Қыш кітап

 
Жалымды.
Жез дулығам күн нұрына шағылды.
Ажарыма түссе содан көлеңке,
Болат найзам түршіктірер жаныңды.
 
 
Əтектердей
Сақал-мұртсыз –
Көсеміз.
Құмарлыққа толы сезім-кесеміз.
Біз тағдырдан,
Ару бізден қашқанмен
Əйелдерде кеткен жоқ-ау есеміз.
 
 
Нұр мен түнек шағылысқан
Бұ заман
Біз мығымбыз,
Біз əділміз,
Біз аман.
Даналықтың үнсіздігі ортаға ап,
Қорқытады оны мына ұзақ əн.
 

VІІІ

 
Мінген атын желіктіріп ұрғанша…
Қызылбастар көшесінде тұрған шал
Күн көрем деп құдық қазды бағында,
Сол құдықта жатыр екен сыр қанша!
 
 
Осы қартқа келді де хан,
Қысқасы,
Былай деді,
Мынау соның нұсқасы:
– О, қызылбас,
Қарт болсаң да
Махаббат
Мəселесін көп білесің,
Ұстасың.
 
 
Құпиясын қызықтыру,
Арбаудың
Айтып берші,
Емі бар ма арнаулы.
Жомарттығым сілкіндірер жер бетін,
Бəрін берем,
Білсең молдан қармауды.
 
 
…Қызылбастың ұстап жүрген құяңы,
Бас иді де
(Аз ба аурудың зияны?!)
Мелшиді де қалды еңкейген күйінде,
Əлі де тұр
Қимылдамай тұяғы.
 
 
Пəс жазушы былай деген бұл жайлы:
Мен түсіндім ақиқатты,
Хал-жайды.
Былай демек болса керек қызылбас
«Шира, ханым,
Ұқпайсың ба аужайды?!
 
 
Тек жалынсаң,
Жалбарынсаң ұтасың.
Түсер қолға сонда жартың,
Тұтасың.
Мəнсіз, бірақ əдемі сөз,
Арудың
Қалай-солай сыпырады лыпасын.
 
 
Арыстанның ұрғашысын
Бір күні
Түсіреді сондай сөзбен жыр ғылып.
Бір еңкейсең,
Бүкір бола қалмайсың.
… ... … ... … ... … ... … ...
Отыр екен Дулат қандай сыр бүгіп?!»
 

Үшінші қылмыс

Өлген соң да өз елі

Қалай өмір сүретінін сезеді

І

 
«Мойымасын құрыш жаны достардың.
Қылышына қылыш жаны қастардың!
Көлеңкеден жақсы шатыр болмаған.
Ауыздағы қызыл тілім – оңбаған.
О, Тəңірім, жұлып ал да
Құлақ бер!
Ал сотқар тіл –
Керек емес ол маған.
 
 
Найзаларға найзалар кеп тоғысты.
Қылыштарға қылыштар кеп болысты.
Арғымақтар билеп берді,
Айқай-шу
Алағызба мейрамында соғыстың.
 
 
Түтіндегі қара түннің желегі
Аяғыңа оратыла береді.
Мойымасын құрыш жаны достардың,
Қылышына қылыш жаны қастардың!
Ішбақа хан, қай жақ саған керегі?»
 
 
Кеудесінен кері теуіп санасы,
Желкесінен жел итерді таласып.
«Бəрі есімде…» дей береді,
Дегізген
Желкесінен итерген жел шамасы.
 
 
«Қандай қорлық ерлік үшін туғанға
Кісен салып,
Құлдыққа оны қуғанда» –
Дауыл өшті,
Əлеміне арудың
Кіре бере
Душар болды ол думанға.
 
 
Думен емес, ағат айттым, той да емес.
Көрінбейді қанжарласар онда егес.
Онда қадақ қағыстырмас, яки
Қызыл күрең шарапқа да шөлдемес.
 
 
Шаттықта жоқ түсе-тұғын араша.
Кінəлі жоқ,
Мастар да жоқ –
Тамаша!
Тост айтушы көрінбейді,
Жалғыз-ақ
Аппақ болып ару жатыр оңаша.
 

ІІ

 
Жатқан ару түкпірінде бөлменің,
Алагеуім.
Байқалмайды келгенің.
Өрмекшінің торын іздеп бір шыбын,
Өзі тілеп жүр өзіне өлгенін.
 
 
Сəуле тілі саңылаудан сұғына
Қадалыпты қос балтырдың жығына.
Кез келген жан ойлар еді
Сол тəн деп
Көк аспанға шашып жатқан шұғыла.
 
 
Мынау ыстық сүйегіңнен өткендей.
Маңдай тері суығанда,
Кепкенде
Екі көзі
Болды
Нұрға малынған
Ақ жамбыны – аппақ тəнді өпкендей.
 
 
Екі өкпесін қолына алып жеткенде
Шыдай алмай іштен шыққан от демге
Сиқыр сөзбен қалың елді көтерген
Былай деді.
…Дей алатын жоқ пенде.
 

ІІІ

 
Көзбен емес,
Тəніменен қарар ма!
Айналған ет сүт кернеген анарға.
Аралықты көзімен ер жалайды.
Жалар еңіз,
Ондай жағдай болар ма!
 
 
Өзін-өзі тұншықтырып
Қысылды.
Машық керек ұстау үшін құсыңды.
Құлақ шелін үзіп алма аңша ұлып,
Ызыңмен-ақ тындырарсың ісіңді.
 
 
Сонда ғана ол тəтті ұйқысын бөлмейді.
Ептеп басып тіптен жақын кел мейлі.
Сонда ғана дірілдеген денесі
Жанарыңды лəззатпен емдейді.
 
 
Ол көмейін
Оймен тербеп алдайды.
Тісін қайрап,
Аузын жаба алмайды.
– Ердің ісін маған тапсыр,
О, Шамхат!
Бір еңкейген
Бүкір бола қалмайды.
 

ІV

 
Осы сөзден
Басқан тас та еңсені
Оянар-ды,
Оянбаса теңселіп
Кетер еді,
Сөз теріні сыпырды,
Сезді сұлу содан сөздің семсерін.
 
 
Зат, символды тұтастырды
Сол тұста
Рух түсте ажырайды болмыстан.
Күн шықпады,
Дəні шықты бадамның
Санасында қалқып шыққан лотостан.
Кітапкердің қаламы өткір қару-ды.
Содан тасқа таңба түсті арынды.
Ұшып кетті көлеңкесі ұйқының,
Із қалдырмай денесіне арудың.
 
 
– Су əперші! – деген кезде ес кетті.
Созғандай боп жаңа жонған ескекті,
Көздің жауын ала-тұғын білекпен
Көрсетті ол сусын толы кеспекті.
 
 
Сөйтті де ол көтерілді керіле.
Ол ожаумен су əперді періге.
Суға келген ақ маралға
Ішіп-жеп
Арғы беттен қарап тұрды бөрілер.
 
 
Ішіп болып,
Сəл қысылып қымтанды,
– Тура айтайын,
Қойып былай бұлтаңды.
Келешегін кешірмейді
Бүгінім
Қалауынша өткізбесе бұл таңды.
 
 
Туғаннан-ақ біз сияқты қасқалар
Жылап-сықтап,
Көздерінен жас тамар.
Мен басқаның лəззатына туғанмын,
Не істемекпін
Болмаса сол басқалар?!
 
 
Мен бір сəттік,
Сен шексізсің,
Сəндісің.
Шумерлердің кітабындай мəңгісің.
Неге керек сен сияқты алыпқа
Мен сияқты тышқанменен аңдысып?!
 
 
Маған ауыр
От сезімнің қарыған
Білімдіге ілтифат та дарыған.
Сауаттыға ғасыр сыйлап əр сөзің,
Надандарды
Айырады барынан.
 
 
Кебенекпен бүркеп тұрсың тарыңды.