бесінші рет…
Қап! Тағы!
Сегізінші қадамын ел айтады
Ең бірінші қадамы деп бақтағы.
 
 
Митыңдаған есекке көз салдың ба?
Салған жоқсың,
Салған болсаң, қал мұнда.
Тұрады ылғи арындаған арғымақ
Жалынды ердің жанарының алдында.
 
 
Бұйрық беріп арғымаққа тақыммен,
Құйғытқанға не жетеді!!!
Қатынмен…
Бұл өмірде асқан сұмдық жоқ енді
Мына жайтқа куə болған сəтіңнен!
 
 
Келеді ол аттай тұсау салынған.
Қорамсағы,
Дулығасы алынған
Өзіне-өзі разы емес,
Қасқырдай
Қошқардан бір тұсақ сұрап жалынған.
 
 
Барады ару айы туған оңынан
Жұпар шашып бұрымынан,
Қолынан.
Сүмірейіп келеді еріп батырың
Сайгүліксіз
Жезөкшенің соңынан…
 

Айыптау

Найзаға шаншып жоғары көтергенде арғы атамыз Кене-Сарының айқайлап айтқаны:

 
«Ішқозылар, еңселі де иықты,
Мен олардан найза бойы биікпін!
Жүрмеңіздер жауға тұқым қалдырып,
Өз ұрпағың кетер онда қаңғырып!»
Хан қыздарын қызықтаса ол аймалап,
Батыр скиф қаптар еді айнала!
Ол өзі де біраз тірі жүрер-ді,
Қаһарлы да, қайратты да, жігерлі,
Мұндай сөзге елтімеді ол бірақ,
Өлген артық жүргеннен де болбырап!
Шамырқанып, ұстарасын үшкіріп,
Тастады тез өзін өзі піштіріп!
Қалды сақтап ол осылай тайпасын,
Ал сен, ханым, басқа əңгіме айтасың!
Сен дайынсың абыройыңды ашуға,
Тірлік үшін ұрығыңды шашуға!
 

Екінші қылмыс

Ақша қарда қорғансыз-ақ

бол адам!

І

 
Сөйтіп Ішқұз тайпасының көсемі
Ер боп шықпай,
Ез боп шықты деседі.
Шамхат бұрын
Пұтханада болыпты
Абыздардың тулағы мен төсегі.
 
 
Қиқулатып келгенше ерлер көптеген
Ол Шамхаттың құшағы аз-ау өтпеген.
Қара сақал,
Бурыл сақал,
Ақ сақал –
Бір бура жоқ оған, сірə, шөкпеген.
 
 
Енді шулап ер Дулаттың құлағы,
Сыртынан жұрт əбден мазақ қылады.
Дүниенің бар керуені жүк артқан
Шамхаттың кеп ауласына құлады.
 
 
Ашық кезде Ассирия аспаны
Дулат өзі ойдан жүдей бастады.
Қолға түскен Эллин мен Чин байлығын
Шамхатқа əкеп үйіп-төгіп тастады.
 
 
Қарап тұрсаң,
Бұл байлықта жоқ есеп.
Сол байлыққа Іштөрені бөлесе,
Нағыз сұлу
Құштарлықтың Құдайы
Разы боп қалар еді он есе.
 
 
Оған берген сыйлық зая кетпейді.
Кеуде қандай,
Тақым қандай!
Кеппейді!
Қосар болсаң алпыс ару бөксесін
Оның жалғыз бөксесіне жетпейді!
Ішбақаңыз қалай танған есінен?!
Күйінесің оған, ақын, несіне!
Шамхат анау үлестірген байлықты
Алба-жұлба қайыршылар көшіне.
 
 
Қарашы сол шашып жатқан затына,
Бəрі лайық асыл тастар атына:
Ыдыс-аяқ,
Айна,
Шамдан,
Иіс су
Бүрке-тұғын қолтығына,
Шатына!
 
 
Не маңызды: аса қымбат мүлік пе?
Тобыр ма əлде мəз болған сол бүлікке?
Соның бəрін суреттеп жатам деп,
Əлдекімнің күлкісіне ілікпе!
 
 
Одан да сен қаламыңды тасқа шап,
Ақын ойын баяндап бір басқаша:
Аса сирек оқиғалар сен жазған
Ұмытылмайтын болсын əсте ешқашан!
 
 
Ұнаған хан ұрпағына келешек
Айтар едім бақытты деп он есе.
Өз сөзімен жеткізсін жұрт басқаға
Менің жырым көкке лайық,
Елесе.
 
 
Жат тағдырды
Дүрілдеген кезінде
Түсініп бір,
Сынға түсші өзің де!
Менің əлім келер емес,
Оқырман,
Алып қашқан мынау асау сезімге.
 

ІІ

 
Ұлы нəрсе айту үшін
Алдымен
Арамшөпті тазалап ал шалғымен.
Қалайсың сен жазушымен ішмерез?
Оны бүгу –
Шын ұят деп қалдым мен.
 
 
Ондайларға еліктеме отырып.
Ішбақаның бар бағасын кетіріп,
Қызыл сөздің киіндіріп ескісін
Алтын үшін
Соғады олар өтірік.
 
 
Жетті ғасыр жазуы бар тас артып.
Қосу керек соларды енді жасартып.
Сол жазуды бұзғандардың
Еркекке
Артын тосқан бозбаладан несі артық?!
 
 
Тап осындай
Көтен ақын өткен жол.
Ішбақаның ырысын да төккен сол.
Ештеңе емес қол сұққаны байлыққа,
Əсемдіктің түбіне де жеткен сол.
 
 
– Оңбаған ит!
… ... … ... … ... …
– Міне, осындай жауызың
Шын ақынға үргізбе, оны, нағыз ұл!
«Шошқа!» дер ем мен оларға баттитып,
Бармайды оған сөз сыйлайтын ауызым.
 

ІІІ

 
Хан өзінің түсіп алды соңына.
Ызаменен
Дегендей бір «Соны ма!»
Жоғалтып ап тапты өзін
Базардан
Кірген кезде
Қара халық тобына.
 
 
Өзіңді өзің көргің келмеу бір басқа
Қинай берді ол шыбын жанын құр босқа.
Жолықты оған мысырлықтар,
Иудейлер,
Эллиндіктер тұла бойын жүн басқан.
 
 
Өзіне-өзі солар болып үңілді.
Жəне олардың жанарына жүгінді.
Ұйқы қалды.
Күлкі қалды жайына,
Істеместі істеп жаннан түңілді.
 
 
Ойлар. Ойлар ойнақ салып басында,
Мазаны алды,
Ағартты əбден шашын да.
Ол ойларын əлдиледі,
Ал олар
Шекесіне тас боп ұрды, расында.
 
 
Ойлар, солай кеткен əбден тайраңдап
Бірі өксіп,
Бірі сөзге қайран ғап,
Жай күндері көмей жыртып біреуі,
Ал біреуі түнеп жүрді мейрамда.
 
 
Бірі тесіп,
Тас төбеден бұрғылап.
Алтын таспен маңдайынан ұрғылап,
Тауып кел деп,
Жіберді ол Дулатты
Даналық деп аталатын бір бұлақ.
 

ІV

 
Арем. Базар.
Күн балқытқан қой тасты.
Бір-екі ми
Айқасудай айқасты.
Бірі үндіс А-брахм сидиған
Жас болса да
Ағартпаған жай басты.
 
 
Баз кешкенде
Тереңдеп ой өрісі
Əжімденіп кете-тұғын терісі.
Аппақ бордай ағарып ол